ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ φ.1687

 «Ετυμολογικές προσεγγίσεις» 

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης Καθηγητής Μουσικής

 Λέξεις της επικαιρότητας - 11 

 Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ 

Να, λοιπόν, που η αναμενόμενη καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας ετέθη σε ισχύ από τους κυβερνώντες, που μας νοιάζονται και φροντίζουν πάντοτε «για το καλό μας». 

Την λέξη καραντίνα την έχουμε μάθει απ’ έξω κι ανακατωτά, τόσο που πλέον δεν μας προκαλεί την επιβεβλημένη ανατριχίλα, στο άκουσμά της και μόνον. Τι είναι όμως η καραντίνα; Είναι η απομόνωση ενός ασθενούς για 40 ημέρες. Ναι, αλλά και η καραντίνα από πού ετυμολογείται; Αν σας πω από την Γραμμική Β (quetro) τι θα πείτε; Δεν είναι βεβαίως δική μου η άποψη αλλά του ανθρώπου που μαζί με τον συνεργάτη του, Μάικλ Βέντρις (Michael Ventris), «διάβασαν» την Γραφή. Πρόκειται για τον Άγγλο Καθηγητή Φιλολογίας, John Chadwick (Τζων Τσάντγουικ). Η λέξη qu-to-ro-we συνόδευε τα αγγεία με τέσσερις λαβές, ενώ η λέξη ti-ri-o-we αυτά με τις τρεις. Ο Τσάντγουικ υποστηρίζει πως το que-tro είναι πανάρχαια ελληνική λέξη και αντιστοιχεί στον κλασικό τύπο terra (οι Λατίνοι πήραν σχεδόν αυτούσια την λέξη και την έκαναν quatuor). Οι λέξεις της αγγλικής και της γερμανικής four και vier ετυμολογούνται εκ του αιολικού πίσυρα (=τέσσερα. «... πίσυρες στοιχηδόν εφέστασαν...», Νόννος ο Πανοπλίτης «Διονυσιακά», Τόμος 2, στ. 678). 

Εκεί μέσα που θα είστε κλεισμένοι στα σπίτια σας να προσέχετε να τα έχετε όλα πεντακάθαρα. Να καθαρίζετε επιμελώς τα πάντα, μέχρι να τα κάνετε λαμπίκος. Τι σημαίνει άραγε η λέξη και από πού μπορεί να ετυμολογείται; Η λέξη χρησιμοποιείται στην τουρκική ως αλαμπίκος, έχοντας φθάσει εκεί μέσω της αραβικής αλλά δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Πρόκειται για την ελληνική λέξη άμβυξ ή άμβιξ (=ο κάδος του αποστακτηρίου) και το αραβικό άρθρο –αλ στην αρχή. Η λέξη, μέσω των Αράβων, πέρασε στα ισπανικά ως alambique, στα γαλλικά ως alembic, στα ιταλικά ως lambicco και επέστρεψε στα ελληνικά ως λαμπίκος. Επειδή οι ωραίοι παλιοί μπρούτζινοι αποστακτήρες και έλαμπαν αλλά και λαμπικάριζαν (διαύγαζαν) τα αποστάγματα, συνηθίστηκε να λέμε λαμπίκο, κάτι που αστράφτει από καθαριότητα. 

Όμως, βρε παιδιά, εκείνους που λυπάμαι πραγματικά με την παρούσα κατάσταση είναι οι κάθε λογής …celebrities, οι διασημότητες, δηλαδή, ή όσοι αισθάνονται διάσημοι, τέλος πάντων. Πώς θα την παλέψουν όλοι αυτοί; Πού θα βρουν πεδίο να αναδείξουν την διασημότητά τους τώρα; Θλίψη πραγματικά!! Ποια να ’ναι, λέτε, η ετυμολογία της αγγλικής λέξης; Το αρχαιοελληνικό ρήμα κέλομαι (=παρακινώ, ενθαρρύνω, ελαύνω, προχωρώ). Στα λατινικά η λέξη ανευρίσκεται ως celeber (=συχνός, επιφανής) και το ρήμα celebro (=συχνάζω, φοιτώ και celebratio = η πανήγυρις) κι από κει πέρασε σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, με την ίδια ρίζα, για να σημαίνει αυτούς που είναι «για τα πανηγύρια»!! 

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας