Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1749

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 55

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 

Καθηγητής Μουσικής

Χορταίνουν ποτέ αυτοί που έχουν πολλά χρήματα; Υπάρχει περίπτωση να σταματήσουν να τα επιζητούν, να τα κάνουν «κομπόδεμα» σε φορολογικούς παραδείσους; ΠΟΤΕ, με κεφαλαία! Άπληστοι θα είναι σε όλη τους την ζωή. Υπάρχει περίπτωση οι φαρμακευτικές εταιρείες να σταματήσουν να μας πίνουν το αίμα, για να μας …σώσουν; ΠΟΤΕ, με κεφαλαία. Έτσι και τώρα με τα εμβόλια. Θα εμβολιάσουν ό,τι κινείται και μία και δύο και τρεις και όσες φορές αυτοί αποφασίσουν. Για να μην ανοίξω συζήτηση με δύσκολα θέματα, σκεφτείτε μόνο τούτο: Ποιος χρηματοδοτεί τις φαρμακευτικός εταιρείες και γενικώς την ιατρική έρευνα;

Η πρώτη μας λέξη σήμερα είναι το κέρδος , αυτή η γάγγραινα της εποχής μας, που αποκομίζουν όλοι αυτοί που περιγράφω στην εισαγωγή μου. Και πού να δείτε ρίζα αλλά και παρελκόμενα! Πρόκειται για το ρήμα κείρω (=κόβω, κουρεύω, ξυρίζω, ερημώνω, αφανίζω, καταβροχθίζω). Ό,τι νόημα, εκ των εννοιών του ρήματος, να δώσετε στο κέρδος θα είστε μέσα. Άλλα παράγωγα είναι το χόρτο , ο καρπός , η χήρα (ερημωμένη από άνδρα), η κουρά (το κούρεμα), το άχυρο , ο κόρος και η κόρη (τα νεαρά άτομα, που είναι κεκαρμένα, άτριχα, λόγω ηλικίας), ο κόρος (το χόρτασμα, η πλησμονή), ο κορμός (του έχουν αποκόψει τα κλωνάρια), το κόλον (το παχύ έντερο, που είναι πάντα γεμάτο) κλπ. Το ρήμα κορέννυμι (=χορταίνω, είμαι γεμάτος) έχει επίσης ως ρίζα του το ρήμα κείρω .

Συναφές ηχομιμητικό ρήμα είναι το χραύω, χράω, γράω, χαράσσω ( χράτς , γράτς , χραφ , από τον ήχο του ξυσίματος), από το οποίο παράγεται ο Χρόνος-Κρόνος , υπό την έννοια πως ο χρόνος χαράσσει, επηρεάζει, δημιουργεί σημάδια, αλλοιώνει, εν τέλει κατατρώγει. Έτσι κι ο Κρόνος (χ>κ), ο παλαιότερος εκ των Θεών (δείχνει ταυτοχρόνως και ηλικία), γιος του Ουρανού και της Γης, που καταβρόχθισε τα παιδιά του. Θα έλεγε κανείς πως οι έννοιες και των δύο ρημάτων είναι σχετικές ή όμοιες αλλά νομίζω πως μία λεπτή διαφορά υπάρχει. Άλλο το καταβροχθίζω (μονομιάς, δεν αφήνω τίποτα) κι άλλο το χαράσσω, σημαδεύω, ξύνω (σιγά-σιγά). Ο Κρόνος , νομίζω, δεν οφείλει το όνομά του στο ότι έφαγε τα παιδιά του αλλά στην ιδιότητά του να αλλοιώνει, να κατατρώγει, να αφήνει σημάδια στα πράγματα, να τα φθείρει, μέχρι να τα διαλύσει τελείως, όπως ο «πανδαμάτωρ Χρόνος». Ιδίας ετυμολογίας και ιδίας λογικής είναι το γήρας (προκύπτον εκ της φθοράς του χρόνου), η γραία (η χαραγμένη από τον χρόνο), το γράφω και το γράμμα (το χαραχθέν παλαιόθεν δια ξυσίματος), ακόμα και το γαργαλάω (ερεθίζω δυσάρεστα) κλπ.

Όσο για το όνομα του Κρόνου στις λατινογενείς γλώσσες ( Saturn ) υπάρχει μία εξήγηση, που λέει πως η ρίζα του είναι το επίρρημα άδην (=αρκετά, έως κορεσμού), με δασεία ( σ-άδην ), το οποίο στα λατινικά έγινε satis (αρκετά, με τροπή του δ>τ) και satur , satura ο πλήρης, ο κορεσθείς. Στην λακωνική διάλεκτο σατύρα ήταν ένα έδεσμα με αναμεμιγμένα πολλά υλικά. Εκεί φαίνεται να έχει σχέση με το κορέννυμι αλλά η ρίζα του εκ του σ-άδην δεν παραπέμπει σε κάτι τέτοιο.

Άβυσσος η ψυχή των αρχαίων Ελλήνων, πόσω μάλλον των (πατέρων μας) …Ινδοευρωπέων!!!

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας