17 Φεβρουρίου 2019 : ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ (αρχή Τριωδίου)

ΓΝΗΣΙΑ ΚΑΙ ΝΟΘΟΣ ΕΥΣΕΒΕΙΑ

Κατά τήν είσοδο στην κατανυκτική περίοδο τοϋ Τριωδίου ή Εκκλησία μας σπεύδει νά μάς θυμίσει τή σαφή διάκριση μεταξύ τής γνήσιας άπό τή νόθο ευσέβεια. Στό ξεκίνημα του πνευματικού αγώνα, πού σέ λίγο θά ενταθεί καί μέ τήν είσοδο στή Μεγάλη Σαρακοστή, μάς επισημαίνει τόν κίνδυνο τής έκτροπής στην υποκρισία, πού απειλεί νά αχρηστέψει κάθε κόπο γιά τήν καλλιέργεια των αρετών. Καί δέν είναι μόνο τό ευαγγελικό ανάγνωσμα μέ τήν παραβολή τοϋ τελώνη καί τοϋ φαρισαίου πού τόσο παραστατικά καταγγέλλει αυτόν τόν κίνδυνο. Καί τό αποστολικό ανάγνωσμα στον ίδιο τόνο τό ϊδιο μήνυμα θέλει νά μεταδώσει: τήν ανάγκη έπαγρύπνησης, γιά νά μήν εκπέσουμε στην ψευδή ευσέβεια.

Φαρισαίος μέ φρόνημα τοϋ τελώνη
Λίγο πρίν, στό ίδιο (τρίτο) κεφάλαιο τής δεύτερης έπιστολής πρός τόν Τιμόθεο, ό άπόστολος Παϋλος αναφέρεται σ’ έκείνους πού «παρουσιάζουν μέν τό εξωτερικό σχήμα τής εύσέβειας, έχουν όμως αρνηθεί τήν αληθινή δύναμη της». Καί μιλώντας μέ πιό σκληρή γλώσσα τούς χαρακτηρίζει «κατεφθαρμένους τόν νουν καί άδόκιμους περί τήν πίστιν». Συνιστά, λοιπόν, στον Τιμόθεο νά τούς αποφεύγει.
Σέ αντίθεση μέ αύτούς τούς δήθεν «εύσεβεϊς» χριστιανούς ό άπόστολος Παϋλος αναγκάζεται νά αναφερθεί στον εαυτό του, χωρίς όμως καμιά διάθεση φαρισαϊκής περιαυτολογίας. Σέ άλλη επιστολή του, βέβαια, δέν ντρέπεται νά ομολογήσει ότι υπήρξε «κατά νόμον φαρισαΐος», καί μάλιστα «κατά τήν έν νόμω δικαιοσύνην άμεμπτος». «Ομως όλα αυτά πού κάποτε τά νόμιζε κέρδη, αυτά τώρα πού πίστεψε στον Χριστό τά θεωρεί ζημία (Φιλ. 3,5). θά ήταν λοιπόν αδικία νά αποδώσουμε μομφή φαρισαϊσμού στον πρωτοκορυφαίο άγιο Απόστολο, ό όποΐος ξεπερνάει πλέον σέ ταπείνωση τόν τελώνη τής παραβολής, χαρακτηρίζοντας τόν εαυτό του «έκτρωμα» καί «πρώτο άπό όλους τους άμαρτωλούς». «Ετσι, όντας σίγουρος οτι ό Τιμόθεος δέν θα παρεξηγήσει αύτή τήν αναφορά του στούς κόπους του, τοϋ θυμίζει τήν εμπειρία τής κοινής τους μέχρι τότε πορείας.

Τά κριτήρια τής γνήσιας εϋσέβειας
Πρόκειται γιά μιά πλούσια εμπειρία κοινής άποστολικής ζωής, κατά τήν οποία ό Τιμόθεος είχε όλη τήν άνεση νά διαπιστώσει κατά πόσο ή ευσέβεια τοϋ άποστόλου Παύλου ήταν νόθος ή αληθινή. Χόρτασε άπό τήν άνόθευτη διδασκαλία του, είδε τό φωτεινό του παράδειγμα, έζησε τή φλογερή του πίστη, κατάλαβε τήν άγαθή του διάθεση, γεύθηκε τή μακροθυμία και τή γνήσιο αγαπη του καί, τέλος. Θαύμασε τήν ανεξάντλητη υπομονή του. «Ηξερε τούς διωγμούς τοϋ Παύλου στήν Αντιόχεια τής Πισιδιας, όπου οϊ Ιουδαίοι ξεσήκωσαν τούς άρχοντες καί καταδίωξαν τούς αποστόλους, Παύλο καί Βαρνάβα, «άπό τών ορίων αυτών», Θυμόταν οτι στό Ικόνιο σχεδιάστηκε λιθοβολισμοί τοϋ Παύλου, τόν όποιο τελικά δέν απέφυγε στά Λύστρα· καί μάλιστα τόν έσυραν έξω άπό τήν πόλη, νομίζοντας οτι πέθανε.
Είναι λοιπόν ξεκάθαρο γιά τόν Τιμόθεο ότι ό άπόστολος Παΰλος -όπως θό βεβαιώσει καί ό ίερός Χρυσόστομος- δέν είναι «οϋτε κενόδοξος οΰτε φιλόδοξοι Καί όλα αύτά τά απαριθμεί όχι γιά να κάνει επίδειξη άλλα γιά νά παρηγορήσει καί νά στηρίξει τό τέκνο του». «Αλλωστε, πώς θά μπορούσε νά συμβιβασθεί ή νοσηρή ευφορία καί καύχηση τού ύποκριτή με τή γνήσια αγάπη τοϋ Αποστόλου γιά τήν υπέρ Χριστοΰ κακοπάθειο; Τό αύθεντικό ηχείο τών λόγων τοϋ Παύλου, ό Χρυσορρήμων, αποδίδει γλαφυρότατα τό μήνυμα τοϋ πνευματικοΰ πατέρα πρός τό παιδί του: «Άπό αύτά πού πέρασα μπορεΐς νά μάθεΐς οτι δέν είναι δυνατόν νά μήν περάσει Θλίψεΐς αύτός πού πολεμάει τό κακό. Είναι αδιανόητο ό άληθινός άθλητής νά ζει μέσα σέ τρυφή καί άνέσεις. «Αλλοι είναι οι καιροί τής άνεσης. Τώρα είναι καιρός αγώνων, θλίψεων και πειρασμών». Μέσα όμως άπό αύτούς τούς ίδρώτες καί πόνους θά έρχεται ή γνήσια προκοπή στην υπομονή, στην πίστη, στην αγάπη, σέ όλες τίς άληθινές άρετές.

Αταλάντευτη πορεία στά ίχνη γνησίων διδασκάλων
Αντίθετα, οι πονηροί καί οι ύποκριτές θά «προκόβουν» προχωρώντας άπό τό κακό στό χειρότερο· καί τί χειρότερο άπό τό νά πλανούν όχι μόνο τούς άλλους άλλα καί τόν ϊδιο τους τόν εαυτό. Ίσως οι πονηροί καί οι γόητες νά προκόβουν καί αριθμητικά, αφού τό χαΐδεμα των παθών, καί ιδιαίτερα τής οϊησης καί τής ύπερηφάνειας, γοητεύει καί παρασύρει πολλούς. θά τό επισημάνει κι αυτό ό άπόστολος Παΰλος στή συνέχεια τής έπιστολής του στον Τιμόθεο. Τόν προειδοποιεί ότι «θά έρθει καιροί, πού οι άνθρωποι δέν θά άνέχονται τήν υγιή διδασκαλία, άλλα σύμφωνα μέ τίς έμπαθεΐς έπιθυμίες τους θά ακούνε πλανεμένους διδασκάλους -καί τέτοιοι εϊναι πολλοί- πού τούς τέρπουν τό αυτιά».
Παρόλα αυτά, δέν πρέπει νά πτοείται ό αληθινοί έργάτης τοϋ Ευαγγελίου. «Εσύ, Τιμόθεε», τοϋ λέει, «νά μένεις άκλόνητος σ’ εκείνα πού έμαθες καί βεβαιώθηκες γιά τήν αλήθεια τους άπό προσωπική πείρα· γιατί ξέρείς καλά άπό ποιόν δάσκαλο τά έμαθες». Τοΰ θυμίζει βέβαια ότι τράφηκε μέ τό γάλα τής πίστης ήδη άπό τή βρεφική του ηλικία, έχοντας μητέρα καί γιαγιά τίς εύλαβέστατες Εύνίκη καί Λωίδα. Ό δάσκαλος όμως πού επηρέασε καθοριστικά τόν Τιμόθεο είναι ό άπόστολος Παύλος. Πρόκειται γιά τόν ιδανικότερο δάσκαλο, ό όποΐος συνδύασε όχι άπλώς τήν άσκηση τών έργων ένός άμεμπτου φαρισαίου μέ τό ταπεινό φρόνημα τού τελώνη, άλλα τήν «ϋπέρ πάντας» κακοπάθεια τοϋ πρωτοκορυφαίου Αποστόλου μέ τήν τέλεια αγάπη· μιά αγάπη πού τόν έκανε νά εύχεται -αν ήταν δυνατόν- νά χωριστεί από τόν Χριστό καί νά χάσει τήν ψυχή του, γιά νά σωθούν ο’ι πατριώτες του Ίσραηλίτες (Ρωμ. 9,3).

Άρχιμ. Β.Λ.