Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1761

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 64β

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 

Καθηγητής Μουσικής

(συνέχεια από το προηγούμενο φύλλο)

Στο δεύτερο μέρος της ανάλυσης του «ενθουσιασμού» θα ολοκληρώσουμε την ερμηνεία της λέξεως Θεός , θα δούμε αυτήν του τελευταίου συνθετικού, του ρήματος είμι , δηλαδή, και θα δώσουμε και την συνολική ερμηνεία της λέξεως.

Η λέξη θ-εός δεν έχει το ίδιο νοηματικό περιεχόμενο με την «θεότητα», όπως αυτή δόθηκε αργότερα ως έννοια ή αίτιο της δημιουργίας του κόσμου. Οι πανάρχαιοι Έλληνες εκλάμβαναν ως δημιουργό την φύση, διότι κατ’ αυτούς αρχή της γενέσεως των όντων υπήρξε ο Ωκεανός (το υγρό στοιχείο) και τροφός δύναμις η εντός του ύδατος υπάρχουσα ( Τηθύς ). Ως πανάρχαιους Έλληνες θωρεί ο Αριστοτέλης «τους παμπαλαίους και πολύ προ της νυν γενέσεως και πρώτους θεολογήσαντες» . Στην Θεογονία οι «παμπάλαιοι» συγγραφείς ομιλούν περί του ρηγματικού συμβάντος ( χάος ), απ’ όπου αρχίζει η κίνηση προς την δημιουργία. Ο Ηρόδοτος (στην «Ευτέρπη» , 52-55) θεωρεί ότι «θεούς δε προσωνόμασαν σφέας (αυτούς τους ίδιους) από του τοιούτου, ότι κόσμω θέντες τα πάντα πρήγματα (πράγματα) και πάσας νομάς είχον».

Μετά όμως τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνος χάθηκε ο μεγάλος πολιτισμός κάτω από τις λάσπες του κι όταν αργότερα άρχισαν να έρχονται στο φως τα επιτεύγματα εκείνου του πολιτισμού η ιστορία σκεπάστηκε από τους μύθους των λαών. Τότε, το όνομα «θεός» , που κάποτε είχε την σημασία του ανθρώπου και αργότερα του επιχθόνιου (του επί της γης) φύλακα των θνητών ανθρώπων («Διός αγαθοί φύλακες θνητών ανθρώπων, πλουτοδότες, βραβείο των οποίων ήταν το βασιλικό αξίωμα» , Ησίοδος, «Έργα και Ημέραι» , στ. 110-126) έγινε στους βαρβάρους συνώνυμο του δημιουργού του σύμπαντος και εκ των βαρβάρων το παρέλαβαν εκ νέου οι Πελασγοί («παρά δε Πελασγών Έλληνες εξεδέξαντο ύστερον» . Ηρόδοτος , Βιβλίο Β΄ 52).

Έτσι έφτασε η έννοια της λέξης θεός στους σημερινούς ανθρώπους.

Το είμι είναι ένα πολύ σπουδαίο ρήμα που επί εμψύχων σημαίνει πηγαίνω αλλά και έρχομαι, απέρχομαι, εισέρχομαι, διέρχομαι, δείγμα, δηλαδή, αέναης κίνησης προς πάσα κατεύθυνση. Επί αψύχων και ζώων χρησιμοποιείται το ρήμα ίημι . Η υποτακτική του ενεστώτος κάνει ί-ω και το απαρέμφατο ι-έναι , που έδωσαν την ρίζα σε μια πλειάδα παραγώγων, όπως ο ι-ός , το βέλος αλλά και το δηλητήριο (το τοποθετούσαν στην άκρη του βέλους), το οποίο φεύγει από το τόξο και εισέρχεται στον στόχο του δηλητηριάζοντάς τον. Ιός είναι επίσης και ο νοσογόνος παράγων, που εισέρχεται στο σώμα και το μολύνει. Ιόν είναι το ηλεκτρικώς φορτισμένο άτομο. Ιό έλεγαν και την σκουριά, που εισέρχεται στο μέταλλο (κυρίως σίδηρο και χαλκό) και το διαβρώνει. Το γράμμα ι-ώτα , τέλος, δεικνύει κίνηση, πορεία.

Συνοψίζοντας, ο ενθουσιασμός δηλώνει την αέναη κίνηση, επομένως την ζωή, του θεού-ανθρώπου. Ο χαρακτήρας του αυτός εκδηλώνεται σε κάθε έκφανση και πράξη του.

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας