Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1757

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 61

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 

Καθηγητής Μουσικής

Λίγες μέρες λείψαμε και οι εξελίξεις μάς προσπέρασαν. Άντε να τις φτάσουμε τώρα. Από πού να πρωταρχίσουμε; Από τις φωτιές, τις ανεπανόρθωτες καταστροφές που αυτές προξένησαν, από τους εκβιασμούς, το κουρέλιασμα του Συντάγματος και κάθε διεθνούς συμφωνίας για ιατρική πράξη με το ζόρι, τις αναστολές εργασίας (βλέπε απολύσεις), σε μια κατ’ ευφημισμόν Δημοκρατία που ζούμε; Τύφλα να ’χει ο Χίτλερ με τους «συνεργάτες» του, ο …εκλεκτός Όργουελ και ο άξιος συνεχιστής του, ο εμπνευστής τού «The great reset» ! Πώς ν’ αντέξεις τόση Δημοκρατία; Και πάντα …για το καλό μας!!!

Ας ξεκινήσουμε την φθινοπωρινή μας αναζήτηση με την λέξη φωτιά ή πυρ . Η ρίζα της είναι η λέξις φάος>φως και φω , που έδωσε το ρήμα φώσκω (=φωτίζω), με τροπή του σ>τ . Το πυρ όμως έχει άλλη ρίζα και συγκεκριμένα εκ του ηχομιμητικού ρήματος φυσ-ώ , με τροπή του φ>π και του σ>ρ . Κι αυτό διότι χρειάζεται το φύσημα για να ανάψει και να διατηρηθεί η φωτιά. Το Ετυμολογικόν το Μέγα γράφει πως «το πυρ, φυρ εστί» . Ας δούμε και τις επήρειες της λέξεως και στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, ξεκινώντας εκ της λατινικής. Στην ελληνική υπάρχει και το ρήμα φώγω , που θα πει ψήνω. Αυτό δάνεισε την μορφή του αυτούσια στην λατινική και η σχάρα ψησίματος ή ο βωμός έγινε focus . Η γαλλική είπε την φωτιά feu , η ιταλική fuoco , η ισπανική fuego , η αγγλική fire και η γερμανική Feuer (και οι δύο εκ του φύρ ). Ίδιας ετυμολογίας είναι και η λέξη φρίκη , που όλοι μας νοιώθουμε σαν βλέπουμε την φωτιά να κατακαίει τα πάντα στο πέρασμά της. Πρόκειται για το φυσ-ώ + ίκω (=έρχομαι) και δηλώνει τον τρόμο που μας κυριεύει, βλέποντάς την να έρχεται. Φυσ->φυρ->φρυ-+ίκω.

Για την ρίζα του κουρελιού , όπως έχουν καταντήσει το Σύνταγμα, θα ανατρέξουμε στο ρήμα κείρω (=αποκόπτω, κόβω σε κομμάτια) και στον μέλλοντά του, κερώ . Ο χρόνος αυτός έδωσε το ρήμα κορέω (=καθαρίζω, σαρώνω, ερημώνω, υβρίζω, κερ->κορ-) και την λέξη κουρά (=το κούρεμα, κορ->κουρ- ). Επομένως το κουρέλι είναι το ύφασμα που έχει κοπεί σε πολλά κομμάτια. Ίδιας ετυμολογίας είναι και ο κούρος (=το νεαρό παιδί αλλά και το βρέφος), που σημαίνει τον νεανία που δεν έχει τρίχες στο σώμα του, τουλάχιστον στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, που φαίνονται σαν κουρεμένα, κεκαρμένα (κέ-καρμαι ο παρακείμενος).

Και θα τελειώσουμε με την πολύπαθη Δημοκρατία , το τελειότερο πολίτευμα που έχει ποτέ επινοηθεί από τους φωτισμένους αρχαίους προγόνους μας και που η επίκλησή της έκτοτε αποτελεί την πιο βολική καραμέλλα για κάθε λογής ηγετίσκο, με το πρόσχημα της οποίας μπορεί να αυθαιρετεί και να βιάζει κατά το δοκούν την κοινωνία που διευθύνει.

Δημο-κρατία = η ισχύς του λαού!!! Διαβάζουμε στο Λεξικό του Δημητράκου (τόμ. 4, σελ. 1840): Δήμος ή δάμος (δωρ.) =εδαφική περιοχή, γη, χώρα. Όπως αντιλαμβάνεστε η ρίζα της λέξεως είναι η γη, δη, γα, δα (γη μήτηρ> Δημήτηρ>Δήμητρα). Άρα ο δήμος είναι ο λαός που μένει σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Ας δούμε τώρα το κράτος . Εκ του ρήματος κρατύνω ή καρτύνω , που θα πει σκληρύνω, ενισχύω, διοικώ, κυβερνώ, κατέχω. Το ρήμα στον Όμηρο αναφερόταν επί σκληρότητος ( «τὸ γὰρ αὖτε σιδήρου γε κράτος ἐστίν» Οδ. ι 393). Ένα σκληρό σώμα είναι αλύγιστο. Μεταφορικώς όμως αλύγιστο λέμε και αυτόν που αντέχει, τον ισχυρό, τον δυνατό, τον σκληρό.

Συνοψίζοντας, λοιπόν, τις έννοιες των συνθετικών της Δημοκρατίας καταλήγουμε πως όντως πρόκειται για την ισχύ του λαού, του αλύγιστου λαού, του λαού που αντέχει…

Τι απ’ όλα αυτά είναι ο λαός, αγαπητοί μου; Έχει ή δεν έχει ισχύ; Κι αν ναι, πού πήγε και τον κυβερνούν (κρατύνουν) οι απεχθέστεροι χαρακτήρες του ανθρωπίνου είδους, είτε σε εθνικό είτε σε παγκόσμιο επίπεδο;

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας