Ο ΤΟΡΠΙΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ «ΕΛΛΗΣ» φ.1706

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ ΓΝΩΣΗ 
ο τορπιλισμός ΤΗΣ «ΕΛΛΗΣ» 
Στην Τήνο τον 15νταύγουστο 1940 
ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΕ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΛΑΟ ΣΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ «40»

γράφει ο Θεόδωρος Σαρέλας*

Ο Αύγουστος του 1940 ήταν ένας καυτός μήνας πολεμικών επιχειρήσεων. Η διεθνής προσοχή ήταν στραμμένη στο Λονδίνο. Οι εναέριες επιδρομές του γερμανικού στρατού ήταν συνεχείς και προδίκαζαν για έναν επιτυχή διάπλου στη θάλασσα της Μάγχης. Στις 15 Αυγούστου από τις 11.30 έως τις 6.30 μ.μ. 520 βομβαρδιστικά και 1270 καταδιωκτικά πραγματοποιούσαν διαρκείς βομβαρδισμούς. Οι γερμανικές απώλειες ήταν 75 αεροσκάφη και οι βρετανικές 34. Βέβαια οι δυο αντίπαλες πλευρές ανακοίνωσαν εντελώς διαφορετικά νούμερα για τις απώλειες τους.

Την ίδια μέρα ο τορπιλισμός ενός ελληνικού καταδρομικού στο νησί της Τήνου από άγνωστο υποβρύχιο δεν αποτελούσε σημαντική είδηση μέσα στη δίνη του Παγκοσμίου Πολέμου. Το καταδρομικό «Έλλη» είχε λάβει τη διαταγή να πλεύσει στην Τήνο λόγω της θρησκευτικής εορτής του Δεκαπενταύγουστου. Με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Κο Χατζόπουλο απέπλευσε το βράδυ της Τετάρτης από τη Μήλο και αγκυροβόλησε στο λιμάνι της Τήνου. Το πλήθος των πιστών είχε συγκεντρωθεί στην προκυμαία και ανέμενε τη λιτανεία της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Τήνου. Η λιτάνευση θα γινόταν γύρω στις 9.00. Λίγο νωρίτερα όμως περίπου στις 8.30 π.μ., τρεις διαδοχικές και εκκωφαντικές εκρήξεις αναστάτωσαν και τρόμαξαν το πλήθος των προσκυνητών. Αμέσως μετά τις εκρήξεις φάνηκαν φλόγες και καπνοί που σκέπαζαν το ελληνικό πλοίο. Τα τζάμια από καταστήματα και σπίτια του νησιού έσπασαν και ο καπνός κάλυψε όχι μόνο το λιμάνι αλλά και μεγάλο τμήμα του νησιού.

Ο ελληνικός τύπος της εποχής εξήρε την -ψυχραιμία των πιστών που παρόλο το τραγικό συμβάν παρακολούθησε την καθιερωμένη λιτανεία. Ταυτόχρονα όμως έγινε και έρανος για την αντικατάσταση του πολεμικού σκάφους. Οι άγνωστες πτυχές του τορπιλισμού της «Έλλης» άρχισαν λίγο αργότερα να γνωστοποιούνται. Το άγνωστο υποβρύχιο που τορπίλισε το ελληνικό υποβρύχιο διαβεβαιώθηκε ότι ήταν ιταλικό. Η εξακρίβωση της προέλευσης του έγινε από τα θραύσματα των τορπιλών που εξετάστηκαν.. Όπως αναφέρθηκε μάλιστα στον επίσημο δικτυακό τόπο του ιταλικού ναυτικού, η συγκεκριμένη επιχείρηση διατάχθηκε από τον ιταλό γενικό διοικητή των Δωδεκανήσων Ντε Βέκι μετά από εντολή του Μουσολίνι.

Οι απώλειες του τραγικού συμβάντος ήταν 9 νεκροί και 29 τραυματίες. Πέρα από αυτό το γεγονός ιταλικά αεροσκάφη έκαναν επίθεση και στα αντιτορπιλικά «Βασιλεύς Γεώργιος» και «Βασίλισσα Όλγα». Η ελληνική κοινή γνώμη ήταν ανάστατη από τον άδικο και απρόσμενο τορπιλισμό της «Έλλης». Πράγματι οι ιταλικές εχθρικές βλέψεις προς τη χώρα μας είχαν εντοπιστεί από νωρίτερα. Η αρχική πρόθεση του Μουσολίνι για εισβολή στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 1939 μετά την κυριαρχία τους στην Αλβανία είχε εγκαταλειφθεί λόγω της έντασης μεταξύ των χωρών Γερμανίας και Πολωνίας. Η νέα εχθρική στροφή του Μουσολίνι όμως τον Αύγουστο του 1940 οφειλόταν πιθανότατα στον Υπουργό Εξωτερικών Γκαλεάτσο Τσιάνο, ο οποίος ήθελε να επεκτείνει την περιοχή διοίκησης του από την Αλβανία και προς την Ελλάδα. Μάλιστα προέτρεψε το Μουσολίνι προς την κατάκτηση της Ελλάδας που φαινόταν γι’ αυτούς μια πολύ εύκολη υπόθεση. Έτσι ο Μουσολίνι θα πρόβαλε μια νίκη κι αυτός απέναντι στις τόσες εντυπωσιακές νίκες της Γερμανίας. Ο Ντουτσε επέβαλε επιτακτικά τον πόλεμο με τους Έλληνες.

Τόσο η ελληνική κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά όσο και ο ελληνικός τύπος της εποχής εκείνης προσπάθησαν να διατηρήσουν χαμηλούς τόνους για να αποφευχθούν διπλωματικές και στρατιωτικές περιπλοκές, παρόλο που οι δυνάμεις του Άξονα» στην Ευρώπη παρουσίαζαν μια νικηφόρα πορεία. Αντιθέτως ο « ξένος τύπος και κυρίως αυτός της Αμερικής διαμηνούσε για « έναν πόλεμο στα Βαλκάνια μέσα από την ανάδειξη του γεγονότος του τορπιλισμού του ελληνικού σκάφους.

Η απροσδόκητη αντίσταση του Μεταξά και οι διαβεβαιώσεις του ότι θα απέτρεπε οποιαδήποτε μορφή ταπείνωση της Ελλάδας μετέβαλε τη βρετανική στάση προς τη χώρα μας. Ο Γουίνστον Τσόρτσιλ αποφασίζει για μελλοντική στήριξη της Ελλάδας. Η ελληνική κοινή γνώμη έβλεπε την ιταλική επιθετικότητα ως παραβίαση κάθε κανόνα δικαίου, γεγονός που οδήγησε στο να συνειδητοποιήσουν « ότι ίσιος απαιτηθεί μια ένοπλη υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της πατρίδας μας. Γ΄αυτό τον Οκτώβριο του 1940 η κήρυξη του πολέμου στη χώρα μας από τους Ιταλούς βρήκε -πολύ υψηλό το φρόνημα των Ελλήνων για επιτακτική ανάγκη προάσπισης των ελληνικών συμφερόντων.

Το καταδρομικό «Ελλη» αποτέλεσε ένα πανίσχυρο σύμβολο αντίστασης κατά του φασισμού και επανεντάχθηκε στους κόλπους του πολεμικού μας ναυτικού. Μετά το τέλος του Πολέμου μάλιστα το ιταλικό ναυτικό αποζημίωσε το ελληνικό ναυτικό με την αντικατάσταση του. Έτσι τον Ιούνιο του 1951 ένα ελαφρύ καταδρομικό παραδόθηκε στην Ελλάδα, το οποίο μετονομάστηκε σε «Έλλη» και υπηρέτησε το ναυτικό μας ως το 1965.

Ο τορπιλισμός αυτός στα πλαίσια ενός Παγκόσμιου Πολέμου ανέδειξε κυρίως την φιλοπατρία του ελληνικού λαού και την αποφασιστικότητα που τον διακρίνει σε στιγμές έκτακτης ανάγκης για την χώρα μας. Οι ιστορίες ανδρείας και άκρατου ηρωισμού κυριαρχούν στις αιματοβαμμένες σελίδες του ελληνικού έθνους, αλλά η ελευθερία και η δημοκρατία αποτελούσαν ανέκαθεν τα ύψιστα αγαθά για τους Έλληνες

*Ο κ. Θεόδωρος Σαρέλας, είναι κειμενογράφος. Διαμένων στους Αγίους Θεοδώρους Κορινθίας.