ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΑΛ. ΚΩΣΤΑΡΑ φ.1690
ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ
Σε ένα κοινωνικό σύνολο που πλήττεται από μια επιδημία, όπως είναι σήμερα ο κορωνοϊός, συμβιώνουν άνθρωποι με διαφορετικές πεποιθήσεις. Άνθρωποι που έχουν λ.χ. μεταφυσικά πιστεύματα, αλλά και άνθρωποι ορθολογιστές χωρίς μεταφυσικές αγωνίες. Οι πεποιθήσεις αυτές των κοινωνών, όταν η ζωή κυλάει σε κανονικούς ρυθμούς, δεν έχουν καμιά σημασία για όσους δεν τις ασπάζονται, εφ’ όσον βέβαια δεν ανατρέπουν τους όρους της αρμονικής κοινωνικής συμβίωσης. Αλλάζει όμως το πράγμα, όταν διαμορφώνονται μέσα στην κοινωνία εξαιρετικές συνθήκες, σαν αυτές που δημιουργεί μια μεταδοτική νόσος. Με δεδομένο ότι οι άνθρωποι μέσα στην κοινωνία δεν είναι «εμφιαλωμένοι» σε ατομικές αποστειρωμένες γυάλες, αλλά έρχονται σε καθημερινή επαφή μεταξύ τους, τότε είναι πιθανό η άσκηση των πεποιθήσεων του ενός κοινωνού να επηρεάζει όχι απλά τις πεποιθήσεις του άλλου, αλλά την ίδια την ζωή του ή έστω τον φόβο για την ζωή του στην βιολογική της υπόσταση. Σε επιδημικές λοιπόν καταστάσεις τίθεται εκ των πραγμάτων ζήτημα εύρεσης της χρυσής τομής, ώστε ο φόβος όλων των ανθρώπων προ του θανάσιμου κινδύνου της επιδημίας να ισορροπεί σε ένα σημείο, στο οποίο συναντώνται και τα χέρια του άθεου ορθολογιστή που είναι απλωμένα στην επιστήμη, αλλά και τα χέρια του πιστού, εκ των οποίων το ένα χέρι είναι επίσης απλωμένο στην επιστήμη, ενώ το άλλο ικετεύει τον Θεό.
Η διαπάλη του ορθολογισμού με την μεταφυσική πίστη φαίνεται σήμερα καθαρά στην διάσταση απόψεων μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας στο ζήτημα του εκκλησιασμού των πιστών και της συμμετοχής τους στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας μέσα στις συνθήκες της πανδημίας που επικρατούν σήμερα στην Ελλάδα. Η Πολιτεία με την απόφασή της να απαγορεύσει τον μαζικό εκκλησιασμό των πιστών θέλησε να αποτρέψει τον κίνδυνο της περαιτέρω εξάπλωσης του κορωνοϊού, ο οποίος, σύμφωνα με την επιστημονική ορθολογική αντίληψη των πραγμάτων, προέρχεται αφ’ ενός μεν από τον συγχρωτισμό του εκκλησιάσματος στους Ιερούς Ναούς, αφ’ ετέρου δε από την Θεία Κοινωνία. Η Εκκλησία από την μεριά της με την άποψή της να μείνουν ανοικτοί οι Ναοί για την Θεία Λατρεία και κατά την διάρκεια της επιδημίας του Κορωνοϊού υπερασπίζεται αυτό που εκπροσωπεί, χωρίς ωστόσο να αδιαφορεί για την λήψη των αναγκαίων προστατευτικών μέτρων, που υπαγορεύει ο επιστημονικός ορθολογισμός.
Κρίνοντας κάποιος την απόφαση της Κυβέρνησης να βάλει «λουκέτο» στις Εκκλησίες για ορισμένο χρονικό διάστημα παρατηρεί κατ’ αρχάς ότι η απόφαση αυτή είναι πρωτοφανής στην ιστορία των επιδημιών που έπληξαν την Νεώτερη Ελλάδα. Όλοι γνωρίζουμε ότι ο κορωνοϊός δεν είναι μια επιδημία, που προέκυψε ξαφνικά σε μια χώρα ανυποψίαστη και ανέγγιχτη μέχρι τώρα από επιδημίες. Του κορωνοϊού προηγήθηκαν πολλές άλλες και πολύ πιο φοβερές επιδημίες, όπως ήσαν λ.χ. η λέπρα, η χολέρα, η πανώλη, η φυματίωση και βέβαια οι διάφορες επιδημίες της γρίππης. Με πολυετή μάλιστα διάρκεια σε πολλές από αυτές. Και το κυριότερο: χωρίς να υπάρχει στις επιδημιόπληκτες κοινωνίες της εποχής η επιστημονική αρωγή και η υλικοτεχνική υποδομή που διαθέτουμε εμείς σήμερα έχοντας επί πλέον την δυνατότητα, εκτός των άλλων, να προστατευόμαστε με απολυμαντικά ή αντισηπτικά μέσα και με χειρουργικές ή άλλες μάσκες. Παρ’ όλα αυτά ουδείς διανοήθηκε ποτέ να κλείσει τις Εκκλησίες εκείνα τα «πέτρινα» χρόνια στην Ελλάδα της ένδειας και της στέρησης. Θα μπορούσε λοιπόν η Κυβέρνηση, αντί να καταφύγει στο απόλυτο μέτρο που έλαβε, να επιβάλει στην Εκκλησία την λήψη συγκεριμένων προσταστευτικών μέτρων προς αποτροπή του συγχρωτισμού, όπως είναι π.χ. η αραίωση των καθισμάτων στους Ναούς σε οριζόντια και κάθετη διάταξη, ώστε η Θεία Λατρεία να γίνεται μόνο με καθήμενους σε απόσταση ασφαλείας, η απαγόρευση κάθε είδους ασπασμών στις εικόνες και στα χέρια των Ιερέων, η διανομή του αντίδωρου τυλιγμένου σε απολυμασμένα χαρτάκια από ανθρώπους που το κόβουν με σχολαστική επιμέλεια ύστερα από την χρήση απολυμαντικών ή αντισηπτικών μέσων κλπ. Είναι αντιφατικό και πέρα από κάθε λογική να επιτρέπεται, με ορισμένους περιορισμούς βέβαια, η είσοδος των πολιτών στα super market και να απαγορεύεται με ανάλογους περιορισμούς η συμμετοχή τους στην Θεία Λατρεία.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στην Θεία Κοινωνία, που μας δίνει ιστορικά πολύτιμα στοιχεία. Στις εποχές παλαιοτέρων επιδημιών οι άνθρωποι πήγαιναν άφοβα στις Εκκλησίες, για να λειτουργηθούν και μεταλάμβαναν των Αχράντων Μυστηρίων. Δεν είχαν ποτέ μαζί τους πιστοποιητικό κάποιας Υγειονομικής Επιτροπής. Μα κι’ αν το είχαν, ουδέποτε τους ζητήθηκε από τον λειτουργό Ιερέα, ο οποίος έσπευδε να τους κοινωνήσει όλους, μολυσμένους και αμόλυντους, με την ίδια λαβίδα και να πιεί στο τέλος κατά την απόλυση το υπόλοιπο του Ποτηρίου της Θείας Μεταλήψεως. Και δεν καταγράφηκε ποτέ ούτε ένα περιστατικό μολύνσεως κάποιου υγιούς πιστού από την Θεία Κοινωνία. Αν υπήρχε τέτοιο περιστατικό, πρώτο θύμα του θα ήταν ο Ιερέας, που θα κουβαλούσε μέσα του όχι μόνον ένα ιό, αλλά τους ιούς όλων των μολυσμένων πιστών που κοινώνησαν από το ίδιο Ποτήριο. Γιατί λοιπόν το Ποτήριο δεν μπορούσε να γίνει ποτέ εστία μολύνσεως; Την απάντηση θα την βρει κάποιος, αν σκεφθεί ότι το Ποτήριο ήταν το μέσο, δια του οποίου συνετελείτο στην Θεία Λειτουργία το Θαύμα της μετουσίωσης του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού, όπως μας διαβεβαίωσε ο ίδιος ο Ιησούς, όταν έλεγε «ο τρώγων μου την σάρκα και ο πίνων μου το αίμα εν εμοί μένει καγώ εν αυτώ». Θα ήταν λοιπόν ποτέ δυνατόν ο Χριστός, ο Θεός της Αλήθειας και της Αγάπης, που μας καλεί στον Μυστικό Του Δείπνο, αντί να εγγυάται την ζωήν μας, να μας παραπλανά σε μια αυτοκαταστροφική δια της Θείας Κοινωνίας μέθεξη στην σαγήνη ενός θανατηφόρου ιού; Όποιος φοβάται το Ποτήριο, φοβάται τον Χριστό. Και όποιος φοβάται τον Χριστό, απλά δεν πιστεύει σε Αυτόν. Ιδού λοιπόν, γιατί η Εκκλησία δεν θα μπορούσε να συμπράξει ποτέ στο κλείσιμο των Ιερών Ναών, χωρίς να συντελεί ταυτόχρονα στην αυτοαναίρεσή της. Θα ήταν δηλ σαν να έλεγε η Εκκλησία στον Χριστό μαζί με κάποιους ολιγόπιστους ή παπικούς: «Χριστέ μου, σε πιστεύουμε, αλλά φοβόμαστε μη μας μολύνει το Σώμα και το Αίμα Σου, που μας βάζεις να το τρώμε και να το πίνουμε κάθε Κυριακή στην Λειτουργία. Γι’ αυτό απαγορεύουμε την Θεία Κοινωνία και Σε βάζουμε και Σένα σε «καραντίνα» μέχρι να περάσει η “μπόρα” της επιδημίας του κορωνοϊού».
Με τις σκέψεις αυτές γίνεται φανερό ότι επικροτώ την θέση της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία και τις απαιτήσεις του επιστημονικού ορθολογισμού ικανοποιεί, εφ’ όσον βέβαια λαμβάνονται τα ενεδεδειγμένα μέτρα προστασίας που αυτός υποδεικνύει, αλλά και τις ανάγκες της μεταφυσικής πίστης του ποιμνίου της υπηρετεί. Όσοι πάντως στην εποχή της επιχωριάζουσας αθεΐας θεωρούν «φαιδρές» τις μεταφυσικές εξηγήσεις περί του Θαύματος του Ποτηρίου, ας κοιτάξουν τις μηδενικές στατιστικές μόλυνσης μέσω της Θείας Κοινωνίας, που μας δείχνει διαχρονικά η ιστορία των επιδημιών στην Ελάδα και ας βάλουν τον ορθολογισμό τους να δώσει αυτός την εξήγηση του φαινομένου.
* O Αλεξάνδρος Π. Κωστάρας είναι Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Θράκης
Οι επιδημίες μεταξύ ορθολογισμού και μεταφυσικής πίστης
 |
του Αλέξανδρου Κωστάρα*
|
Σε ένα κοινωνικό σύνολο που πλήττεται από μια επιδημία, όπως είναι σήμερα ο κορωνοϊός, συμβιώνουν άνθρωποι με διαφορετικές πεποιθήσεις. Άνθρωποι που έχουν λ.χ. μεταφυσικά πιστεύματα, αλλά και άνθρωποι ορθολογιστές χωρίς μεταφυσικές αγωνίες. Οι πεποιθήσεις αυτές των κοινωνών, όταν η ζωή κυλάει σε κανονικούς ρυθμούς, δεν έχουν καμιά σημασία για όσους δεν τις ασπάζονται, εφ’ όσον βέβαια δεν ανατρέπουν τους όρους της αρμονικής κοινωνικής συμβίωσης. Αλλάζει όμως το πράγμα, όταν διαμορφώνονται μέσα στην κοινωνία εξαιρετικές συνθήκες, σαν αυτές που δημιουργεί μια μεταδοτική νόσος. Με δεδομένο ότι οι άνθρωποι μέσα στην κοινωνία δεν είναι «εμφιαλωμένοι» σε ατομικές αποστειρωμένες γυάλες, αλλά έρχονται σε καθημερινή επαφή μεταξύ τους, τότε είναι πιθανό η άσκηση των πεποιθήσεων του ενός κοινωνού να επηρεάζει όχι απλά τις πεποιθήσεις του άλλου, αλλά την ίδια την ζωή του ή έστω τον φόβο για την ζωή του στην βιολογική της υπόσταση. Σε επιδημικές λοιπόν καταστάσεις τίθεται εκ των πραγμάτων ζήτημα εύρεσης της χρυσής τομής, ώστε ο φόβος όλων των ανθρώπων προ του θανάσιμου κινδύνου της επιδημίας να ισορροπεί σε ένα σημείο, στο οποίο συναντώνται και τα χέρια του άθεου ορθολογιστή που είναι απλωμένα στην επιστήμη, αλλά και τα χέρια του πιστού, εκ των οποίων το ένα χέρι είναι επίσης απλωμένο στην επιστήμη, ενώ το άλλο ικετεύει τον Θεό.
Η διαπάλη του ορθολογισμού με την μεταφυσική πίστη φαίνεται σήμερα καθαρά στην διάσταση απόψεων μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας στο ζήτημα του εκκλησιασμού των πιστών και της συμμετοχής τους στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας μέσα στις συνθήκες της πανδημίας που επικρατούν σήμερα στην Ελλάδα. Η Πολιτεία με την απόφασή της να απαγορεύσει τον μαζικό εκκλησιασμό των πιστών θέλησε να αποτρέψει τον κίνδυνο της περαιτέρω εξάπλωσης του κορωνοϊού, ο οποίος, σύμφωνα με την επιστημονική ορθολογική αντίληψη των πραγμάτων, προέρχεται αφ’ ενός μεν από τον συγχρωτισμό του εκκλησιάσματος στους Ιερούς Ναούς, αφ’ ετέρου δε από την Θεία Κοινωνία. Η Εκκλησία από την μεριά της με την άποψή της να μείνουν ανοικτοί οι Ναοί για την Θεία Λατρεία και κατά την διάρκεια της επιδημίας του Κορωνοϊού υπερασπίζεται αυτό που εκπροσωπεί, χωρίς ωστόσο να αδιαφορεί για την λήψη των αναγκαίων προστατευτικών μέτρων, που υπαγορεύει ο επιστημονικός ορθολογισμός.
Κρίνοντας κάποιος την απόφαση της Κυβέρνησης να βάλει «λουκέτο» στις Εκκλησίες για ορισμένο χρονικό διάστημα παρατηρεί κατ’ αρχάς ότι η απόφαση αυτή είναι πρωτοφανής στην ιστορία των επιδημιών που έπληξαν την Νεώτερη Ελλάδα. Όλοι γνωρίζουμε ότι ο κορωνοϊός δεν είναι μια επιδημία, που προέκυψε ξαφνικά σε μια χώρα ανυποψίαστη και ανέγγιχτη μέχρι τώρα από επιδημίες. Του κορωνοϊού προηγήθηκαν πολλές άλλες και πολύ πιο φοβερές επιδημίες, όπως ήσαν λ.χ. η λέπρα, η χολέρα, η πανώλη, η φυματίωση και βέβαια οι διάφορες επιδημίες της γρίππης. Με πολυετή μάλιστα διάρκεια σε πολλές από αυτές. Και το κυριότερο: χωρίς να υπάρχει στις επιδημιόπληκτες κοινωνίες της εποχής η επιστημονική αρωγή και η υλικοτεχνική υποδομή που διαθέτουμε εμείς σήμερα έχοντας επί πλέον την δυνατότητα, εκτός των άλλων, να προστατευόμαστε με απολυμαντικά ή αντισηπτικά μέσα και με χειρουργικές ή άλλες μάσκες. Παρ’ όλα αυτά ουδείς διανοήθηκε ποτέ να κλείσει τις Εκκλησίες εκείνα τα «πέτρινα» χρόνια στην Ελλάδα της ένδειας και της στέρησης. Θα μπορούσε λοιπόν η Κυβέρνηση, αντί να καταφύγει στο απόλυτο μέτρο που έλαβε, να επιβάλει στην Εκκλησία την λήψη συγκεριμένων προσταστευτικών μέτρων προς αποτροπή του συγχρωτισμού, όπως είναι π.χ. η αραίωση των καθισμάτων στους Ναούς σε οριζόντια και κάθετη διάταξη, ώστε η Θεία Λατρεία να γίνεται μόνο με καθήμενους σε απόσταση ασφαλείας, η απαγόρευση κάθε είδους ασπασμών στις εικόνες και στα χέρια των Ιερέων, η διανομή του αντίδωρου τυλιγμένου σε απολυμασμένα χαρτάκια από ανθρώπους που το κόβουν με σχολαστική επιμέλεια ύστερα από την χρήση απολυμαντικών ή αντισηπτικών μέσων κλπ. Είναι αντιφατικό και πέρα από κάθε λογική να επιτρέπεται, με ορισμένους περιορισμούς βέβαια, η είσοδος των πολιτών στα super market και να απαγορεύεται με ανάλογους περιορισμούς η συμμετοχή τους στην Θεία Λατρεία.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στην Θεία Κοινωνία, που μας δίνει ιστορικά πολύτιμα στοιχεία. Στις εποχές παλαιοτέρων επιδημιών οι άνθρωποι πήγαιναν άφοβα στις Εκκλησίες, για να λειτουργηθούν και μεταλάμβαναν των Αχράντων Μυστηρίων. Δεν είχαν ποτέ μαζί τους πιστοποιητικό κάποιας Υγειονομικής Επιτροπής. Μα κι’ αν το είχαν, ουδέποτε τους ζητήθηκε από τον λειτουργό Ιερέα, ο οποίος έσπευδε να τους κοινωνήσει όλους, μολυσμένους και αμόλυντους, με την ίδια λαβίδα και να πιεί στο τέλος κατά την απόλυση το υπόλοιπο του Ποτηρίου της Θείας Μεταλήψεως. Και δεν καταγράφηκε ποτέ ούτε ένα περιστατικό μολύνσεως κάποιου υγιούς πιστού από την Θεία Κοινωνία. Αν υπήρχε τέτοιο περιστατικό, πρώτο θύμα του θα ήταν ο Ιερέας, που θα κουβαλούσε μέσα του όχι μόνον ένα ιό, αλλά τους ιούς όλων των μολυσμένων πιστών που κοινώνησαν από το ίδιο Ποτήριο. Γιατί λοιπόν το Ποτήριο δεν μπορούσε να γίνει ποτέ εστία μολύνσεως; Την απάντηση θα την βρει κάποιος, αν σκεφθεί ότι το Ποτήριο ήταν το μέσο, δια του οποίου συνετελείτο στην Θεία Λειτουργία το Θαύμα της μετουσίωσης του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού, όπως μας διαβεβαίωσε ο ίδιος ο Ιησούς, όταν έλεγε «ο τρώγων μου την σάρκα και ο πίνων μου το αίμα εν εμοί μένει καγώ εν αυτώ». Θα ήταν λοιπόν ποτέ δυνατόν ο Χριστός, ο Θεός της Αλήθειας και της Αγάπης, που μας καλεί στον Μυστικό Του Δείπνο, αντί να εγγυάται την ζωήν μας, να μας παραπλανά σε μια αυτοκαταστροφική δια της Θείας Κοινωνίας μέθεξη στην σαγήνη ενός θανατηφόρου ιού; Όποιος φοβάται το Ποτήριο, φοβάται τον Χριστό. Και όποιος φοβάται τον Χριστό, απλά δεν πιστεύει σε Αυτόν. Ιδού λοιπόν, γιατί η Εκκλησία δεν θα μπορούσε να συμπράξει ποτέ στο κλείσιμο των Ιερών Ναών, χωρίς να συντελεί ταυτόχρονα στην αυτοαναίρεσή της. Θα ήταν δηλ σαν να έλεγε η Εκκλησία στον Χριστό μαζί με κάποιους ολιγόπιστους ή παπικούς: «Χριστέ μου, σε πιστεύουμε, αλλά φοβόμαστε μη μας μολύνει το Σώμα και το Αίμα Σου, που μας βάζεις να το τρώμε και να το πίνουμε κάθε Κυριακή στην Λειτουργία. Γι’ αυτό απαγορεύουμε την Θεία Κοινωνία και Σε βάζουμε και Σένα σε «καραντίνα» μέχρι να περάσει η “μπόρα” της επιδημίας του κορωνοϊού».
Με τις σκέψεις αυτές γίνεται φανερό ότι επικροτώ την θέση της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία και τις απαιτήσεις του επιστημονικού ορθολογισμού ικανοποιεί, εφ’ όσον βέβαια λαμβάνονται τα ενεδεδειγμένα μέτρα προστασίας που αυτός υποδεικνύει, αλλά και τις ανάγκες της μεταφυσικής πίστης του ποιμνίου της υπηρετεί. Όσοι πάντως στην εποχή της επιχωριάζουσας αθεΐας θεωρούν «φαιδρές» τις μεταφυσικές εξηγήσεις περί του Θαύματος του Ποτηρίου, ας κοιτάξουν τις μηδενικές στατιστικές μόλυνσης μέσω της Θείας Κοινωνίας, που μας δείχνει διαχρονικά η ιστορία των επιδημιών στην Ελάδα και ας βάλουν τον ορθολογισμό τους να δώσει αυτός την εξήγηση του φαινομένου.
* O Αλεξάνδρος Π. Κωστάρας είναι Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Θράκης
Αφήστε ένα σχόλιο