Ο ΗΡΩΔΗΣ ΖΗΤΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΗΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ... φ.1726

Ο Ηρώδης ζητεί την ψυχήν του Παιδίου…

του Αλέξανδρου Κωστάρα*

Η Ενανθρώπιση του Υιού και Λόγου του Θεού με την Γέννηση Του από την Παρθένο στην Φάτνη της Βηθλεέμ συνοδεύτηκε από μια πρωτοφανή θηριωδία στην ιστορία της ανθρωπότητας: Την σφαγή χιλιάδων νηπίων στην Ιουδαία από τον αρχομανή και αδίστακτο Ηρώδη στην προσπάθειά του να φονεύσει με τον τρόπο αυτό το Θείο Βρέφος, που δεν μπορούσε αλλιώς να το εντοπίσει. Όχι πως η ανθρωπότητα ήταν ανέγγιχτη μέχρι τότε από το αίμα. Τόσο μεγάλος όμως «ποταμός αίματος» από αθώες βρεφικές ψυχές πρώτη φορά σχηματίζετο στο «ανάγλυφό» της. Όλα ξεκίνησαν με την επίσκεψη των Τριών Μάγων στην αυλή του Ηρώδη. Από την στιγμή που έμαθε από αυτούς ότι γεννήθηκε νέος Βασιλιάς σε μια περιοχή του Βασιλείου του, δεν μπόρεσε να ησυχάσει. Λίγο πράγμα είναι να κινδυνεύεις να χάσεις τον Θρόνο σου από ένα Βρέφος; Το περίεργο με τους Μάγους είναι ότι Τρεις ξένοι ταξιδιώτες με τις καμήλες τους από μια μακρυνή χώρα γνώριζαν εκείνο που αγνοούσε ο ίδιος ο Βασιλιάς Ηρώδης: Την Γέννηση του Θείου Βρέφους. Είδαν, λέει, στην πατρίδα τους, την Ανατολή, τον Αστέρα της Βηθλεέμ και ήλθαν να προσκυνήσουν τον νεογέννητο Βασιλιά. Του έφεραν μάλιστα και δώρα. Ό καθένας από τους Τρεις το δικό του.

Όσα συνέβησαν τότε στην Βηθλεέμ μοιάζουν με παραμύθι, αλλά δεν είναι παρά μόνο για εκείνους που θέλουν να βλέπουν ως τέτοιο τα σχετικά συμβάντα μέσα από την ανεπίτρεπτη μυθοποίηση της πραγματικότητας. Τα παραμύθια είναι πλάσματα της φαντασίας μας και οι ήρωές τους διαδραματίζουν τους ρόλους που τους αναθέτουμε εμείς, χωρίς να χρωστάμε να απαντήσουμε τεκμηριωμένα κανένα από τα πολλά «πώς» και «γιατί» που αναδύονται μέσα από την πλοκή του μύθου. Και το σπουδαιότερο: Κανένας μύθος δεν μετεξελίσσεται σε πραγματικότητα. Όύτε αποτελεί περιεχόμενο προφητείας, όπως αυτή που προανήγγειλε δια στόματος Ιερεμίου τα συμβάντα της σφαγής των νηπίων εκατοντάδες χρόνια πριν λάβουν χώρα και τα περιγράφει με δημοσιογραφική λεπτομέρεια σαν τον ρεπόρτερ που μας στέλνει ζωντανή ανταπόκριση από το μέτωπο της επικαιρότητας: «Φωνή εν Ραμά ηκούσθη. Κλαυθμός και οδυρμός πολύς. Ραχήλ κλαίουσα τα τέκνα αυτής και ουκ ήθελε παρακληθήναι ότι ουκ εισίν» (Ματθ β΄ 1718)! Η παρουσία λοιπόν των Τριών Μάγων στην αυλή του Ηρώδη δεν είναι μια απλή λεπτομέρεια κάποιου μύθου που σχετίζεται με την Γέννηση του Θεανθρώπου, αλλά ένα σημαντικό και αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός με προεκτάσεις τόσο στην αφετηρία του, στην φάση της ολοκλήρωσής του, όσο και σε εκείνα που επρόκειτο να ακολουθήσουν μετά από αυτό.

Ας δούμε πρώτα τις προεκτάσεις του γεγονότος αυτού που σχετίζονται με την αφετηρία του. Τρεις άνθρωποι βλέπουν ένα αστέρι με μια περίεργη λάμψη να έχει κατεβεί χαμηλά στον ουρανό. Και ξεκινούν να πάνε εκεί που βρίσκεται το αστέρι αυτό, όχι για να δουν από κοντά το σπάνιο μετεωρολογικό φαινόμενο, αλλά για να προσκυνήσουν το Βρέφος που γεννήθηκε εκείνη την νύκτα, επειδή το Βρέφος αυτό δεν είναι ένας κοινός θνητός, αλλά Βασιλιάς. Γι’ αυτό φροντίζουν να πάρουν μαζί τους δώρα, για να τα προσφέρουν στον νεογέννητο Βασιλιά. Στο σημείο αυτό τίθεται ένα κομβικό ερώτημα που είναι αλληλένδετο με πολλά άλλα: Ποιός είπε στους Μάγους ότι το περίεργο αστέρι στον ουρανό συνδέεται με την γέννηση ενός Βρέφους και ότι το Βρέφος αυτό είναι Βασιλιάς; Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι την γνώση αυτή κουβαλούσαν οι Τρεις Μάγοι, όταν έχασαν την επαφή τους με το αστέρι στα Ιεροσόλυμα και αναγκάστηκαν να καταφύγουν στο παλάτι του Ηρώδη. Και η πληροφόρηση που ζητούσαν ήταν, για να μάθουν, σε ποιό ακριβώς μέρος γεννήθηκε ο νέος Βασιλιάς. Η αναγγελθείσα στον Ηρώδη βασιλική ιδιότητα του Βρέφους της Βηθλεέμ υπήρξε γενεσιουργός αιτία της απόφασής του να διατάξει την σφαγή των χιλιάδων νηπίων, μόλις διαπίστωσε ότι οι Μάγοι τον ενέπαιξαν και αναχώρησαν από άλλο δρόμο για την πατρίδα τους, χωρίς να τον ενημερώσουν σχετικά με το Βρέφος, όπως του είχαν υποσχεθεί.

Και εδώ ανακύπτει ένα άλλο ερώτημα συναφές με το προηγούμενο: Ποιός ειδοποίησε τους Μάγους να μη επιστρέψουν στα Ιεροσόλυμα, διότι η αληθινή επιθυμία του Ηρώδη δεν είναι να προσκυνήσει, αλλά να φονεύσει το Βρέφος; Η πηγή της πληροφόρησης είναι ίδια με εκείνη που έβαλε τους Τρεις Μάγους στον δρόμο προς την Βηθλεέμ, αλλά και συμβούλευσε την Παρθένο με τον Ιωφήφ να πάρουν το Θείο Βρέφος και να μεταβούν στην Αίγυπτο, διότι ο Ηρώδης ζητεί την ψυχήν του Παιδίου. Όποιος πιστεύει στο Σχέδίο της Θείας Όικονομίας για την σωτηρία του ανθρώπου, η ταύτιση της πηγής αυτής με ένα Αγγελο Κυρίου είναι αναπόδραστη. Για τους άλλους, που τα θεωρούν όλα αυτά παραμύθια, μπορεί να μη υπάρχει υποχρέωση πειστικής απάντησης στα σχετικά ερωτήματα, όπως συμβαίνει με όλους τους μύθους, υπάρχει όμως κάτι που είναι λογικά εξεπέραστο: Πώς είναι δυνατόν να απωθούνται στον χώρο του μύθου ιστορικά πραγματικά περιστατικά, όπως είναι η διέλευση των Τριών Μάγων από την αυλή του Ηρώδη και η αιτιωδώς συνδεόμενη με αυτήν σφαγή των νηπίων;

Ό Ηρώδης, όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου και για αυτόν, πέθανε παίρνοντας μαζί του, μεταξύ άλλων, και τις ενοχές που τον βαρύνουν για την σφαγή τόσων χιλιάδων αθώων νηπίων. Δεν χάθηκε όμως ως «εφιάλτης» από την ιστορική μνήμη των ανθρώπων. Πολύ περισσότερο, όταν διαπιστώνουμε ότι μεταστοιχειώθηκε στην σύγχρονη εποχή και κινείται καθημερινά ανάμεσά μας. Τον βλέπουμε σήμερα συνεχώς μπροστά μας κρατώντας την αιμοσταγή μάχαιρά του. Πάλι ζητεί την «ψυχή του παιδίου» κάθε φορά που ο Χριστός ξαναγίνεται Θείο Βρέφος για να Τον προσκυνήσουμε τα Χριστούγεννα. Δεν έχει πια ανάγκη από την βοήθεια των Τριών Μάγων. Ξέρει πού βρίσκεται το Θείο Βρέφος. Αλλά, όπως τότε, έτσι και σήμερα δεν μπορεί να το σφάξει. Είναι μάταιη η προσπάθεια του κάθε Ηρώδη να θέλει να σκοτώσει τον Θεό. Και τί κάνει τότε, όταν η «λεπίδα» του δεν μπορεί να ακουμπήσει τον Υπερούσιο; Την στρέφει εναντίον αθώων πλασμάτων, όπως συνέβη και την εποχή της Ενανθρωπίσεως του Χριστού. Τέκνα της «Ραχήλ» είναι σήμερα όλοι οι κυοφορούμενοι που σφαγιάζονται καθημερινά από τους «στρατιώτες» του «Ηρώδη». Με την αιμοσταγή «εσοδειά» τους να μη μετριέται πιά σήμερα σε χιλιάδες, αλλά σε εκατοντάδες χιλιάδες ψυχές. Και αυτές δεν εντοπίζονται τώρα μόνο στην «Ραμά» ή σε άλλη κώμη της «Ιουδαίας», αλλά παροικούν σε όλη την Επικράτεια. Την δική μας και κάθε άλλη Επικράτεια του πλανήτη, που έχει κάνει τα Χριστούγεννα καθημερινή «γιορτή». Και την «γιορτάζει» όχι μέσα από την ανάμνηση της Φάτνης, αλλά μέσα από την φρικτή θέα της μάχαιρας του «Ηρώδη», που δεν έπαψε ποτέ να «βάφει» καθημερινά «πορφυρούν» το «εορταστικό» «ένδυμα» της κάθε κοινωνίας με το αίμα των αναρίθμητων αθώων τέκνων της «Ραχήλ». Ό θρήνος της δεν μπορεί να εκτοπίσει τον Δοξαστικό Υμνο των Αγγέλων πάνω από την Φάτνη. Το «Δόξα εν υψίστοις Θεώ»». Ακούγεται όμως ως «ρέκβιεμ» του σύγχρονου πολιτισμού, που τον διαφεντεύει, δυστυχώς ακόμη, η αιμοσταγής μάχαιρα του «Ηρώδη». Και ας κινδυνεύει να απορφανιστεί η δική μας «Ραμά» από την ενδημούσα ατεκνία ή ολιγοτεκνία που την μαστίζει.

* Ο Αλέξανδρος Π. Κωστάρας, είναι καθηγητής Πανεπιστημίου Θράκης, από την Κόρινθο.