Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1714

 

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 26

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης Καθηγητής Μουσικής

Θυμήθηκα τώρα να σας πω κάτι που ξέχασα να θίξω, όταν έγραφα σε προηγούμενα φύλλα για τα τηλεοπτικά «παιχνίδια» της φετεινής περιόδου. Θα έχετε προσέξει, φαντάζομαι, πως εντός τους ενδημούν ευειδείς κυρίες, με …φουσκωμένα προσόντα!! Κάτι η μόδα της τελειότητος (τα πρότυπα δικά της), κάτι οι κάθε λογής Φουστάνοι, που υπόσχονται την τελειότητα δια νυστερίου, παρατηρούμε το φαινόμενο της σιλικονούχου εμφανίσεως του εμπροσθίου γυναικείου συστήματος. Το μαγικό υλικό, η σιλικόνη, κάτι σαν την μαγειά που βάζουμε στο ψωμί και φουσκώνει. Η ρίζα της λέξεως είναι ο ελληνικός χάλιξκος, το χαλίκι κοινώς. Οι Λατίνοι το είπαν silex-cis κι από κει οι Γάλλοι, οι Ιταλοί και οι Ισπανοί, με την ίδια γραφή αλλά διαφορετικό τρόπο προφοράς, το είπαν silice. Οι Άγγλοι silica και οι Γερμανοί Silicium. Το υλικό, λοιπόν, που έχει χαλικώδη υφή ονομάστηκε silicone γαλλιστί, η γνωστή μας σιλικόνη. Θυμηθείτε λίγο την μορφή που έχουν τα μπαλάκια σιλικόνης, που βάζουμε σε διάφορα μέρη να τραβάνε την υγρασία.

Με τα σιλικονούχα όμως στήθη τι εξασφαλίζουν οι εν λόγω κυρίες; Μα πως θα είναι πιο ελκυστικές και θα είναι ευκολώτερο το σεξ, υποψιάζομαι. Μπορεί να κάνω και λάθος όμως και να τις …παρεξηγώ. Το σεξ, στ’ αλήθεια, είναι μια λέξη, που δεν λείπει από το ρεπερτόριο κανενός μας. Για να δούμε την ρίζα της. Να ’ναι, λέτε, κι αυτή ελληνική και να πέσουν απ’ τα σύννεφα οι οχτροί μας; Δεν πάει το μυαλό σας! Είναι η λέξη έξις, που συνήθως την μεταφράζουμε ως συνήθεια. Στην κυριολεξία όμως σημαίνει την κατάσταση της ψυχής αλλά και του σώματος. Μάλιστα ο Ιπποκράτης στους «Άφορισμούς» του (1245) γράφει σχετικώς: «έτι και ιδιαιτέρου μέρους του σώματος, έξις λεπτή κατά τούτο το μέρος…» και διαχωρίζει σε «έξις αρσενική» και «έξις θηλυκή». Ο συνεχιστής του, Γαληνός, γράφει «αγαθή έξις» και εννοεί την αρίστη κατάσταση του σώματος. Οι Λατίνοι χρησιμοποίησαν την λέξη sexus (=γένος, φύλο, φύσις). Οι Γάλλοι ονομάζουν το φύλο, το γένος, sexe, οι Ιταλοί sesso, οι Ισπανοί sexo και οι Άγγλοι sex, απ’ όπου το πήραμε ως αντιδάνειο. Μια άλλη άποψη λέει πως η ρίζα της λέξεως είναι το λατινικό secus (=φύλο, γένος), όπερ όμως εκ του τέκος, παράγωγο του ρήματος τίκτω (=γεννώ) κι αυτό με την σειρά του εκ του τεύχω (=παράγω δια τεχνικής εργασίας, κατασκευάζω, οικοδομώ). Άρα, κατά την δεύτερη περίπτωση, το προϊόν της κατασκευής και εν προεκτάσει το φύλο. Διαλέγετε και παίρνετε…

Θυμόσαστε που σας είχα μιλήσει γι’ αυτά τα τηλεοπτικά σκουπίδια; Πώς αλλοιώς τα λέμε στην καθομιλουμένη; Μα, σαβούρα! Άς δούμε κι αυτήν την πορεία της λέξης. Στην γλώσσα των εργολάβων την λένε και μπαλάστρο. Πρόκειται για προϊόν που προήλθε από τον θρυμματισμό μεγάλων βράχων και χρησιμοποιείται σαν υπόστρωμα στους δρόμους, πριν πέσει η άσφαλτος. Η ρίζα της είναι η λέξη ψάμαθος ή ψάμμος, εκ του ρήματος ψάω, που θα πει τρίβω. Οι Λατίνοι είπαν την άμμο sabulo, οι Γάλλοι sable, οι Ιταλοί sabbia, οι Ισπανοί sábulo, οι Άγγλοι sand και οι Γερμανοί Sand. Οι Γάλλοι, θέλοντας να περιγράψουν το μπαλάστρο το είπαν saburre, οι Ιταλοί zavvora και οι Ισπανοί zahorra. Ετσι προέκυψε το αντιδάνειο σαβούρα. Βάλτε, λοιπόν, την σαβούρα στους δρόμους και βγάλτε την απ’ την ζωή σας…

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας