ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ : Ποιό ακριβώς είναι το πρόβλημα με τον «προστατευτισμό»;

Γράφει ο Κώστας Τζαναβάρας *

Νέα κύματα πανικού σαρώ­νουν τον πλανήτη, και πάλι με τον γνωστό «ταύρο»: Donald J. Trump. Αυτή τη φορά, «υαλο­πωλείο» είναι το διεθνές εμπό­ριο. Δασμοί στις εισαγωγές χά­λυβα και αλουμινίου στις ΗΠΑ, το νέο. 
Στις έντονες αντιδράσεις, ι­δίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πρωταγωνιστεί η περίφημη τα­μπέλα: προστατευτισμός. Ση­μαίνει, εν ολίγοις, την μερολη­πτική στάση ενός κράτους υπέρ των εγχωρίων προϊόντων και ε­πιχειρήσεων, εις βάρος των α­νταγωνιστών τους από το εξω­τερικό. Και κατακεραυνώνεται, καθότι «ακουμπά την ιερή αγε­λάδα» του παγκοσμισμού: το ε­λεύθερο εμπόριο.Την οποία α­γελάδα, δ-ε-ν ακουμπούν οι κοινοτικές επιδοτήσεις… 
Η ευρωπαϊκή σκέψη είναι πια υπόδουλη της εξουσίας. Η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, αγρί­ως χειραγωγούμενη, αδυνα­τεί να εξετάσει έστω τι θα ήθε­λε, αν ήταν στην θέση των α­ντιστοίχων αμερικανών εργα­ζομένων. Πόσο μάλλον, αν ή­ταν στην θέση των αντιστοίχων αμερικανικών επιχειρήσεων. Η διάχυτη σύγχυση, παθολογι­κών διαστάσεων πια, ξεκινά –ε­πί του προκειμένου– από την αξεπέραστη[;] αδυναμία να γί­νει σαφής διάκριση ανάμεσα σε δύο γειτονικούς όρους: πα­γκοσμιοποίηση (globalization) και παγκοσμισμός (globalism). Παγκοσμιοποίηση είναι το γε­γονός, η χειροπιαστή πραγμα­τικότητα. Παγκοσμισμός είναι απλώς μία άποψη, που αφορά το πώς να ρυθμίζουμε τον κό­σμο μας, στην εποχή της πα­γκοσμιοποίησης. 
Δεν είναι πολλοί αυτοί που αντιλαμβάνονται ότι ο Πρόε­δρος Trump είναι κατ’ εξοχήν θιασώτης της αντίθετης άπο­ψης για την παγκοσμιοποίηση: Localization. Αυτό ακριβώς εκ­φράζει ένα βασικό του σύνθη­μα: America first! Για εμάς, υ­πάρχει και πρόσθετο πρόβλη­μα, με τις μεταφράσεις. Πολ­λοί φαντασιώνονται κάτι σαν «Πρώτη η Αμερική», και εφευ­ρίσκουν ομοιότητες ακόμη και με τον Adolph Hitler. Το ακρι­βές νόημα «Πρώτα η Αμερι­κή!», όμως, αφορά τους Αμερι­κανούς και τις προτεραιότητές τους. Πάει μαζί με ένα «Πρώτα η Ελλάδα!» για τους Έλληνες, λόγου χάριν. 
Επί του προκειμένου, με τα περί ελευθέρου εμπορίου στε­ρεότυπα που έχει επιβάλει ο παγκοσμισμός, ας φαντασθού­με ένα κοινωνικό ανάλογο. Εί­ναι σαν να έχουμε συμφωνή­σει ότι όποιος έχει μακρύτερο ανδρικό μόριο έχει το αναφαί­ρετο δικαίωμα να «επισκεφθεί» στην κρεβατοκάμαρα την σύ­ζυγό μας. Ούτε καν ελέγχεται αν έστω έχει υψηλότερες σε­ξουαλικές επιδόσεις. 
Η προ Trump Αμερική πρω­τοστάτησε σε αυτή την αθλι­ότητα. Και τώρα, απλώς, βρί­σκεται στην θέση της συζύγου, η οποία, μετά το εντός έδρας one night stand, αντικρίζει το φως της επόμενης ημέρας. Τις κατεστραμμένες προτεραι­ότητές της. Περί αυτού ακρι­βώς πρόκειται. Η ωμή παρομοί­ωση παραπέμπει σε δύο θέμα­τα που αμφισβητούν την επιδί­ωξη-φετίχ του παγκοσμισμού: την χαμηλότερη τιμή. 
Πρώτον, το θέμα “value for money” [«συνεκτίμηση αξίας και τιμής», σε ελεύθερη μετά­φραση]. Υπό τον ισοπεδωτικό παγκοσμισμό, η αίσθηση της α­ξίας φθίνει διαρκώς στον κατα­ναλωτή. Γίναμε δραχμοφονιά­δες οι πάντες. Όχι; 
Δεύτερον, ευρύτερα, το θέ­μα του κοινωνικού κόστους. Για να εισάγεται φθηνότερος χάλυβας, ερημώθηκε π.χ. η Pennsylvania –μια άλλοτε αν­θούσα πολιτεία. “How stupid is this?” [Πόσο βλακώδες εί­ναι αυτό;] –η κλασική ερώτηση Trump. Απάντηση; 
Ευλόγως, προβάλλει το ε­ρώτημα: ΤΩΡΑ τι μπορεί να γί­νει; Άλλο: πού το πάει ο Trump; Ίσως πιο βασικό, γιατί προφα­νώς! αν αυτό που θα θέλαμε θα το ήθελε και ο πανίσχυρος πλανητάρχης, δεν θα ήταν και τόσο φρούδες οι ελπίδες μας. Σωστά; Προσωπικά, δεν με α­φορούν μυστικές πληροφορί­ες. Μπορώ και σκέπτομαι βασί­μως ΤΙ ΘΑ ΗΘΕΛΕ να κάνει. Σί­γουρα, είναι γνωστό το ΤΙ ΘΕ­ΛΕΙ γενικά: ελεύθερο εμπό­ριο, αλλά ταυτόχρονα δίκαιο (fair) και αμοιβαίο (reciprocal). Πιο γενικά: έναν όμορφο κό­σμο για τα εγγόνια του και τη γενιά τους. 
(Παρεμπιπτόντως: ας ψάξει ο τυχών ενδιαφερόμενος τι α­ναφέρεται σχετικά στα επίση­μα συστατικά κείμενα του Πα­γκοσμίου Οργανισμού Εμπορί­ου. Όχι μόνον για τους επίμα­χους όρους fair & reciprocal, αλλά και για τις περιπτώσεις ό­που επιτρέπονται δασμοί. 
Επίσης: ας ψάξει ο τυχών ενδιαφερόμενος τις πανάρχαι­ες και πάγιες απόψεις των Κινέ­ζων, για τους επίμαχους όρους fair & reciprocal, όπως και τις σχετικές αντιλήψεις του πανί­σχυρου Προέδρου Σι.) 
Χρειαζόμαστε, σαφώς, αρ­χές για τον Localism –όχι Localization. Και, πρώτα από ό­λα, χρειαζόμαστε ένα καλύτε­ρο όνομα. Ούτε ο «τοπικισμός» είναι ακριβής, ούτε ο «εντοπι­σμός» βγάζει νόημα. Αμφικτιο­νισμός, λοιπόν, η λέξη-άποψη για την αγαστή συνεργασία κυ­ρίαρχων κρατών. Εις τα υπ’ ό­ψιν: η λιγότερο γνωστή –στην Ευρώπη!– θέση Trump, είναι ό­τι εγκαταλείπει εκουσίως τον ι­μπεριαλισμό. Κλείνει, απλώς, και με συνοπτικές διαδικασίες, τις εκκρεμότητες. 
Πρόχειρες σκέψεις επί του τι θα ήθελε. 
Δίκαιο εμπόριο, είναι αυτό που ρυθμίζεται, ώστε να εξυ­πηρετεί καλύτερα το συμφέ­ρον του καταναλωτή, κατά την δική του απόλυτη κρίση. Και το γενικό συμφέρον των κατανα­λωτών ενός κυρίαρχου κρά­τους, κρίνεται από το ίδιο. Με κριτήριο και την μακροημέρευ­ση (long run). 
Αμοιβαίο εμπόριο, προκύ­πτει από την ελεύθερη βούλη­ση των δύο μερών. Με τον ίδιο τρόπο, και εναλλακτικά πρό­τυπα διμερών και πολυμερών σχέσεων. 
Ιδανικό θεμέλιο ηθικά ανώ­τερου παγκοσμίου εμπορίου, θα ήταν ένα παγκόσμιο νόμι­σμα για τις διεθνείς συναλλα­γές. Αν δεν υπάρχει καλύτε­ρη ιδέα, Παγκόσμιο Υπερνόμι­σμα EL. 
Κάτι ακόμη, για όσους –ιδί­ως στις μέρες μας– τους φαίνε­ται το όλο θέμα αδιάφορο για την Ελλάδα: είμαστε το κατ’ εξοχήν θύμα του παγκοσμι­σμού. Και ως χώρα, και ως κοι­νωνία, και ως άτομα. Ως πολιτι­σμός αξιών. 
Μας λέει κάτι; Αν όχι, έχω την γνώμη ότι επιμένουμε να συνδέουμε την μοίρα μας με τους σύγχρονους δεινόσαυ­ρους της γηραιάς ηπείρου. Σε βαθμό εσχάτης προδοσίας. 
Κόρινθος 11 Μαρτίου 2018 

* Ο κ. Κώστας Τζαναβάρας Α.Τ.Μ. – Ε.Μ.Π., σύμβουλος μη­χανικός και μελετητής δημοσί­ων έργων, πάροχος γενικών τε­χνικών και επιστημονικών συμ­βουλών, ktzanavaras@otenet. gr.