Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1765

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 67

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 

Καθηγητής Μουσικής

Τελικώς αυτοί οι «ειδικοί» λεβέντες δεν θα μας αφήσουν ούτε στιγμή ήσυχους. Θα μας κουνάνε μονίμως το δάχτυλο, πως εμείς φταίμε για τα δεινά όλου του πλανήτη, μέχρι να το πάρουμε χαμπάρι και ν’ αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ..πράσινα, όπως τα …άλογα, ένα πράμμα!! Θέατρο του παραλόγου θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την εποχή μας, αν ήταν τόσο αθώα όλα όσα μας συμβαίνουν αυτήν την στιγμή.

Τρεις θα είναι οι λέξεις μας για σήμερα: Χαμπέρι ή χαμπάρι, αίνιγμα και λεβέντης .

Η πρώτη ( haber ) είναι τουρκική και σημαίνει την είδηση, το νέο. Η ρίζα της όμως είναι το λατινικό habeo (=έχω, κρατώ, είμαι σε επαφή) κι αυτό με την σειρά του εκ του ελληνικού άπτω-κάπτω-χάπτω (=εγγίζω, βρίσκομαι σε επαφή). Η σημασία του ελληνικού ρήματος πήρε και μεταφορική διάσταση στις ξένες γλώσσες κι έτσι στην γαλλική ο ικανός, αυτός, δηλαδή, που μπορεί να διατηρεί την επαφή με κάτι ονομάστηκε habile , ο ίδιος στην ιταλική, abile , στην ισπανική, hábil , στην αγγλική, able και στην γερμανική, Habe , η περιουσία. Εκ της ίδιας ελληνικής ρίζας οι Λατίνοι ονόμασαν το κατοικώ, habito , υπό την έννοια του «άπτομαι του μέρους», το οποίο ουσιαστικά αποτελεί επιτατικό του έχω ( habeo ). Οι Γάλλοι είπαν το κατοικώ, habiter , οι Ιταλοί, abitare , οι Ισπανοί, habitar , οι Άγγλοι, inhabit και οι Γερμανοί wohnen , εκ του ευνή (=κατοικία, κοίτη).

Το αίνιγμα ετυμολογείται εκ του αινίσσομαι ( αίνος + ίκ-νέομαι ). Ο αίνος , εκ του ρήματος αινέω (=ομιλώ πολύ για κάποιον, τον επαινώ, με επιτατ. α + ενέω =λέγω, ομιλώ και α>ι). Το ικνέομαι αποτελεί εκτεταμένο τύπο του ίκ-ω (παρακείμενος, ίγμαι ) και σημαίνει έρχομαι, καταφθάνω. Τώρα, ολόκληρο το αινίσσομαι σημαίνει ομιλώ σκοτεινώς, υπαινίσσομαι, υπονοώ.

Τέλος, ο λεβέντης (χωρίς εισαγωγικά) ή λειβέντης προέρχεται εκ του λείβω ή λίβω (=στάζω είμαι γεμάτος χυμούς, είμαι υγρός, κατ’ επέκτασιν ζωντανός). Η κατάληξη –έντης προέρχεται εκ του ρήματος άνυμι (=φέρω εις πέρας). Άρα, ο λεβέντης είναι ο νέος, ο δυνατός άνθρωπος, ο γεμάτος χυμούς, το παλληκάρι, όπως είδαμε σε προηγούμενο φύλλο μας, που θα φέρει εις πέρας ό,τι βάλει στο μυαλό του, ό,τι αποφασίσει.

Ένα τέτοιο παλληκάρι, ένας τέτοιος λεβέντης είναι και ο εκδότης μας, ο Βαγγέλης Κόκκινος , που ταλαιπωρείται λίγο τελευταία και στον οποίον εύχομαι περαστικά αρχαϊστί:

Δεῦρο, ὦ Κόκκινε γενναῖε!/ Μία μάχη ἐστί εἰσέτι./Νῆφε, μέμνησο τήν πορείαν

τοῦ σοῦ βίου, ἥ κλέος ἐστί./Τῶν πνευμόνων μηκέτι φοβοῦ /τά δεινά, ὁπόσα κι ἄν εἶναι./ Καθαρός τις ἀήρ πνεῦσει πάλιν./ Ἡ «Φωνή» ἵνα σε ἴδῃ προσμένει /ὑγιῆ, προηγητήν, κραταιόν τε./ Παραστέκωσί σε τ’ ἄξια τέκνα /μετ’ ἐσθλοῦ τε συζύγου ὁμοῦ./ Νοερῶς δε σοι εὔχονται φίλοι/ ἵνα ἀπήμων ταχέως γενῇς.

[Έλα, γενναίε Κόκκινε! Μια μάχη είναι ακόμα. Ηρέμησε και θυμήσου την πορεία της ζωής σου, που ήταν δόξα. Μη φοβάσαι των πνευμόνων τα προβλήματα, όσα κι αν είναι. Καθαρός αέρας θα φυσήξει πάλι.

Η «Φωνή» περιμένει να σε δει υγιή, ηγήτορα και δυνατό. Στέκουν δίπλα σου τα άξια παιδιά σου, μαζί με την εξαίρετη σύζυγό σου. Οι φίλοι σου δε σου εύχονται νοερώς να παραμείνεις γρήγορα σώος (να γίνεις γρήγορα καλά).

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας