Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1751
Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ
|
«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Λέξεις της επικαιρότητας - 57
Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης
Καθηγητής Μουσικής
Η επικαιρότητα δεν λέει τελικώς να μας εγκαταλείψει και επομένως ούτε εγώ θα αφήσω την προσφιλή μου αρίθμηση. 57 σήμερα και συνεχίζουμε, όσο η ζωή μας θα αποτελεί από μόνη της μια ακούσια επικαιρότητα. Βλέπετε, αυτός ο πολύ «ιδιαίτερος» ιός ήρθε για να μείνει και γύρω του «σφάζονται παλληκάρια». Τώρα, το ποιος θα καταφέρει να τιθασσεύσει τον ιό, να γλυτώσουμε όλοι, είναι ζητούμενο.
Ένα πολύ ωραίο ρήμα είναι το τιθασσεύω ή τιθασεύω . Το Ετυμολογικόν το Μέγα γράφει για το τιθασσεύω "εκ του τιθώ τιθάσσω (σημαίνει δε το χειροήθη ποιώ) κατά παραγωγήν τιθασεύω, το καταπραΰνω και τη χειρί επιψώ" . Νομίζω πως το καταπραΰνω είναι καταληπτό αλλά εκείνο το "επιψώ" μου μοιάζει σαν τύπος εγκλίσεως αορίστου (δυστυχώς δεν μπορώ να αναγνωρίσω ποίας) του εφάπτω ( εφ-ήψα > επί +άπτω ). Την άποψή μου αυτή ενισχύει και ο Ησύχιος , όταν ερμηνεύει το λήμμα " επιψαύση " (υποτ., με η υπογεγραμμένο) ως επιθίγη, άψηται. Συνολικώς, το ρήμα σαν έννοια σημαίνει πως αγγίζω με το χέρι μου, κυρίως το μωρό, και το κάνω να ηρεμήσει. Το τιθώ όμως ή τιθάσσω ή τιθασσεύω ή τιθασεύω έχει την ρίζα του στην τιθή ή τήθη (=τροφός, αυτή που θηλάζει, η μάμμη), προερχόμενη εκ του ρήματος θάλλω (εξ ου και θηλή , η ρώγα, απ' όπου εξέρχεται το γάλα, προνόμιο μόνον του θήλεως), που σημαίνει μεγαλώνω, περιποιούμαι, είμαι πλήρης, ανατρέφω. Το θάλλω όμως ετυμολογείται εκ του τρέφω ή θρέφω και ιδιαιτέρως εκ του θέματος του παρακειμένου του ρήματος, τέ-θρα-μμαι, θρα>θαρ>θαλ . Τιθασός είναι ο ήμερος, όπως ακριβώς το παιδί που θηλάζει. Βγάλατε συμπέρασμα;
Θα έχετε αντιληφθεί, φαντάζομαι, πόσο μαντάρα τα έχουν κάνει όλοι οι τηλεμαϊντανοί, ειδικοί και «ειδικοί», με τα μέτρα που αναγγέλλουν και που μας …παίρνουν. Πληροφορίες συνήθως αντικρουόμενες, ούτως ώστε να μην μπορείς να βγάλεις άκρη, να θεωρείς τον εαυτό σου βλάκα που δεν καταλαβαίνει αυτά τα …απλά πράγματα και να ενεργείς με το μυαλό στο …μούσκιο. Δυο πολύ όμορφα επιρρήματα χρησιμοποιεί η γλώσσα μας για να δηλώσει ακριβώς αυτό το μπέρδεμα: Φύρδην-μίγδην . Πρόκειται για επιρρήματα με την κατάληξη -δην , με αυτό το –δην να σημαίνει επί πολύ. Δηλώνουν ανακατωσούρα, ακαταστασία. Το φύρδην προέρχεται εκ του φύρω (=ανακατεύω συνήθως στερεά με υγρά) και στην αρχή χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει ένωση νερού με αλεύρι, το γνωστό σε όλους φύραμα.
Το μίγδην προέρχεται εκ του μίγνυμι (=αναμειγνύω, ανακατεύω συνήθως στερεό με στερεό και όχι μόνο). Παράγωγα είναι η μίξη και το μείγμα ή μίγμα .
Σχετικό ρήμα με το μίγνυμι είναι το κεράννυμι , που δηλώνει πως ανακατεύω σε κέρας (κέρατο) υγρό με υγρό, ενέργεια που δίνει την κράση (εξ ου και κρασί ) αλλά και το κράμα .
Με όλα αυτά που συμβαίνουν με ταχύτατους ρυθμούς γύρω μας πώς να μην αποκτήσεις στρες, άγχος, ανασφάλεια κλπ …ωραία συναισθήματα! Το στρες , που λέτε, είναι αγγλική λέξη και σημαίνει πίεση, ένταση. Πρόκειται όμως περί ελληνικής ρίζας, άρα αντιδανείου, εκ της λέξεως στραγξ-γγός (=σταγόνα, σταλαγματιά, το εκ πιέσεως, το εξ εκθλίψεως λαμβανόμενο, εξ ης και το νεοελληνικό ρήμα στραγγίζω ). Οι Λατίνοι, εκ της ρίζας αυτής, δημιούργησαν το ρήμα stringo (=σφίγγω). Οι Γάλλοι λένε το σφίγγω étreindre , οι Ιταλοί stringere , οι Ισπανοί estrechar , οι Άγγλοι είπαμε stress και οι Γερμανοί drücken .
Για να μη σας βγει λοιπόν το λάδι εξ συσφίξεως, εκ πιέσεως, εκ του στρες, ηρεμήστε και χρησιμοποιείστε το μυαλό σας. Μόνο αυτό μπορεί να σας προστατέψει και να σας δώσει όλες τις λύσεις που χρειάζεστε. Στανταράκι δοκιμασμένο…
Ένα πολύ ωραίο ρήμα είναι το τιθασσεύω ή τιθασεύω . Το Ετυμολογικόν το Μέγα γράφει για το τιθασσεύω "εκ του τιθώ τιθάσσω (σημαίνει δε το χειροήθη ποιώ) κατά παραγωγήν τιθασεύω, το καταπραΰνω και τη χειρί επιψώ" . Νομίζω πως το καταπραΰνω είναι καταληπτό αλλά εκείνο το "επιψώ" μου μοιάζει σαν τύπος εγκλίσεως αορίστου (δυστυχώς δεν μπορώ να αναγνωρίσω ποίας) του εφάπτω ( εφ-ήψα > επί +άπτω ). Την άποψή μου αυτή ενισχύει και ο Ησύχιος , όταν ερμηνεύει το λήμμα " επιψαύση " (υποτ., με η υπογεγραμμένο) ως επιθίγη, άψηται. Συνολικώς, το ρήμα σαν έννοια σημαίνει πως αγγίζω με το χέρι μου, κυρίως το μωρό, και το κάνω να ηρεμήσει. Το τιθώ όμως ή τιθάσσω ή τιθασσεύω ή τιθασεύω έχει την ρίζα του στην τιθή ή τήθη (=τροφός, αυτή που θηλάζει, η μάμμη), προερχόμενη εκ του ρήματος θάλλω (εξ ου και θηλή , η ρώγα, απ' όπου εξέρχεται το γάλα, προνόμιο μόνον του θήλεως), που σημαίνει μεγαλώνω, περιποιούμαι, είμαι πλήρης, ανατρέφω. Το θάλλω όμως ετυμολογείται εκ του τρέφω ή θρέφω και ιδιαιτέρως εκ του θέματος του παρακειμένου του ρήματος, τέ-θρα-μμαι, θρα>θαρ>θαλ . Τιθασός είναι ο ήμερος, όπως ακριβώς το παιδί που θηλάζει. Βγάλατε συμπέρασμα;
Θα έχετε αντιληφθεί, φαντάζομαι, πόσο μαντάρα τα έχουν κάνει όλοι οι τηλεμαϊντανοί, ειδικοί και «ειδικοί», με τα μέτρα που αναγγέλλουν και που μας …παίρνουν. Πληροφορίες συνήθως αντικρουόμενες, ούτως ώστε να μην μπορείς να βγάλεις άκρη, να θεωρείς τον εαυτό σου βλάκα που δεν καταλαβαίνει αυτά τα …απλά πράγματα και να ενεργείς με το μυαλό στο …μούσκιο. Δυο πολύ όμορφα επιρρήματα χρησιμοποιεί η γλώσσα μας για να δηλώσει ακριβώς αυτό το μπέρδεμα: Φύρδην-μίγδην . Πρόκειται για επιρρήματα με την κατάληξη -δην , με αυτό το –δην να σημαίνει επί πολύ. Δηλώνουν ανακατωσούρα, ακαταστασία. Το φύρδην προέρχεται εκ του φύρω (=ανακατεύω συνήθως στερεά με υγρά) και στην αρχή χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει ένωση νερού με αλεύρι, το γνωστό σε όλους φύραμα.
Το μίγδην προέρχεται εκ του μίγνυμι (=αναμειγνύω, ανακατεύω συνήθως στερεό με στερεό και όχι μόνο). Παράγωγα είναι η μίξη και το μείγμα ή μίγμα .
Σχετικό ρήμα με το μίγνυμι είναι το κεράννυμι , που δηλώνει πως ανακατεύω σε κέρας (κέρατο) υγρό με υγρό, ενέργεια που δίνει την κράση (εξ ου και κρασί ) αλλά και το κράμα .
Με όλα αυτά που συμβαίνουν με ταχύτατους ρυθμούς γύρω μας πώς να μην αποκτήσεις στρες, άγχος, ανασφάλεια κλπ …ωραία συναισθήματα! Το στρες , που λέτε, είναι αγγλική λέξη και σημαίνει πίεση, ένταση. Πρόκειται όμως περί ελληνικής ρίζας, άρα αντιδανείου, εκ της λέξεως στραγξ-γγός (=σταγόνα, σταλαγματιά, το εκ πιέσεως, το εξ εκθλίψεως λαμβανόμενο, εξ ης και το νεοελληνικό ρήμα στραγγίζω ). Οι Λατίνοι, εκ της ρίζας αυτής, δημιούργησαν το ρήμα stringo (=σφίγγω). Οι Γάλλοι λένε το σφίγγω étreindre , οι Ιταλοί stringere , οι Ισπανοί estrechar , οι Άγγλοι είπαμε stress και οι Γερμανοί drücken .
Για να μη σας βγει λοιπόν το λάδι εξ συσφίξεως, εκ πιέσεως, εκ του στρες, ηρεμήστε και χρησιμοποιείστε το μυαλό σας. Μόνο αυτό μπορεί να σας προστατέψει και να σας δώσει όλες τις λύσεις που χρειάζεστε. Στανταράκι δοκιμασμένο…
* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας
Αφήστε ένα σχόλιο