Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1691

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 4

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης Καθηγητής Μουσικής

Hello, αγαπητοί μου αναγνώστες, τι μου κάνετε, πώς πάει η κλεισμάρα; «Την παλεύετε»; «Πολύ ξενόγλωσσος και χαρουμενούλης μας μπήκες», θα έλεγε κάποιος παραξενεμένος και δεν θα είχε κι άδικο. Είπα, λοιπόν, να κάνω είσοδο με ένα χαιρετισμό που τον ξέρετε όλοι, το hello, που σημαίνει «γεια σου/σας». Αγγλικό φαίνεται μάλλον, πάντως ξένο. Κι όμως, όχι μόνο δεν είναι ξένο αλλά οι ξένοι εκφράζουν μ’ αυτόν τον χαιρετισμό ό,τι ακριβώς σημαίνει και στην ελληνική, απ’ όπου το πήραν. Η ρίζα του είναι το ούλε (=υγίαινε, να είσαι όλος, δηλαδή, αρτιμελής). Υπάρχει και μια πολύ όμορφη φράση στην Οδύσσεια (ω, 402), αντίστοιχη της σημερινής γεια και χαρά: «Ούλέ τε και μάλα χαίρε, θεοί δε τοι όλβια δοίεν…» (Να είσαι καλά και να χαίρεσαι, οι δε θεοί να σου δίδουν ευτυχία)... 

Αυτές τις μέρες του υποχρεωτικού εγκλεισμού μας τα μόνα μαγαζιά που δουλεύουν στο φουλ είναι τα supermarkets, διότι αν μας κόψουν και την τροφή τελειώσαμε. Market, σημαίνει αγορά αλλά η λέξη έχει ως ρίζα της μια σπουδαία αρχαιοελληνική θεότητα, τον Ερμή. Οι Λατίνοι τον είπαν Mercurius. Άρα ο Ερμής ήταν ο θεός του εμπορίου. Να δείτε τώρα ετυμολογικές προσεγγίσεις!! Ο Λατίνος Ισίδωρος, στα «Ετυμολογικά» του, γράφει πως ονομάστηκε Mercurius επειδή τρέχει μεταξύ των ανθρώπων (medium+courrir). Οι ελληνικές ετυμολογικές εκδοχές τον θέλουν εκ του Ερμής+κούριος (κορέω=φροντίζω) και εκ του μείρομαι (=λαμβάνω μερίδιο). Mereo στα λατινικά σημαίνει κερδίζω και merx το εμπόρευμα και μια μίξη δύο εννοιών τον θέλει ως merx+curo (=μείρομαι+κορέω). Αυτό ακριβώς δεν κάνουν και τα supermarkets, φροντίζουν να κερδίζουν… 

Έχουμε κι αυτούς τους ηθοποιούς με τα σποτάκια τους, που δεν μας αφήνουν να ελπίζουμε πως θα τελειώσει γρήγορα το μαρτύριό μας: «Μείνετε σπίτι, γιατί αν βγείτε θα πάθετε κείνο, ..το άλλο… και θα δείτε την ελευθερία σας με τα κυάλια». Τα κυάλια είναι αντιδάνειο εκ της ιταλικής (occhiali) αλλά, ως συνήθως, η ρίζα ανευρίσκεται στην τροφοδότρα ελληνική. Όκκος είναι ο οφθαλμός, ίδοι οι οφθαλμοί αλλά και όσσε (του ρήματος όσσομαι, «όσσε φαεινά», Ιλ. Ν 435), κατά τον Όμηρο. Λογαριάστε τώρα: Oeil γαλλικά, occhio ιταλικά, ojo ισπανικά, eye αγγλικά (εκ του ίδοι), Auge γερμανικά και oculus λατινικά. Ο αλλήθωρος (αυτού που τα μάτια μοιάζουν σαν τα κυάλια, με τα χοντρά γυαλιά) όμως στην γαλλική είναι bigle , bircio στην ιταλική, bisojo στην ισπανική και bisoculus στην λατινική. Η τελευταία ετυμολογείται εκ του ελληνικού δις+όκκος (διπλός οφθαλμός), που περιγράφει επακριβώς την κατασκευή των κυαλιών. 

Αράξτε, λοιπόν, στο σπίτι σας, αν έχετε κάνα κελλάρι, πάτε και πάρτε κάνα κρασάκι, για να περάσουν οι Άγιες μέρες και μετά βλέπουμε. Το ζεύγος ..Κελλάρη ακούει; 

Καλή ανάσταση του νου…!!! 

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας