ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΙΤΑΛΙΑΣ φ.1698

Έπεσαν οι υπογραφές για την ΑΟΖ Ελλάδας-Ιταλίας – Τι περιλαμβάνει η συμφωνία. 
Πολύ σημαντική εξέλιξη την ώρα που η Τουρκία κλιμακώνει...

Τι σημαίνει η συμφωνία για τα νησιά...

Υπεγράφη η ιστορική συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας στο υπουργείο Εξωτερικών. Την συμφωνία υπέγραψαν ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας με τον Ιταλό ομόλογό του Λουίτζι Ντι Μάιο (Luigi Di Maio), ο οποίος βρίσκεται σήμερα στην Αθήνα. 

Νωρίτερα, οι δύο υπουργοί Εξωτερικών πραγματοποίησαν συνάντηση όπου συζητήθηκαν διμερή θέματα ευρωπαϊκού και περιφερειακού ενδιαφέροντος. Η εν λόγω εξέλιξη έρχεται έπειτα από την επίλυση των προβλημάτων που πήγαζαν κυρίως από τις ιταλικές επιφυλάξεις για τον περιορισμό των δικαιωμάτων αλιείας στο Ιόνιο Πέλαγος. 

Το κύριο πρόβλημα είναι η «κόκκινη γαρίδα». Τα οστρακόδερμα, όπως οι γαρίδες, που ζουν στο Ιόνιο και τα αποθέματά τους -ιδιαιτέρως στα ανοικτά της Ζακύνθου και της Κεφαλλονιάς-, είναι πολύ μεγαλύτερα απ’ ό,τι στην υπόλοιπη Μεσόγειο. Οι Ιταλοί ψαράδες υποστήριζαν πως έχουν ιστορικά δικαιώματα αλιείας.Ίσως, λοιπόν, βρέθηκε κοινό έδαφος που καλύπτει τις δύο πλευρές και οι κ. Δένδιας και ντι Μάιο κατέληξαν στην υπογραφή μιας συμφωνίας η οποία οριοθετεί, για πρώτη φορά, μέρος της Ελληνικής ΑΟΖ. 

Ουσιαστικά, πρόκειται για καθ’ ύψος (από τον βυθό προς την επιφάνεια) επέκταση της συμφωνίας του 1977 για την υφαλοκρηπίδα και ανοίγει τον δρόμο για την απεμπλοκή των προβλημάτων που είχαν προκύψει από την πλευρά της Αλβανίας για οριοθέτηση και με την συγκεκριμένη βαλκανική χώρα, της οποία, ωστόσο, η κυβέρνηση βρίσκεται κοντά στην Άγκυρα. Η συγκεκριμένη εξέλιξη είναι ιδιαιτέρως σημαντική, την ώρα μάλιστα που η Τουρκία αμφισβητεί μέρος της Ελληνικής ΑΟΖ στην γραμμή Ρόδου-ΚαρπάθουΚρήτης. 

ΤΟ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ: Η Ελλάδα στην οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Ιταλία θα χρησιμοποιήσει, λογικά, την επήρεια των νησιών του Ιονίου, τα οποία βάσει διεθνούς δικαίου έχουν δικαίωμα σε ΑΟΖ, κάτι που αμφισβητεί η Τουρκία για τα νησιά του Αιγαίου. Επομένως, αν όλα πάνε καλά, η Ελλάδα δημιουργεί προηγούμενο, κατοχυρώνοντας τα δίκαιά της. Ακόμα πιο θετική εξέλιξη θα είναι η συμφωνία για οριοθέτηση ΑΟΖ και με την Αίγυπτο! Και για αυτό το θέμα υπάρχει κινητικότητα. 

Τι περιλαμβάνει η συμφωνία 

Η συμφωνία με την Ιταλία είναι η πρώτη συμφωνία που υπογράφει η χώρα μας για ΑΟΖ και έχει ασφαλώς συναφθεί στη βάση της UNCLOS (οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών βάσει διμερών συμφωνιών). 

Να σημειωθεί πως η συμφωνία αυτή επιβεβαιώνει το δικαίωμα των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες, καθώς και τη μέση γραμμή της συμφωνίας του 1977 για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας ως οριογραμμή της ΑΟΖ Ελλάδας- Ιταλίας. Με τη σημερινή Συμφωνία, η μέση αυτή γραμμή θα ισχύει και για τα υπερκείμενα της υφαλοκρηπίδας ύδατα. 

Σήμερα υπογράφηκε επίσης η Κοινή Δήλωση Ελλάδας-Ιταλίας για τους Πόρους της Μεσογείου. Με τη δήλωση αυτή, τα δυο κράτη εκφράζουν την προσήλωσή τους στην ισόρροπη και βιώσιμη διαχείριση των πόρων αυτών και συμφωνούν να διεξαγάγουν διαβουλεύσεις για την εκτίμηση τυχόν επιπτώσεων διαφόρων παραγόντων στις υφιστάμενες πρακτικές των αλιέων των δύο κρατών. (Βιώσιμη διαχείριση) 

Υπογράφηκε, τέλος, Κοινή Γνωστοποίηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με την οποία τα δύο κράτη ζητούν την μελλοντική τροποποίηση του κανονισμού περί κοινής αλιευτικής πολιτικής ώστε, όταν η Ελλάδα αποφασίσει να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της έως τα 12 ν.μ., να διατηρηθεί η υπάρχουσα αλιευτική δραστηριότητα των Ιταλών αλιέων στην περιοχή μεταξύ 6-12 ν.μ., η οποία σήμερα αποτελεί διεθνή ύδατα. Επισημαίνεται ιδιαίτερα η αυτονόητη σημασία της αναφοράς στην Κοινή Γνωστοποίηση του δικαιώματος επέκτασης παντού της αιγιαλίτιδας ζώνης μας. 

Τα υπάρχοντα δικαιώματα των Ιταλών αλιέων περιγράφονται με σαφήνεια αλλά πλέον περιοριστικά, τόσο ως προς τον αριθμό των σκαφών όσο και ως προς τα είδη που δύνανται να αλιεύσουν και εξαιρούνται τα είδη που αλιεύουν οι Έλληνες αλιείς. 

Και επειδή δεν γνωρίζουμε, αν έχετε διαβάσει τι σημαίνουν χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, παραθέτουμε εκ νέου τους εν λόγω όρους: 

Χωρικά ύδατα 

Τα χωρικά ύδατα είναι γνωστά και ως αιγιαλίτιδα ζώνη. Συνιστούν την φυσική επέκταση της εθνικής κυριαρχίας μίας χώρας, πέρα από τις ακτές. Στα χωρικά ύδατα, κάθε κράτος έχει κυριαρχικό δικαίωμα πάνω, επί και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Μπορεί δηλαδή να κάνει ό,τι θέλει στον εναέριο χώρο, στα ύδατα, στον βυθό και στο υπέδαφος. 

Το 1994, βάσει του Διεθνούς Δικαίου, το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων ορίστηκε στα 12 ναυτικά μίλια από τις ακτές. Εντούτοις, το ελληνικό κράτος δεν έχει προβεί στην ενεργοποίηση αυτού του δικαιώματος, ούτε στο Αιγαίο, ούτε στο Ιόνιο. 

Αυτό γιατί, από το 1995, η Τουρκία θεωρεί ως αιτία πολέμου την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. 

Ως εκ τούτου, τα ελληνικά χωρικά ύδατα εκτείνονται μόνο μέχρι τα 6 ναυτικά μίλια και μάλιστα, λόγω των γεωγραφικών περιορισμών, σε αρκετά σημεία του Αιγαίου, η έκταση των χωρικών υδάτων είναι μικρότερη και των 6 ναυτικών μιλίων, επειδή η απόσταση των ελληνικών και των τουρκικών ακτών είναι μικρότερη των 12 ναυτικών μιλίων. 

Σε αυτές τις περιπτώσεις, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, εφαρμόζεται ο κανόνας της μέσης γραμμής (για παράδειγμα, αν η απόσταση μεταξύ ελληνικής ακτής και τουρκικής είναι ακριβώς 12 ν.μ., τότε 6 ν.μ. έχει η Ελλάδα και 6 ν.μ. έχει η Τουρκία). 

Υφαλοκρηπίδα 

Η υφαλοκρηπίδα, από την πλευρά της, αποτελεί τμήμα του παράκτιου βυθού της θάλασσας και εκτείνεται πέραν των χωρικών υδάτων. Η υφαλοκρηπίδα είναι, δηλαδή, το τμήμα που αποτελεί την ομαλή προέκταση της ακτής κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ως το σημείο στο οποίο αυτή διακόπτεται απότομα. Η υφαλοκρηπίδα διακόπτεται εκεί όπου ο βυθός αποκτά απότομη κλίση 30-45 μοίρες. Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, ως υφαλοκρηπίδα ορίζεται ο βυθός της θάλασσας σε ακτίνα 200 ναυτικών μιλίων από την ακτή, εφόσον δεν υπάρχει έδαφος άλλης χώρας στον ορίζοντα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, η ακτίνα αυτή δύναται να είναι μεγαλύτερη και των 200 ναυτικών μιλίων, φθάνοντας έως τα 350 ναυτικά μίλια. 

Η προέκταση της ηπειρωτικής ακτής κάτω από την επιφάνειας της θάλασσας, ονομάζεται «ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα», ενώ η προέκταση της νησιωτικής ακτής «νησιωτική υφαλοκρηπίδα» Τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική υφαλοκρηπίδα, η κυριαρχία ανήκει στο κράτος, στο οποίο ανήκουν οι αντίστοιχες ακτές. Ωστόσο, τα κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας, διαφέρουν από εκείνα των χωρικών υδάτων. Συγκεκριμένα, κάθε κράτος έχει δικαίωμα να αξιοποιήσει τα ορυκτά του εδάφους και του υπεδάφους, όπως και τους μη ζώντες οργανισμούς του βυθού ή και τους ζώντες που ανήκουν στα καθιστικά είδη (που κινούνται σε συνεχή επαφή με τον βυθό). Αντίθετα πέρα των χωρικών υδάτων, δεν ανήκουν στο Κράτος, ούτε ο εναέριος χώρος, ούτε η επιφάνεια της θάλασσας (διεθνή ύδατα), ούτε τα ύδατα. 

Η διαφορά με την Τουρκία 

Όπως ισχύει και στα χωρικά ύδατα, όταν η υφαλοκρηπίδα ενός κράτους «συναντάται» με την υφαλοκρηπίδα ενός δεύτερου κράτους, τότε θα πρέπει να υπάρξει διακανονισμός, μεταξύ τους. Αναφορικά με την Ελλάδα, ενώ υπάρχει οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας με την Ιταλία, δεν υπάρχει αντίστοιχη με την Τουρκία, καθώς οι Τούρκοι αρνούνται να αποδεχθούν πως τα ελληνικά νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα. Για του λόγου το ασφαλές, η Άγκυρα δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση του ΟΗΕ (1980), αντιδρώντας στην διάταξη, σύμφωνα με την οποία «τα νησιά, οι νησίδες, οι βραχονησίδες, οι σκόπελοι και ανορθωμένοι βράχοι διατηρούν το δικαίωμα στην υφαλοκρηπίδα». Την Τουρκία δεν την συμφέρει αυτή η διάταξη, γιατί δεν διαθέτει εκατοντάδες νησιά, όπως η Ελλάδα. 

Τι είναι η ΑΟΖ 

Σύμφωνα με την Διεθνή Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας (1982), το οποίο δεν έχει υπογράψει η Τουρκία και χρησιμοποιεί μόνο κατά το δοκούν, η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων. Με πιο απλά λόγια, η οικονομική εκμετάλλευση της θαλάσσιας περιοχής. Όταν, δηλαδή, ένα νησί ή μία παράκτια περιοχή έχουν οικονομική ζωή, υπάρχει το δικαίωμα οικονομικής αξιοποίησης της ευρύτερης θαλάσσιας περιοχής κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας (αλιεία, βυθός, εξόρυξη όπως ισχύει με την υφαλοκρηπίδα κ.α.) Η ΑΟΖ διαφέρει από τα θαλάσσια σύνορα, καθώς εκτείνεται πέραν των χωρικών υδάτων μιας χώρας στα 200 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή, εφόσον δεν υπάρχει στον ορίζοντα στεριά άλλους κράτους, Η Ελλάδα δικαιούται, καταρχάς, να ανακηρύξει αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) που, όπως είπαμε, μπορεί να φτάσει έως τα 200 ν.μ. από τις ακτές. Αυτό είναι ένα δικαίωμα που μπορεί να ασκηθεί μονομερώς. Στην συνέχεια, η Ελλάδα μπορεί να προχωρήσει στην οριοθέτηση της ΑΟΖ με τις γειτονικές χώρες βάσει όσων ισχύουν. 

Οι διαφορές ΑΟΖ – υφαλοκρηπίδας 

Πέραν της διαφορετικής έκτασης των δύο εννοιών (ΑΟΖ έως 200 ναυτικά μίλια – υφαλοκρηπίδα έως 350 ναυτικά μίλα), οι διαφορές υπάρχουν και σε ζητήματα κυριαρχίας. Υφαλοκρηπίδα είναι μόνο ο βυθός και το θαλάσσιο υπέδαφος, ενώ η ΑΟΖ περιλαμβάνει και το τμήμα της θάλασσας έως την επιφάνεια του νερού! Η επιφάνεια της θάλασσας πέραν των χωρικών υδάτων θεωρείται «διεθνή ύδατα» και εκεί το κάθε κράτος δεν έχει κυριαρχικά δικαιώματα. Επιπλέον, η υφαλοκρηπίδα υπάρχει από την αρχή, χωρίς να χρειάζεται το όποιο κράτος να προχωρήσει στην ανακήρυξή της. Αντίθετα, η ΑΟΖ υφίσταται μόνον εφόσον το εκάστοτε κράτος προχωρήσει στην ανακήρυξή της, βάσει των διεθνών κανόνων και έπειτα στην οριοθέτησή της με τα γειτονικά κράτη.