ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ GRECIA SALENTINA, ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΩ ΙΤΑΛΙΑΣ, ΠΟΥ ΕΠΙΜΕΝΟΥΝ ΕΛΛΗΝΙΚΑ φ.1706

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΕΙΑΚΗ ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

Οδοιπορικό στην Grecìa Salentina, στα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας, που επιμένουν ελληνικά!

Γράφει - Επιμελείται Εύη Κοκκίνου - Κελλάρη*

Μία σχολική εκδρομή –προ ετών-, η δίψα για την αναζήτηση του ιστορικού παρελθόντος, ο αγώνας για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και των παραδόσεών μας, αλλά κυρίως η άδολη και ειλικρινής επικοινωνία με ανθρώπους, με τους οποίους μπορεί κανείς να μοιρασθεί βιώματα, αρχές και οράματα, οδήγησαν δύο φίλους από το Μεσολόγγι στo Castrignano de' Greci (μικρό κάστρο των Ελλήνων), ένα από τα ελληνόφωνα χωριά της Grecìa Salentina (Γκρετσία Σαλεντίνα), της περιοχής της Απουλίας, στην Κάτω Ιταλία.

Ο Χρήστος Βλαχογιάννης, μουσικός-μαέστρος και συνεργάτης της Φωνής της Κορινθίας, ως επικεφαλής του μουσικού σχήματος «Armonia Greca», που δημιούργησε ο Φιλοκαλλιτεχνικός Σύλλογος Μεσολογγίου, μαζί με τον σκηνοθέτη και μέλος του ιδίου σχήματος, Λευτέρη Δακαλάκη, εργαζόμενοι αθόρυβα, αλλά αποτελεσματικά, επί πέντε συνεχόμενα χρόνια, κατάφεραν να «χτίσουν» μία πολιτιστική γέφυρα, η οποία ένωσε την ελληνόφωνη περιοχή της χερσονήσου του Σαλέντο με το Μεσολόγγι και την ευρύτερη περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας. Επιστέγασμα αυτής της προσπάθειας ήταν η αδελφοποίηση του Μεσολογγίου με την «Ένωση των Ελληνόφωνων Δήμων της Grecìa Salentina» και η εκκίνηση μίας πολιτιστικής ανταλλαγής μεταξύ των δύο περιοχών.

Στο πλαίσιο των φετινών εκδηλώσεων, που διοργάνωσε ο τοπικός Πολιτιστικός Σύλλογος του Castrignano de' Greci “Nuova Koinè” (Νέο Κοινό), υπό το αυστηρό πλαίσιο που επέβαλαν τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης της πανδημίας του Covid-19, βρεθήκαμε κι εμείς, προσκεκλημένοι, στo Castrignano de' Greci, όπου οι Γκρίκο -οι Έλληνες της περιοχής- μας υποδέχθηκαν με περισσή αγάπη. Ψυχή όλης αυτής της δράσης από πλευράς των γκρίκο, αλλά και της προσπάθειας διατήρησης της Grico, της ελληνικής διαλέκτου με προσμίξεις ιταλικών λέξεων που ομιλούν οι ντόπιοι, των ελληνικών παραδόσεων και της γκραικάνικης μουσικής, είναι ο Πρόεδρος του Συλλόγου, καθηγητής ιστορίας τέχνης, γνωστός γλύπτης και ζωγράφος, Fernando Pensa.

Την Παρασκευή, 24 Ιουλίου 2020, το βράδυ κι αφού είχαμε ακούσει τους πιο ηλικιωμένους Γκρίκο να ομιλούν γκραικάνικα στο καφέ της γειτονιάς, απολαύσαμε εντός του κάστρου μία μοναδική μουσική εκδήλωση – αφιέρωμα στo «Bυζαντινό Σαλέντο». Ο μαέστρος, Χρήστος Βλαχογιάννης, και ο Λευτέρης Δακαλάκης, αφού έψαλαν βυζαντινούς ύμνους, συνέπραξαν στη συνέχεια με δύο νέους ελληνόφωνους μουσικούς (πλήκτρα και τραγούδι) του «Nuova Koinè» τραγουδώντας γκραικάνικα τραγούδια και ενθουσιάζοντας τους παρευρισκομένους με τον ρυθμό και το πάθος τους. Ιδιαίτερη συγκινησιακή φόρτιση προκάλεσε η αναφορά του ελληνόφωνου Καθηγητή Βυζαντινής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Λέτσε, Francesco Giannachi, στην Αγία Σοφία και στην μετατροπή της σε τζαμί, ενώ, ακριβώς εξαιτίας αυτής της συγκυρίας, ο μαέστρος, Χρήστος Βλαχογιάννης, με τον Λευτέρη Δακαλάκη» επέλεξαν να «κλείσουν» την βραδιά ψάλλοντας τον Ακάθιστο Ύμνο «Τῇ ὑπερμάχῳ». Ο καθηγητής εξήγησε το νόημα του συγκεκριμένου ύμνου και όλοι άκουσαν τον ύμνο σε «Όρθια Στάση»!

Ιδιαίτερη, όμως, ήταν και η υπογραφή την επομένη ημέρα του μνημονίου συναντίληψης μεταξύ του Επιμελητηρίου Αιτωλοακαρνανίας, εκπροσωπουμένου από τον Γιώργο Ρόμπολα, Προϊσταμένου του εμποροβιομηχανικού τμήματος, της Ένωσης των Ελληνόφωνων Δήμων της Κάτω Ιταλίας, εκπροσωπουμένης από τον Δήμαρχο του Castrignano de' Greci, Ρομπέρτο Καζαλούτσι, του Πολιτιστικού Συλλόγου «Nuοva Koinè» και του Διεθνούς Οργανισμού «San Nicolas route – la via Nicolaiana», στο πλαίσιο ανάδειξης της κοινής πολιτιστικής βυζαντινής μας κληρονομιάς και της ανάπτυξης καινοτόμων διεθνών πιστοποιημένων τουριστικών εργαλείων.

Ακολούθησε μία μη προγραμματισμένη ξενάγηση στα πιο σημαντικά αξιοθέατα της ευρύτερης περιοχής από τους συνεργάτες της Ένωσης και του Επιμελητηρίου αρχαιολόγους, Giovanna Muscatello και Basel Sai, οι οποίοι παρά το βεβαρημένο πρόγραμμά τους και τις συνθήκες καύσωνα, μας ξενάγησαν στο Σολέτο και στο Ότραντο -πόλη ιδρυθείσα από Κρήτες αποίκους κατά την Ελληνική αρχαιότητα με το όνομα Υδρούς, αναδεικνύοντας την πληθώρα μνημείων και αξιοθέατων και τις σχέσεις με την Ελλάδα. Μεταξύ άλλων, επισκεφθήκαμε στο Σολέτο, την Ελληνο-βυζαντινή Εκκλησία του Αγίου Στεφάνου του 14ου αι, στην οποία ζωγράφοι της σχολής του Giotto έχουν αγιογραφήσει μερικά από τα πιο σημαντικά φρέσκο στην Απουλία. Στο Ότραντο, επισκεφθήκαμε τον Καθεδρικό Ναό της Santa Maria Annunziata (1088), Αρχιεπισκοπική Έδρα, με ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα διατηρημένα ψηφιδωτά που καλύπτουν όλο το δάπεδο του ναού και του ιερού (12ος αι). Στον ναό είχαν καταφύγει κληρικοί και κάτοικοι της πόλης κατά την Οθωμανική πολιορκία του Ότραντο στα 1480. Οι Οθωμανοί, όμως, τους ανακάλυψαν και τους σκότωσαν, μετατρέποντας τον ναό σε στάβλο ή τζαμί. Το 1481, ανακαταλήφθηκε η πόλη και ο ναός αποκαταστάθηκε φιλοξενώντας τα οστά των μαρτύρων, που έχασαν τη ζωή τους το 1480 εντός αυτού. Το Κάστρο του Ότραντο, Castello Aragonese, ίσως το πλέον επιβλητικό μνημείο της πόλης, με τάφρο γύρωθεν, ενισχύθηκε από τον Frederick II και ξαναχτίστηκε από τον Alphonso II της Νάπολης το 1485–98. Μια έκθεση αφιερωμένη στο Σπήλαιο των ελαφιών "grotta dei cervi" εντός του κάστρου, παρουσιάζει ευρήματα του 1970 από το σπήλαιο που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα προϊστορικά μνημεία στην Ευρώπη.

Κατά την παραμονή μας, επισκεφθήκαμε επίσης το Ιστορικό Lecce (Λέτσε) και άλλες πόλεις-μέλη της Ένωσης, όπως το Calimera (Καλημέρα), Martano, Melpignano, Sternatia, Zollino, Martignano, ενώ λόγω περιοριστικών μέτρων δεν κατέστη δυνατή η επίσκεψη των κατακομβών και των υπόγειων ελαιοτριβείων.

Μεγάλη εντύπωση προκάλεσαν στην είσοδο των χωριών οι μεγάλες πινακίδες, που καλωσορίζουν τους επισκέπτες στα ελληνικά και στα γκραικάνικα! Τα «Καλώς Ήρθατε» και «Kalòs ìrtate» ξεχωρίζουν από τα ιταλικά και αγγλικά, ενώ αρτοποιεία και καταστήματα φέρουν ελληνικά ονόματα. Ο σεβασμός και ο αγώνας των γκρίκο για τη διατήρηση της ιστορίας και της γλώσσας τους είναι εμφανής παντού, εξάλλου, τα γκρίκο έχουν αναγνωρισθεί και από την Ιταλική Βουλή ως «ελληνική ιστορική γλωσσική μειονότητα», βάσει του νόμου 482/1999.

Πολλά θα μπορούσαμε να γράψουμε για το υπέροχο αυτό ταξίδι στην Grecìa Salentina, στην περιοχή, που θυμίζει τόσο την Ελλάδα! Θα σταθώ, όμως, κυρίως στους ανθρώπους της. Το πηγαίο χαμόγελο, η ανοιχτή αγκαλιά τους, η φιλοξενία τους, το αυθόρμητο γέλιο τους προσκαλούν τον επισκέπτη να νοιώσει αμέσως ως μέλος της μεγάλης τους οικογένειας, γεγονός για το οποίο είμαι ευγνώμων!

Αγαπημένοι Φίλοι, ένα είναι το σίγουρο, ότι -Θεού θέλοντος- θα τα ξαναπούμε!

Μέχρι τότε, εύχομαι να αφήσουμε πίσω μας τόσο την πανδημία, όσο και την καταστροφή της ελαιοπαραγωγής σας από την ξυλέλλα!

Alla prossima, λοιπόν, με Υγεία!

*Η Εύη Κοκκίνου – Κελλάρη είναι Δικηγόρος 

Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια 

Υπεύθυνη Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (DPO)

Δ/νση Γραφείου: Απ. Παύλου 40 – Κόρινθος 

Τηλ. 2741084568 & 6944964225