ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ : Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ (1878)

Του Ιωάννη Ασλανίδη *

Η Συνθήκη Ειρήνης μετα­ξύ Ρώσων και Τούρκων, με­τά από τρίμηνες συνεννοή­σεις, υπεγράφη εις τον Άγι­ο Στέφανο, προάστιο έξω α­πό την Κωνσταντινούπολη, την 3η Μαρτίου 1878. 
Εκτιμώ ότι, η συνθήκη αυτή γνωστή στην Ιστορία ως συνθήκη του «Αγίου Στε­φάνου», είναι άξια μελέτης και Μνήμης από κάθε Έλ­ληνα, διότι με αυτήν δη­μιουργείται η μεγάλη των Βουλγάρων ιδέα, περί «Με­γάλης Βουλγαρίας». Για την εκπλήρωση της οποίας ε­νεργεί έκτοτε, αδιαλείπτως η Βουλγαρική Πολιτική, με θεμιτά και αθέμιτα μέσα, θεωρούσα ότι απέκτησε α­πό την Συνθήκη αυτή απα­ράγραπτα δικαιώματα, καί­τοι εθνολογικώς αυτά είναι ανύπαρκτα. 
Δημιουργός της Συνθή­κης αυτής είναι ο πραγματι­κός Αρχηγός του Πανσλαβι­κού Κομιτάτου της Ελληνι­κής Χερσονήσου, πρεσβευ­τής της Ρωσίας στην Κων­σταντινούπολη Στρατηγός Κόμης Ιγνάτιεφ, ο οποίος μάλιστα μετά την υπογρα­φή και τελείως κυνικά δή­λωσε στους Βούλγαρους: «Τώρα οι Έλληνες ας πάνε κολυμπώντας εις την Κων­σταντινούπολη». 
Τι! προέβλεπε η συνθή­κη αυτή, που άμεσα ενδια­φέρουν τον Ελληνικό λαό, σε γενικές γραμμές και λίαν περιληπτικά είναι: 
Το Μαυροβούνιο καθί­σταται ανεξάρτητο Κράτος περιλαμβάνοντας διάφο­ρες τοποθεσίες και πόλεις που σαφώς καθορίζοντο α­πό την Συνθήκη αυτή. 
Η Σερβία καθίσταται ε­πίσης ανεξάρτητο κράτος, περιλαμβάνοντας στα όριά του, σαφώς καθοριζόμενες πόλεις και περιοχές. 
Η Βουλγαρία θα σχηματί­σει αυτόνομο υποτελή ηγε­μονία με χριστιανική Διοίκη­ση και εθνοφρουρά. Τα ορι­στικά σύνορα της Βουλγα­ρίας, θα χαραχθούν από μι­κτή Ρωσοτουρκική Επιτρο­πή, προ της εκκενώσεως της Ρωμυλίας από τα Ρωσι­κά Στρατεύματα. Τα Σύνορα αυτά θα χαραχθούν, με βα­σική σκέψη την κάθοδο της Ρωσίας στην Μεσόγειο Θά­λασσα. 
Σε τελική ανάλυση δημι­ουργείτο μια μεγάλη Βουλ­γαρία, η οποία θα περιε­λάμβανε πλην της σημερι­νής Βουλγαρίας ˙ 
• Την Νότια και ανατολι­κή Σερβία 
• Την ανατολική Αλβανί­α με την Κορυτσά 
• Την Ελληνική Δυτική Μακεδονία 
• Την Ελληνική Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία, πλην της πόλεως Θεσσαλο­νίκης και της Χαλκιδικής 
• Τέλος! τμήμα της Δυτι­κής και ανατολικής Θράκης. 
Η Συνθήκη του Αγ. Στε­φάνου, είναι η σαφέστερη εκδήλωση των πανσλαβι­κών τάσεων της Ρωσίας, η οποία παραχωρεί την Μα­κεδονία στην Βουλγαρία και καταδικάζει τους χιλιά­δες Έλληνες της Μακεδο­νίας στον Εκβουλγαρισμό. Εδώ φάνηκε η μεγάλη υ­ποκρισία της Ρωσίας, πε­ρί προστασίας δήθεν των χριστιανών της Ελληνικής Χερσονήσου. Η Ρωσία δημι­ούργησε την μεγάλη Βουλ­γαρία εις βάρος της Ελλά­δας, παρ’ όλο ότι η Ελλά­δα υπήρξε πάντοτε συμπα­ραστάτης της Ρωσίας, σ’ ό­λους κατά των Τούρκων πο­λέμους των. Δυστυχώς! η Ρωσία στην Συνθήκη αυτή, ούτε καν το όνομα της Ελ­λάδας ανέφερε. 
Ουδεμία πλέον ελπίδα απέμεινε στην Ελλάδα, για την επέκταση των συνόρων της προς Βορρά. Κατήφει­α, θλίψη και πόνος περιέπε­σε στον Ελληνισμό, ο οποί­ος έβλεπε, την σκληρή δι­άψευση των ελπίδων του, για την μελλοντική του τύ­χη. Σ’ όλες τις Μακεδονικές Πόλεις και τα χωριά διεξά­γονται συλλαλητήρια και συντάσσονται ψηφίσματα προς τις Μεγάλες Δυνάμεις. Το αυτό κάνουν και πολλές Μακεδονικές Οργανώσεις σε πόλεις του εξωτερικού, στην Κωνσταντινούπολη, στο Παρίσι, στην Βιέννη, το Λονδίνο, την Αθήνα κ.λπ. 
Ο περιορισμένος χώρος του κειμένου αυτού δεν μας επιτρέπει να παραθέσουμε τα συγκινητικά αυτά ψηφί­σματα. Για να έχουμε όμως μια εικόνα των ψηφισμάτων αυτών αξίζει τον κόπο ν’ α­ναφέρουμε εδώ τις τελευ­ταίες γραμμές της εκκλή­σεως των Ελληνικών Κοινο­τήτων της Δυτικής Μακεδο­νίας: «… Δια ταύτα θ’ ανα­γκασθώμεν να καταφύγω­μεν εις τα όπλα ίνα αποθά­νωμεν τουλάχιστον ως άν­θρωποι και ως Έλληνες, ε­άν δεν μας επιτραπή να ζή­σωμεν ως άνθρωποι λογικοί και ελεύθεροι». 
Βερολίνειος Συνθήκη. Ευτυχώς εκείνο το οποί­ο δεν μπόρεσε να κάνει η Ελληνική αντίδραση, επε­τεύχθη από την σύγκρου­ση των συμφερόντων και της αντιζηλίας των Μεγά­λων Δυνάμεων. Η Αγγλία με μεγάλη δυσφορία είδε την κάθοδο της Ρωσίας δια της Βουλγαρίας στο Αιγαίο. Η Αγγλία, ολίγον προ του Συ­νεδρίου, ήτοι την 4η Ιουλί­ου 1878 συνάπτει μυστική συμφωνία με την Τουρκία, με την οποία αναλάμβανε να υποστηρίξει τις Τουρκι­κές απόψεις, με αντάλλαγ­μα την Κύπρο η οποία έκτο­τε έγινε Βρετανική Κτήση. Η Αυστρία ως γνωστόν μέ­σα στις επιδιώξεις της ήταν, η επέκτασή της στην Ελλη­νική Χερσόνησο, ορεγόμε­νη και αυτή την Θεσσαλονί­κη. Για τον λόγο αυτό ήταν αδύνατον ν’ ανεχθεί την ε­πιτυχία αυτή της Ρωσίας. 
Η Ρωσία προσχώρησε στο Συνέδριο επειδή πί­στευε ότι, ο τότε πρωθυ­πουργός της Γερμανίας Βί­σμαρκ, θα υποστήριζε τις α­πόψεις της. 
Στο Συνέδριο του Βερο­λίνου η Ελλάς έστειλε δυο αντιπροσώπους, οι οποίοι έγιναν δεκτοί μόνο ως πα­ρατηρητές. 
Η Συνθήκη του Βερολί­νου ήταν η τελευταία πρά­ξη του Συνεδρίου του Βερο­λίνου, διήρκεσε ένα μήνα (13/6 έως 13/7/1878) υπό την προεδρία του Γερμανού Καγκελάριου Βίσμαρκ. Με την Συνθήκη αυτή, η Μεγά­λη Βρετανία, η Αυστροουγ­γαρία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ρωσία (επί τσάρου Αλεξάν­δρου Β΄) καθώς και η Οθω­μανική Αυτοκρατορία (επί Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β΄), αναθεώρησαν την Συν­θήκη του Αγίου Στεφάνου, που είχε προσυνομολογη­θεί βεβιασμένα στις 3 Μαρ­τίου του ιδίου έτους, μετα­ξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με βασικό θέμα την «Μεγάλη Βουλγα­ρία». 
Δια της υπογραφής της Συνθήκης του Βερολίνου: 
• Η Ρωσία απομονωθεί­σα τελείως υπέστη καθολι­κή ήττα, στην προσπάθεια της δημιουργίας «Μεγάλης Βουλγαρίας». 
• Η Βοσνία και Ερζεγοβί­νη, επιδικάζονται στην Αυ­στρία, υπό την Επικυριαρχία του Σουλτάνου. 
• Τα σύνορα της Βουλ­γαρίας περικόπτονται και ι­δρύεται Βουλγαρική Ηγεμο­νία με όρια προς Βορρά τον π. Δούναβη και προς Νότο το όρος Αίμος. 
• Η Σερβία και το Μαυ­ροβούνιο επεκτείνουν τα σύνορά των και ιδρύεται το Κράτος της Ρουμανίας. 
• Τέλος! δια του άρ­θρου 23 της Συνθήκης κα­θορίζεται ότι, στις υπόλοι­πες περιοχές της Ευρωπα­ϊκής Τουρκίας, όπου υπάρ­χει ισχυρό χριστιανικό Στοι­χείο, η Τουρκία υποχρεού­ται να κάμει διοικητικές με­ταρρυθμίσεις. 
Εις ότι αφορά άμεσα την Ελλάδα, υπήρξε πρόταση του Γάλλου Αντιπροσώπου, που καλούσε την Τουρκία να κάμει ρυθμίσεις των Συ­νόρων της υπέρ της Ελλά­δος. Η Τουρκία ως ήταν φυ­σικό αρνήθηκε να προβεί σε παραχωρήσεις προς την Ελ­λάδα και η ευχή του Συνε­δρίου παρέμεινε εκκρεμής. Κατόπιν όμως πολλών προ­σπαθειών της Ελληνικής Κυβέρνησης και με πρότα­ση του Πρωθυπουργού της Αγγλίας Γλάδστωνος, μετά διετία τον Ιούλιο του 1880, συνήλθε στο Βερολίνο νέ­α Συνδιάσκεψη με την οποί­α, μετά από πολλές συζη­τήσεις, αποφασίσθηκε η α­πόδοση στην Ελλάδα το 1881, των Επαρχιών Άρτας και Θεσσαλίας, πλην της Ε­παρχίας Ελλασώνος. 
Αυτή ήταν σε γενικές γραμμές η Συνθήκη του Α­γίου Στεφάνου, καταστρο­φική ανεπανόρθωτα για την Ελλάδα. Βέβαια η συνθή­κη αυτή με την Βερολίνειο Συνθήκη καταργήθηκε, αλ­λά στα Σλαβικά κράτη εν­στάλαξε πλέον το δηλητή­ριο, να παραμείνει η συν­θήκη ως στόχος αυτών στα μετέπειτα χρόνια. Έτσι! άρ­χισε το μαρτύριο του Ελλη­νικού λαού της Μακεδονίας και το οποίο πήρε το όνομα «Μακεδονικό ζήτημα». 

* Ο κ. Ιωάννης Μ. Ασλα­νίδης, είναι Αντιστράτηγος Ε. Α, Επίτιμος Διοικητής της Σ.Σ.Ε Ποντιακής κατα­γωγής από τη Δράμα, δια­μένων στην Αθήνα.