ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΚΑΙ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ φ.1716

 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΚΑΙ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Άρθρο του   Περικλή Καπνιστή*

Αφορμή για το σημερινό μου κείμενο, στάθηκε η στιχομυθία μιας μητέρας με τον 12χρονο γιό της μπροστά από το γλυπτό σύμπλεγμα της συνάντησης του Μ. Αλεξάνδρου με τον Διογένη, στη περιοχή «καλάμια» Κορίνθου. Εκείνη προσπάθησε με τις όποιες γνώσεις της να εξηγήσει στο παιδί την κίνηση του χεριού του Διογένη προς τον μεγάλο στρατηλάτη, που τον παρότρυνε με τη φράση «μη μου κρύβεις τον ήλιο».

Η αλήθεια είναι πως για την πλειοψηφία του κόσμου, αυτό είναι το απλό νόημα της φράσης του κυνικού φιλοσόφου. Πριν όμως παραθέσω ένα μικρό κομμάτι του διαλόγου, όπως διασώθηκε από τον Δίονα τον Πλουσαραίο, θα ήθελα να γνωρίσουμε εν συντομία τον Διογένη για να κατανοήσουμε καλύτερα τα λεγόμενά του. Ο Διογένης ο Συνοπεύς ή Διογένης ο κυνικός (ή κύων), γεννημένος στη Σινώπη του Πόντου, ήρθε στην Αθήνα εξόριστος, επειδή με τον τραπεζίτη πατέρα του (ως λέγεται), παραχάραξαν το νόμισμα της πόλης. Εκεί γνωρίσθηκε με τον Αντισθένη – διαπρεπή μαθητή του Σωκράτη – και αφού έγινε μαθητής του, ασπάσθηκε τις αρχές του και τον κυνικό τρόπο ζωής, εξελίχθηκε στον κατεξοχήν εκπρόσωπο της κυνικής φιλοσοφίας. Υπήρξε ένα ¨δαιμόνιο¨ πνεύμα, όπως μαρτυρούν τόσο η ζωή του όσο και μερικές από τις διασωθείσες πνευματώδεις ατάκες του, μερικες των οποίων θα παραθέσω ενδεικτικά πριν επικεντρωθούμε στον διάλογο με τον Αλέξανδρο.

Οταν κάποιοι Αθηναίοι τον λοιδορούσαν επειδή οι συμπολίτες του τον καταδίκασαν να ζει μακράν της Σινώπης τους έλεγε ¨κι εγώ τους καταδίκασα να μείνουν εκεί¨.

Είχε συλληφθεί αιχμάλωτος από πειρατές και κατάληξε σε σκλαβοπάζαρα, όπου ο δουλέμπορος τον υποχρέωνε να στέκεται όρθιος για να βλέπει ο κόσμος την πραμάτεια του. Τότε ο Διογένης του είπε: ¨δεν έχει σημασία γιατί και τα ψάρια όπως και να στέκονται το ίδιο πωλούνται¨. Εκεί τον οίδε ο πλούσιος και αριστοκράτης Ξενιάδης και θέλησε να τον αγοράσει, οπότε ο δουλέμπορος τον ρωτάει: τι δουλειά ξέρεις να κάνεις να του πω. Κι αυτός απάντησε ¨ανθρώπων άρχειν¨ και φωναχτά συμπλήρωσε δείχνοντας τον Ξενιάδη ¨σ΄αυτόν πούλησέ με, αυτός χρειάζεται αφεντικό¨. Ο Ξενιάδης αντιληφθείς την οξυδέρκεια και το κοφτερό μυαλό του Διογένη τον αγόρασε και τον έκανε δάσκαλο των παιδιών του στο Κράνειον (προάστειο της Κορίνθου).

Ας επανέλθουμε όμως στην στιχομυθία του με τον Αλέξανδρο που είναι τμήμα του όλου διαλόγου. Ο Αλέξανδρος γνωρίζοντας πολλά για τον Διογένη, από ένα εκπαιδευτή του τον Λεωνίδα που ήταν μυημένος στην κυνική φιλοσοφία, όταν βρέθηκε στην Κόρινθο έστειλε έναν υπασπιστή του να βρει τον Διογένη και να τον φέρει ενώπιόν του. Οταν αυτός βρήκε τον Διογένη του είπε: "σε ζητεί ο βασιλεύς Αλέξανδρος να σε δει". Αυτός απάντησε: "εγώ δεν θέλω να τον δω, αν θέλει αυτός ας έρθει". Ο Αλέξανδρος πήγε και τον βρήκε λιαζόμενο και αδιαφορώντας για τον νεαρό επίδοξο κοσμοκράτορα. Τον πλησίασε λοιπόν και τον ρώτησε "καλά δεν με φοβάσαι;".  Κι ο Διογένης ρώτησε: "είσαι καλό πράγμα ή κακό"; Οταν ο Αλέξανδρος απάντησε "καλό", ο φιλόσοφος τον άφησε άφωνο λέγοντας: "τότε γιατί να σε φοβάμαι, ποιος άνθρωπος φοβάται το καλό";.

Στην συνέχεια του διαλόγου ο Διογένης εξηγεί στον Αλέξανδρο πότε ο βασιλεύς είναι ωφέλιμος (για λόγους οικονομίας παραλείπεται αυτό το κομμάτι). Οταν ο Διογένης τελείωσε, ο Αλέξανδρος εντυπωσιασμένος τον ρώτησε "τι χάρη θέλεις να σου κάνω για όσα χρήσιμα μου είπες"; Κι ο Διογένης είπε την περίφημη φράση "αποσκότισόν με"με τη τριπλή ερμηνεία:

α) βγάλε με από το σκότος, την λήθη και δείξε μου την αλήθεια,

β) μη μου κρύβεις τον ήλιο, καθότι οι κυνικοί πίστευαν πως η ευτυχία βρίσκεται στην λιτότητα, τη ζεστασιά του ήλιου και όχι στα υλικά αγαθά,

γ) μη με ζαλίζεις με την κουβέντα

Ο Αλέξανδρος με θαυμασμό πραγματικό είπε το απίστευτο για έναν βασιλιά τέτοιας ακτινοβολίας; ¨αν δεν ήμουν Αλέξανδρος θα ήθελα να ήμουν Διογένης¨. Σημείωση: Περί κυνικής φιλοσοφίας, μαζί με με άλλες αμίμητες ατάκες του Διογένη και τον αμφιλεγόμενο τρόπο ζωής του, ίσως επανέλθουμε.

*Ο κ. Περικλής καπνιστής είναι Εκπαιδευτικός από την Κόρινθο.