Πως το γήρας επηρεάζει την ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής Φ.1778
Δημήτριος Γκέλης:
Ακόμη και εκείνοι που δεν εμφανίζουν άνοια ή ήπια γνωστική εξασθένηση μπορεί να εμφανίσουν ανεπαίσθητες γνωστικές αλλαγές που σχετίζονται με τη γήρανση. Οι φυσιολογικές γνωστικές αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινή λειτουργία και την ποιότητα ζωής ενός ηλικιωμένου ενήλικα και η καλύτερη κατανόηση αυτής της διαδικασίας μπορεί να βοηθήσει τους κλινικούς ιατρούς να διακρίνουν τις φυσιολογικές αλλαγές από τις ασθένειες [1].
Ακριβώς όπως μπορεί να μην τρέχετε τόσο γρήγορα ή να μην πηδάτε τόσο ψηλά, όπως όταν ήσασταν έφηβος, έτσι η γνωστική δύναμη του εγκεφάλου σας - δηλαδή η ικανότητά σας να μαθαίνετε, να θυμάστε και να λύνετε προβλήματα - επιβραδύνεται με την ηλικία.
Μπορεί να σας είναι πιο δύσκολο να ανακαλέσετε στη μνήμη σας κάποια γεγονότα, που κάποτε σας ήταν οικεία ή να μοιράσετε την προσοχή σας σε δύο ή περισσότερες δραστηριότητες ή πηγές πληροφοριών. Αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν την ικανότητά σας να εστιάσετε ή να συγκεντρώσετε την προσοχή σας, επομένως μπορεί να αποσπαστείτε πιο εύκολα από ό,τι όταν ήσασταν νεότεροι. Η απώλεια ακοής που συχνά συνοδεύει τη γήρανση καθιστά πιο δύσκολη τη διάκριση της ομιλίας σε ένα θορυβώδες περιβάλλον. Επειδή η ακοή απαιτεί περισσότερη ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής από το συνηθισμένο, ακόμη και η ήπια απώλεια της ικανότητας συγκέντρωσης και προσοχής μπορεί να επηρεάσει την κατανόηση της ομιλίας.
Οι περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να παρατηρούν αλλαγές καθώς μπαίνουν στα 50 και στα 60 τους. Αν και αυτές οι αλλαγές μπορούν να προκαλέσουν σύγχυση, τα περισσότερα προβλήματα μνήμης και σκέψης που σχετίζονται με την ηλικία δεν προέρχονται από μια υποκείμενη εγκεφαλική νόσο, όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ.
Η επιλεκτική προσοχή, δηλαδή η ικανότητα ελέγχου της επεξεργασίας της πληροφορίας φαίνεται ότι ανθίσταται στην ηλικιακή έκπτωση της εγκεφαλικής λειτουργίας [2].
Τα άτομα άνω των 60 ετών εμφανίζουν προοδευτική επιβράδυνση στην επεξεργασία σύνθετων εργασιών και μειωμένη ικανότητα αναστολής άσχετων ερεθισμάτων [3].
Αντίθετα, αυτό που φαίνεται να είναι πρόβλημα μνήμης μπορεί απλώς να αντανακλά μια πιο αργή ταχύτητα επεξεργασίας και κακή κωδικοποίηση και ανάκτηση νέων μνημών ως αποτέλεσμα μειωμένης προσοχής.
Ωστόσο, παρόλο που ο εγκέφαλός σας μπορεί να καθυστερεί να μάθει και να ανακαλεί νέες πληροφορίες, η ικανότητά σας να κατανοείτε αυτά που γνωρίζετε και να σχηματίζεται λογικά επιχειρήματα και κρίσεις παραμένει ανέπαφη.
Πολλοί από αυτούς τους περιορισμούς είναι αναστρέψιμοι και σχετίζονται με τον κακό ύπνο, αλλά οι δομικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλό σας καθώς μεγαλώνετε μπορούν επίσης να εξηγήσουν ορισμένες από αυτές τις εξελίξεις. Οι περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται με την επεξεργασία της μνήμης, όπως ο ιππόκαμπος και ειδικά οι μετωπιαίοι λοβοί, υφίστανται ανατομικές και νευροχημικές αλλαγές με την πάροδο του χρόνου [4].
Το αποτέλεσμα είναι ότι, όσο μεγαλώνετε, χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να απορροφήσετε, να επεξεργαστείτε και να θυμάστε νέες πληροφορίες. Η φυσική απώλεια υποδοχέων και νευρώνων που συμβαίνει με τη γήρανση μπορεί επίσης να κάνει πιο δύσκολη τη συγκέντρωση. Επομένως, όχι μόνο μαθαίνετε πληροφορίες πιο αργά, αλλά μπορεί επίσης να έχετε μεγαλύτερο πρόβλημα να τις ανακαλέσετε επειδή δεν τις μάθατε πλήρως εξαρχής. Με πιο αργή επεξεργασία, τα γεγονότα που φυλάσσονται στη μνήμη εργασίας μπορεί να εξαφανιστούν προτού έχετε την ευκαιρία να λύσετε ένα πρόβλημα.
Επιπλέον, η ικανότητα εκτέλεσης εργασιών που περιλαμβάνουν εκτελεστική λειτουργία μειώνεται με την ηλικία. Πολλοί άνθρωποι μαθαίνουν να αντισταθμίζουν αυτές τις αλλαγές βασιζόμενοι στη συνήθεια τις περισσότερες φορές και καταβάλλοντας επιπλέον προσπάθεια για να επικεντρωθούν σε νέες πληροφορίες που προσπαθούν να μάθουν.
Ακόμη και οι πόνοι της ηλικίας μπορούν να επηρεάσουν την εστίαση της προσοχής. Ο ίδιος ο πόνος αποσπά την προσοχή και ορισμένα από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη συγκέντρωση. Συνολικά, επειδή η γνωστική γήρανση συνδέεται με πολλούς παράγοντες της πορείας ζωής και του τρόπου ζωής, η επιτυχής γήρανση πιθανότατα ξεκινά από την πρώιμη ζωή, ενώ η διατήρηση της γνωστικής ικανότητας ή η αποκατάσταση των εκπτώσεων είναι μια δια βίου διαδικασία. ο εγκέφαλος παραμένει πλαστικός καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής και υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι οι περισσότερες μειώσεις της γνωστικής λειτουργίας που σχετίζονται με την ηλικία μπορούν να αποκατασταθούν με διάφορες μεθόδους όπως η σωματική άσκηση, η γνωστική προπόνηση ή η μη επεμβατική διέγερση του εγκεφάλου. Συνολικά, επειδή η γνωστική γήρανση συνδέεται με πολλούς παράγοντες της πορείας ζωής και του τρόπου ζωής, η επιτυχής γήρανση πιθανότατα ξεκινά από την πρώιμη ζωή, ενώ η διατήρηση της γνωστικής ικανότητας ή η αποκατάσταση των εκπτώσεων είναι μια δια βίου διαδικασία[4].
Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
Πως το γήρας επηρεάζει την ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής
Ακόμη και εκείνοι που δεν εμφανίζουν άνοια ή ήπια γνωστική εξασθένηση μπορεί να εμφανίσουν ανεπαίσθητες γνωστικές αλλαγές που σχετίζονται με τη γήρανση. Οι φυσιολογικές γνωστικές αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινή λειτουργία και την ποιότητα ζωής ενός ηλικιωμένου ενήλικα και η καλύτερη κατανόηση αυτής της διαδικασίας μπορεί να βοηθήσει τους κλινικούς ιατρούς να διακρίνουν τις φυσιολογικές αλλαγές από τις ασθένειες [1].
Ακριβώς όπως μπορεί να μην τρέχετε τόσο γρήγορα ή να μην πηδάτε τόσο ψηλά, όπως όταν ήσασταν έφηβος, έτσι η γνωστική δύναμη του εγκεφάλου σας - δηλαδή η ικανότητά σας να μαθαίνετε, να θυμάστε και να λύνετε προβλήματα - επιβραδύνεται με την ηλικία.
Μπορεί να σας είναι πιο δύσκολο να ανακαλέσετε στη μνήμη σας κάποια γεγονότα, που κάποτε σας ήταν οικεία ή να μοιράσετε την προσοχή σας σε δύο ή περισσότερες δραστηριότητες ή πηγές πληροφοριών. Αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν την ικανότητά σας να εστιάσετε ή να συγκεντρώσετε την προσοχή σας, επομένως μπορεί να αποσπαστείτε πιο εύκολα από ό,τι όταν ήσασταν νεότεροι. Η απώλεια ακοής που συχνά συνοδεύει τη γήρανση καθιστά πιο δύσκολη τη διάκριση της ομιλίας σε ένα θορυβώδες περιβάλλον. Επειδή η ακοή απαιτεί περισσότερη ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής από το συνηθισμένο, ακόμη και η ήπια απώλεια της ικανότητας συγκέντρωσης και προσοχής μπορεί να επηρεάσει την κατανόηση της ομιλίας.
Οι περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να παρατηρούν αλλαγές καθώς μπαίνουν στα 50 και στα 60 τους. Αν και αυτές οι αλλαγές μπορούν να προκαλέσουν σύγχυση, τα περισσότερα προβλήματα μνήμης και σκέψης που σχετίζονται με την ηλικία δεν προέρχονται από μια υποκείμενη εγκεφαλική νόσο, όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ.
Η επιλεκτική προσοχή, δηλαδή η ικανότητα ελέγχου της επεξεργασίας της πληροφορίας φαίνεται ότι ανθίσταται στην ηλικιακή έκπτωση της εγκεφαλικής λειτουργίας [2].
Τα άτομα άνω των 60 ετών εμφανίζουν προοδευτική επιβράδυνση στην επεξεργασία σύνθετων εργασιών και μειωμένη ικανότητα αναστολής άσχετων ερεθισμάτων [3].
Αντίθετα, αυτό που φαίνεται να είναι πρόβλημα μνήμης μπορεί απλώς να αντανακλά μια πιο αργή ταχύτητα επεξεργασίας και κακή κωδικοποίηση και ανάκτηση νέων μνημών ως αποτέλεσμα μειωμένης προσοχής.
Ωστόσο, παρόλο που ο εγκέφαλός σας μπορεί να καθυστερεί να μάθει και να ανακαλεί νέες πληροφορίες, η ικανότητά σας να κατανοείτε αυτά που γνωρίζετε και να σχηματίζεται λογικά επιχειρήματα και κρίσεις παραμένει ανέπαφη.
Πολλοί από αυτούς τους περιορισμούς είναι αναστρέψιμοι και σχετίζονται με τον κακό ύπνο, αλλά οι δομικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλό σας καθώς μεγαλώνετε μπορούν επίσης να εξηγήσουν ορισμένες από αυτές τις εξελίξεις. Οι περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται με την επεξεργασία της μνήμης, όπως ο ιππόκαμπος και ειδικά οι μετωπιαίοι λοβοί, υφίστανται ανατομικές και νευροχημικές αλλαγές με την πάροδο του χρόνου [4].
Το αποτέλεσμα είναι ότι, όσο μεγαλώνετε, χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να απορροφήσετε, να επεξεργαστείτε και να θυμάστε νέες πληροφορίες. Η φυσική απώλεια υποδοχέων και νευρώνων που συμβαίνει με τη γήρανση μπορεί επίσης να κάνει πιο δύσκολη τη συγκέντρωση. Επομένως, όχι μόνο μαθαίνετε πληροφορίες πιο αργά, αλλά μπορεί επίσης να έχετε μεγαλύτερο πρόβλημα να τις ανακαλέσετε επειδή δεν τις μάθατε πλήρως εξαρχής. Με πιο αργή επεξεργασία, τα γεγονότα που φυλάσσονται στη μνήμη εργασίας μπορεί να εξαφανιστούν προτού έχετε την ευκαιρία να λύσετε ένα πρόβλημα.
Επιπλέον, η ικανότητα εκτέλεσης εργασιών που περιλαμβάνουν εκτελεστική λειτουργία μειώνεται με την ηλικία. Πολλοί άνθρωποι μαθαίνουν να αντισταθμίζουν αυτές τις αλλαγές βασιζόμενοι στη συνήθεια τις περισσότερες φορές και καταβάλλοντας επιπλέον προσπάθεια για να επικεντρωθούν σε νέες πληροφορίες που προσπαθούν να μάθουν.
Ακόμη και οι πόνοι της ηλικίας μπορούν να επηρεάσουν την εστίαση της προσοχής. Ο ίδιος ο πόνος αποσπά την προσοχή και ορισμένα από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη συγκέντρωση. Συνολικά, επειδή η γνωστική γήρανση συνδέεται με πολλούς παράγοντες της πορείας ζωής και του τρόπου ζωής, η επιτυχής γήρανση πιθανότατα ξεκινά από την πρώιμη ζωή, ενώ η διατήρηση της γνωστικής ικανότητας ή η αποκατάσταση των εκπτώσεων είναι μια δια βίου διαδικασία. ο εγκέφαλος παραμένει πλαστικός καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής και υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι οι περισσότερες μειώσεις της γνωστικής λειτουργίας που σχετίζονται με την ηλικία μπορούν να αποκατασταθούν με διάφορες μεθόδους όπως η σωματική άσκηση, η γνωστική προπόνηση ή η μη επεμβατική διέγερση του εγκεφάλου. Συνολικά, επειδή η γνωστική γήρανση συνδέεται με πολλούς παράγοντες της πορείας ζωής και του τρόπου ζωής, η επιτυχής γήρανση πιθανότατα ξεκινά από την πρώιμη ζωή, ενώ η διατήρηση της γνωστικής ικανότητας ή η αποκατάσταση των εκπτώσεων είναι μια δια βίου διαδικασία[4].
Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1,Harada CN, et al. Normal cognitive aging.Geriatr Med. 2013 Nov;29(4):737-52.
2. Groth KE, Allen PA.Visual attention and aging. Front Biosci. 2000 Feb 1;5:D284-97.
3. Commodari E, Guarnera M. Attention and aging. Aging Clin Exp Res. 2008 Dec;20(6):578-84.
4. Zanto TP, Gazzaley A. Aging of the frontal lobe. Handb Clin Neurol.2019;163:369-389.
Δρ Δημήτριος Ν.Γκέλης, Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Δρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
2. Groth KE, Allen PA.Visual attention and aging. Front Biosci. 2000 Feb 1;5:D284-97.
3. Commodari E, Guarnera M. Attention and aging. Aging Clin Exp Res. 2008 Dec;20(6):578-84.
4. Zanto TP, Gazzaley A. Aging of the frontal lobe. Handb Clin Neurol.2019;163:369-389.
Δρ Δημήτριος Ν.Γκέλης, Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Δρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Αφήστε ένα σχόλιο