Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1733

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας -44

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 

Καθηγητής Μουσικής

Όπως αντιλαμβάνεστε, αγαπητοί μου αναγνώστες, η επικαιρότητα, την οποία επικαλούμαι για να έχω φτάσει αισίως στις 44 αναρτήσεις, θα τραβήξει πολύ. Αν δε δεν βατσινωθούμε, όπως τα γελάδια, δεν θα έχουμε μέλλον.

Τι, μου παρεξηγηθήκατε που μας είπα γελάδια; Μα το λέει και η ίδια η λέξη στα …ξένα: Vaccine =εμβόλιο. Και πού να δείτε από πού προέρχεται! Από την ελληνικότατη λέξη βους , το βόδι, το μοσχάρι, το γελάδι. Στην λατινική λέγεται bos , στην γαλλική το λένε vache (=αγελάδα), στην ιταλική vacca και mucca (ετυμολογείται εκ του μόσχος) και στην ισπανική vaca . Η νεαρή αγελάδα ( δάμαλις , εκ του δαμνάω ή δαμάζω στην καθομιλουμένη =υποτάσσω, καταβάλλω, κατανικώ, αποκτείνω) στα γαλλικά λέγεται vaccin , στα ιταλικά vaccine , στα ισπανικά vacuna , στα αγγλικά vaccine και ο εμβολιασμός ή δαμαλισμός αντιστοίχως vaccination , vaccinazione , vacunación , vaccination και στα γερμανικά vakzinieren (=εμβολιάζω). Άρα; Είμαστε ή δεν είμαστε γελάδια και σαν τέτοια μας φέρονται;

Αλλά κι αυτός ο ιός, ούτε παιδί μας (υιό) να τον είχαμε! Όπου πάμε μας ακολουθεί κατά πόδας! Κι έχει, ο κερατούλης, κρυμμένη ελληνική ετυμολογία, που ακριβώς αντιστοιχεί στην ιδιότητά του να εισέρχεται στο σώμα και να το δηλητηριάζει. Πρόκειται για το (F)ιός (=δηλητήριο), το οποίο στην λατινική έγινε virus κι από κει πέρασε αυτούσιο σε όλες τις λοιπές ευρωπαϊκές. Μάλιστα στην γαλλική και την γερμανική σημαίνει μίασμα. Η ρίζα όμως του ιού είναι το ρήμα είμι (=πηγαίνω, έρχομαι, εισέρχομαι, διέρχομαι) και ιδιαιτέρως το απαρέμφατο ιέναι . Ο ιός , λοιπόν, σημαίνει το βέλος και κατ’ επέκτασιν το δηλητήριο, επειδή το άλειφαν μ’ αυτό. Η χρήση του στην ιατρική έχει να κάνει με τον νοσογόνο παράγοντα, που εισέρχεται στον οργανισμό και τον δηλητηριάζει.

Και σαν να μη μας έφταναν τα όσα περνάμε με τον ιό, έχουμε και το βδελυρό σίχαμα, στο οποίο αρνούμαι να δώσω και την ελάχιστη δημοσιότητα, αναφέροντας το όνομά του. Πολλές φορές, αγανακτών, σκέφτομαι κάποιες τιμωρίες που εφαρμόζουν ή εφάρμοζαν όχι «πολιτισμένα» κράτη, σ’ αυτούς που έκαναν ένα πολύ σοβαρό παράπτωμα. Τους απέκοπταν το όργανο δια του οποίου προκαλούσαν την βλάβη. Αλλά εμείς είμαστε πολιτισμένοι και τους προβιβάζουμε κιόλας σε διευθυντές φορέα-θεματοφύλακα πολιτισμού και μετά δεν τους ξέρουμε, μας ηπάτησε ο όφις! Τομάρια αδίστακτα όλοι τους, που μακάρι να εξαφανιστούν από προσώπου γης, να ξεβρωμίσει ο τόπος. Το σίχαμα ετυμολογείται εκ του σικχός (=αυτός που σιχαίνεται, που δεν ευχαριστείται, ο δύστροπος στο φαγητό, ο βδελυρός). Ο σικχός ετυμολογείται εκ του σίτος (=τροφή, με τ>κ) + χοή , με παράγωγο την σικχασία ή σιχασιά στην καθομιλουμένη (=τάση προς έμετο, ναυτία). Θυμηθείτε και την λέξη στα αγγλικά, sick (=άρρωστος, έχων ναυτία).

Όλοι αυτοί υπηρέτες της Τέχνης, τάχα! Η Τέχνη που στις ξένες γλώσσες λέγεται art ή arte . Νομίζω πως είναι εμφανές από πού προέρχεται, ποια είναι η ελληνική της ρίζα. Από το επίθετο άρτιος (=τέλειος), εκ του ρήματος άρω ή αραρίσκω (=συναρμόζω, παρασκευάζω, κοσμώ). Εκ της ίδιας ρίζας το αρτύω (=επινοώ) αλλά και η άρθρωσις . Οι Λατίνοι την είπαν ars-artis , υπό την έννοια πως η Τέχνη είναι άρτια, τέλεια, αλλά και όποιος ασχολείται με την Τέχνη επινοεί πράγματα ( αρτύει ).

Θα είναι η Τέχνη φάρμακο στην κατρακύλα μας ως ανθρώπων; Δώστε μόνοι σας την απάντηση…

 * Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας