ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ : To Brexit, or not to Brexit?

Γράφει ο Κώστας Τζαναβάρας * 

O Winston Churchill, το μα­κρινό 1946, εκφώνησε στη Ζυρί­χη έναν ιστορικό λόγο. Με ανοι­κτές τις πληγές του Δευτέρου Πα­γκοσμίου Πολέμου, αλλά και νω­πές τις μνήμες του Πρώτου, μί­λησε για την «τραγωδία της Ευ­ρώπης». Πρόφερε αλήθειες για τους Τευτονικούς λαούς, τη Γερ­μανία και τα αίτια. Και διερωτήθη­κε: «Είναι άραγε το μοναδικό μά­θημα της Ιστορίας ότι η ανθρωπό­τητα είναι ανεπίδεκτη μαθήσεως (unteachable);» 
Αξίζει, πρώτα απ’ όλα, σε αυ­τό το εμπνευσμένο κείμενο, να προσέξει κανείς την μεγαλοφρο­σύνη του απέναντι στην ηττημέ­νη. Οραματιζόταν μία «πνευματι­κά μεγάλη» Γερμανία. Και την έ­βλεπε να συνεταιρίζεται με μία ε­πίσης πνευματικά μεγάλη Γαλλί­α. Οι δύο μαζί, έλεγε, θα ξεκινού­σαν τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης». [Συγκρίσεις;] 
Περαιτέρω, είχε προδιαγράψει αδρομερώς και την σταδιακή εξά­πλωση του εγχειρήματος σε όλη την Ευρώπη. Φρόντισε, μάλιστα, να εισηγηθεί να αναλάβουν «φί­λοι και εγγυητές (sponsors) της νέας Ευρώπης» η χώρα του, οι Η­ΠΑ και η τότε ΕΣΣΔ. 
Αξίζει πράγματι να μελετηθεί αυτό το βαρυσήμαντο ντοκουμέ­ντο. Κι ακόμη περισσότερο, αξίζει να απαντηθεί η εξής απλή ερώτη­ση: τι θα έλεγε σήμερα ο εισηγη­τής της ευρωπαϊκής συνεργασίας; Τι θα έλεγε για το Brexit; 
Πιστεύω ότι θα επαναλάμβανε το γνωστό απόφθεγμά του: “Only foolish don’t change their mind” (Μόνο τρελοί δεν αλλάζουν γνώ­μη). Ή, κάτι σαν «Τι γύρευε τόσα χρόνια η αλεπού στο παζάρι;» 
Η ουσία, επεξηγώ, είναι ακρι­βώς αυτή: δεν εννοούσε συμμε­τοχή της Μ. Βρετανίας στο εγχεί­ρημα. Και ουδέποτε θα διενοείτο κάτι τέτοιο. Εξ ου, και τα περί εγ­γυήσεων. Ήταν τόσο αυτονόητο, ώστε ούτε καν το ανέφερε. Αλλά είναι σαφές. 
Ατυχώς, η ανομολόγητη τρα­γωδία της σημερινής Ευρώπης, περιλαμβάνει και την αδυναμί­α των περισσοτέρων ευρωπαίων να αντιληφθούν το πνεύμα του Βρετανού ανδρός. Οι περισσότε­ροι, διαβάζοντας προκατειλημμέ­νοι, θα τον έβλεπαν αναφανδόν αντίθετο στο Brexit. Οι αυτονόη­τοι λόγοι ουσίας, όμως, φάνηκαν μετέπειτα ξεκάθαρα. 
Φυσικά, είχαν πάει στην άκρη το 1973, όταν η Μ. Βρετανία προ­σχωρούσε στην τότε ΕΟΚ. Είναι λογικό να υποβαθμίσθηκαν, στα πλαίσια υψηλών προτεραιοτήτων του Ψυχρού Πολέμου. Ίσως, και υπό κάποιο κλίμα βάσιμης αισιο­δοξίας για αλλαγή μυαλών στην ηπειρωτική Ευρώπη. Ίσως, ακό­μη, επειδή η Γηραιά Αλβιών είχε πια αποδεχθεί ότι δεν είναι υπερ­δύναμη. 
Στην πράξη, φάνηκε η βαθιά διαφορά αντιλήψεων. Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι θέσεις της Μ. Βρετανίας, σε διάφορα κοινο­τικά ζητήματα, την έφερναν μό­νη απέναντι σε κοινή θέση των υ­πολοίπων. 
Η πιο ηχηρή διαφωνία, αν και όχι με όλους, ήταν η αποχή από το ευρώ. Κάπου το 1990, έμεινε στην Ιστορία της Βουλής των Κοι­νοτήτων η γενική θυμηδία, μέ­χρι καγχασμών, που προκάλεσε το περίφημο “What a good idea!” (Τι θαυμάσια ιδέα!). Η βαρόνη Margaret Thacher, σχολίαζε κα­ταλλήλως τα τότε σχέδια. 
Η σύγκριση είναι τραγική: αυ­τό που καταλάβαιναν προκατα­βολικά οι Βρετανοί, κάποιοι ούτε καν τώρα το υποψιάζονται. 
Πιο πρόσφατα, το 2015, ακρι­βώς ένα χρόνο πριν το δημοψήφι­σμα, η εμβληματική Βασίλισσα Ε­λισάβετ Β’, έχουσα αναλάβει επί Churchill, βρέθηκε και στο Βερο­λίνο. Και, τελείως χαλαρά και αδι­άφορα, πρόφερε επισήμως μερι­κές λέξεις ανησυχίας για διασπά­σεις της Ε.Ε. προς δυσμάς. 
Κάτι σαν κεραυνός εν αιθρί­α με σιγαστήρα, αλλά να τίτλος εφημερίδων: «Μήνυμα Ελισάβετ κατά της διάσπασης της Ε.Ε. στα δυτικά και στα ανατολικά» –ποιος να πάρει πρέφα; Ή, ακόμη χει­ρότερα, ποιος καταλαβαίνει την τροχιοδεικτική βολή έστω τώρα; 
2 μόλις ημέρες πριν το δημο­ψήφισμα, πάντα τελείως χαλαρά και αδιάφορα, η ιδία, κούνησε ε­λαφρώς το δαχτυλάκι της: “Could you please tell me three good reasons to remain?” (μπορείτε παρακαλώ να μου πείτε τρεις κα­λούς λόγους για να «μείνουμε»;), ρώτησε εκλεκτούς συνδαιτυμό­νες της. 
Η είδηση, βέβαια, δ-ε-ν είναι η ασυνήθιστη διαρροή από βασιλι­κή ομήγυρη. Ειπώθηκε, σίγουρα, για να διαρρεύσει. Το θέμα είναι ότι ευρωπαίοι αδυνατούν να αντι­ληφθούν ποια θέση στήριζε η «α­θώα» ερώτηση. 
Προφανώς, είχε εξαντλήσει τα συνταγματικά περιθώρια πολιτι­κών παρεμβάσεων. Είχε λόγους, φυσικά, για να κάνει κάτι τέτοιο. Και τους είχε υπαινιχθεί περίτε­χνα, σε ανύποπτο χρόνο, και στον καταλληλότερο τόπο. Σωστά; 
Το γενικό συμπέρασμα, όθεν, προβάλλει παντελώς αναπόδρα­στο: η ιθύνουσα τάξη της Αγγλί­ας ήταν και είναι σταθερά αντίθε­τη στην συμμετοχή σε ευρωπαϊ­κές συναθροίσεις. Και, καθώς οι καιροί –φευ!– άλλαξαν, μαζί και οι προτεραιότητες, οι τωρινοί λόγοι αποχώρησης δείχνει να είναι πο­λύ σοβαρότεροι από σύνορα, βί­ζες, συναλλαγές, μετανάστευση και τα συναφή πεζά. 
Πολύ απλά, είναι λόγοι DNA. Δεν ταιριάζουν τα χνώτα τους. Ούτε με γερμανικές χοντράδες, αλλά ούτε και με γαλλικές φα­ντασιώσεις. Με επιπολαιότητες νοτίων; Χώρια η αφόρητη κοινο­τική γραφειοκρατία. 
Υπό αυτό το πρίσμα, μπορεί να δει κανείς με κάποια συμπά­θεια τα αναγραφόμενα στον τύ­πο. Ευλόγως, όμως, η επιτυχής[;] ανάλυση της στρατηγικής, απλο­ποιεί την ερμηνεία της τακτικής. Κι αν χρειάζεται κάτι πιο πεζό, ί­σως αρμόζει κάτι που να αξιοποι­εί την γνωστή συνταγή ερευνών “Follow the money” (ακολούθη­σε το χρήμα). 
Είναι απλό: το όλο κλίμα ανη­συχίας, κατεβάζει τις αποτιμήσεις. Μαζί, φέρνει και τη στερλίνα σε επίπεδα εμφανώς κάτω της αξίας της. Άρα, η όλη κατάσταση στις αγορές, ευνοεί αυτούς που προ­σέρχονται ψύχραιμοι, προσβλέ­ποντας στο μέλλον της Μ. Βρε­τανίας. 
69 ημέρες πριν την 29η Μαρ­τίου, λοιπόν, οι ενδιαφερόμενοι, έχουν να σκεφθούν ποιες στρα­τηγικές αποφάσεις υπόκεινται των καθημερινών ειδήσεων. 
“Let Britain arise” (αφήστε τη Μ. Βρετανία να σηκωθεί) –αν α­ντικαταστήσουμε το “Europe” στο ευγενές σύνθημα του 1946. Και η λήξη και μόνον της εκκρε­μότητας, θα είναι λυτρωτική. 
Αν χρειάζονται περισσότερα, για λόγους πληρότητας των συλ­λογισμών, αλλά και για ευρύτε­ρη αντίληψη της δυναμικής των περιστάσεων, θα πρότεινα πρώ­τον να ληφθεί υπ’ όψιν η μεί­ζων αλλαγή διεθνούς τοπίου λό­γω Trump. Κάποιοι αντιλαμβάνο­νται πια ότι το γνωστό “America first”, είναι μάλλον καλύτερα να το βλέπουμε ως ντιρεκτίβα προς μίμησιν. 
Κάπως έτσι, δεύτερον, θα ε­πανέφερα το ερώτημα: «Στο βά­θος, ίσως διακρίνεται και κάποιος άλλος ψυχρός υπολογισμός. Η Γερμανία, είναι λογικό να αναρω­τιέται τι άλλο της χρειάζεται η Ευ­ρωπαϊκή Ένωση. Τι άλλο έχει να κερδίσει –ως συνεταίρος – από τα εξουθενωμένα θύματα της πολι­τικής της;» 
Για περισσότερα: «Πού πηγαί­νει η Ευρώπη;» (18.9.16 –ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ φ.1513/22.9.16). 
Και, τρίτον, θα πρότεινα συ­νειρμούς με γνωστή στιχομυθία, πάλι του Winston Churchill. Κο­σμική κυρία, λέγεται, εξέφρασε αισθήματα ούτω πως: «Sir, αν ή­μουν σύζυγός σας, θα σας δηλη­τηρίαζα». Η περιφανής απάντηση του «Πατέρα της Νίκης», ίσως λύ­νει τις τρέχουσες απορίες ορισμέ­νων: «My lady, αν ήμουν σύζυγός σας, θα το έπινα». 

Κόρινθος 20 Ιανουαρίου 2018 

* Ο κ. Κώστας Τζαναβάρας Α.Τ.Μ. – Ε.Μ.Π., σύμβουλος μη­χανικός και μελετητής δημοσίων έργων, πάροχος γενικών τεχνι­κών και επιστημονικών συμβου­λών, ktzanavaras@otenet.gr.