17 Ιουνίου 2018 : ΚΥΡΙΑΚΗ Γ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

Το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα είναι μιά περικοπή από την επί του Όρους Ομιλία του Χριστού. Φαίνεται ότι αναφέρεται σε τρία διαφορετικά πράγματα. Όμως, αν προσέξουμε, θα δούμε ότι και τα τρία περιστρέφονται γύρω από τον κεντρικό ρόλο της όρασης στη ζωή του ανθρώπου.

Το λυχνάρι του σώματος
Ό Χριστός ξεκινάει από τα μάτια του σώματος, για να καταλήξει στα μάτια της ψυχής. Όπως στο σώμα η κεντρική είσοδος του φωτός είναι το μάτι, έτσι και στην ψυχή, οφθαλμός είναι ο νούς. Για τους Πατέρες της Εκκλησίας, που ερμηνεύουν την περικοπή, «ο νούς» δεν είναι η διάνοια ή ο εγκέφαλος, αλλά το οπτικό εκείνο όργανο, με το οποίο βλέπουμε τον Θεό και καταλαβαίνουμε πώς το φώς του Θεού φωτίζει τη ζωή μας.

 Νούς είναι το μάτι της ψυχής.
Αν αυτό το μάτι είναι καθαρό και επιτρέπει στο φώς του Θεού να περνάει και να φωτίζει τα πάντα, τότε όλη η ζωή του ανθρώπου είναι φωτεινή·τότε ακόμη και τα πιό σκοτεινά γεγονότα μπορεί ο άνθρωπος να τα κάνει αφορμές στροφής πρός το φώς.
Κάτι τέτοιο συνέβη με τον άγιο επίσκοπο Νόννο στην Αντιόχεια. Ο άγιος, βλέποντας στον δρόμο μία πόρνη με πολύ φροντισμένη εμφάνιση, ενώ οι άλλοι απέστρεφαν το βλέμμα τους, εκείνος την κοίταζε επίμονα και άρχισε να κλαίει λέγοντας: «Αλίμονο, εξαιτίας αυτής της πόρνης θα εντραπούμε την ημέρα της Κρίσεως! Διότι δεν φροντίσαμε να καλλωπίσουμε τους εαυτούς μας για να αρέσουμε στον Θεό, όσο αυτή στόλιζε τον εαυτό της, για να αρέσει στους εραστές της». Το φωτεινό βλέμμα του Αγίου έκανε ακόμη και αυτό το βδελυρό θέαμα αφορμή μετανοίας.
Και ο Χριστός καταλήγει επισημαίνοντας τις θλιβερές συνέπειες του σκοτισμού του νοός: «Αν σκοτισθεί το οπτικό όργανο της ψυχής, από το οποίο θα έπρεπε να γεμίζεις φώς, τότε πόσο σκοτάδι θα πλημμυρίσει τη ζωή σου;».

Ανεπίτρεπτες συζεύξεις
Βασική αιτία σκοτισμού του νοός είναι η υποδούλωση σε πάθη. Μόνο ο αληθινά ελεύθερος νούς μπορεί να βλέπει καθαρά και έτσι να διατηρεί την ηγεμονική του θέση, για να κατευθύνει σωστά τις δυνάμεις της ψυχής.
Όμως αληθινά ελεύθερος δεν είναι εκείνος που δεν δίνει αναφορά σε κανέναν. Απόλυτη ανεξαρτησία δεν υπάρχει. Ο άνθρωπος είναι φύσει ετερόνομος. Πραγματικά ελεύθερος είναι μόνον εκείνος που θέλει και ξέρει να απολαμβάνει την «ελευθερία της δόξης των τέκνων του Θεού». Στους Χαιρετισμούς της Θεοτόκου ομολογούμε ότι αυτή η μόνη υπαρκτή και αληθινή ελευθερία συνίσταται στο να επιλέξουμε αβίαστα τον φιλάνθρωπο Κύριο, αντί για τον απάνθρωπο τύραννο. Άλλη επιλογή δεν υπάρχει. Ή θα υπακούμε ελεύθερα στον Χριστό, ο οποίος μας θέλει παιδιά του και όχι δούλους του, ή θα σκλαβωθούμε στην απάνθρωπη τυραννία των παθών μας και του διαβόλου.
Συχνά, επειδή δεν φροντίσαμε να γευθούμε τον «γλυκασμό του προσώπου» του φιλανθρώπου Κυρίου, αφήνουμε τα μάτια μας να αλληθωρίζουν προς την απατηλή γοητεία των παθών και μάταια προσπαθούμε να «παντρέψουμε» τις δυό υπακοές: και πρός τον Χριστό και προς τον υποκινητή των παθών μας διάβολο. Ο Χριστός ορθά-κοφτά μας λέει ότι τέτοιες συζεύξεις δεν γίνονται. Δεν γίνεται να δουλεύεις σε δυό κυρίους. Για να αγαπήσεις τον ένα πρέπει να μισήσεις τον άλλο. Μάλιστα, αναφέρεται συγκεκριμένα στο πολύ συνηθισμένο αλλά και πολύ επικίνδυνο πάθος της φιλαργυρίας. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτό το πάθος οδήγησε έναν μαθητή τοϋ Χριστού σε τέτοια εξαθλίωση, ώστε να φτάσει ο Χριστός να πει γι’ αυτόν: «Καλύτερα να μήν είχε γεννηθεί»!

Δεν διαφέρεις από τα πουλιά και τα λουλούδια;
Και προεκτείνοντας ο Χριστός την περί υγιούς οράσεως διδασκαλία του, αναφέρεται σε μιά επίσης συνηθισμένη πρόφαση αλληθωρισμού προς τη φιλαργυρία: στη νοσηρή και αγχώδη μέριμνα για τις υλικές ανάγκες του ανθρώπου. Η υπερβολική αυτή μέριμνα προδίδει ολιγοπιστία, που διαστρέφει την οπτική ικανότητα της ψυχής, με αποτέλεσμα να μή βλέπει ότι ένας Θεός που φροντίζει για χά πουλιά και τα αγριολούλουδα είναι αδιανόητο να μην φροντίσει για την κορωνίδα της δημιουργίας, τον άνθρωπο.
Και μάλιστα για τον άνθρωπο ο Θεός δεν είναι απλώς δημιουργός αλλά, όπως μας θυμίζει ο Χρυσορρήμων Ιωάννης, «μας στόλισε με λογική ψυχή, δημιούργησε τα πάντα για εμάς, έστειλε προφήτες και έδωσε τον Νόμο για μας, τα μύρια ειργάσατο αγαθά για εμάς, και στο τέλος έδωσε και τον Μονογενή Υιό του να θυσιαστεί για τη σωτηρία μας»! Πώς είναι λοιπόν δυνατόν ένας τέτοιος Θεός να μη φροντίσει και για τις υλικές μας ανάγκες;
Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος θα... σταυρώσει τα χέρια και θα περιμένει παθητικά ουρανοκατέβατες λύσεις. Θα δουλέψει φιλότιμα για τον επιούσιο, αξιοποιώντας στο έπακρο τα χαρίσματα που του έδωσε ο Θεός, αλλά χωρίς τη μικροψυχία και τη μεμψιμοιρία, που παραμορφώνει τη -γεμάτη χαρά και ελπίδα- εργασία σε αγχώδη αγγαρεία.
Όλα, επομένως, εξαρτώνται από την καθαρότητα των ματιών της ψυχής. Όταν αυτά τα μάτια διατηρούνται καθαρά από τη θολούρα των παθών, τότε όλη η ζωή του ανθρώπου λούζεται στο φως της ελεύθερης υπακοής και εμπιστοσύνη στον μόνο φιλάνθρωπο Κύριο, στον Χριστό.
Άρχιμ. Β.Λ.