Η μαγεία της ετυμολογίας Φ.1779

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 81

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 

Καθηγητής Μουσικής

Όσο δεν τελειώνει η εφιαλτική πραγματικότητα που βιώνουμε εδώ και δύο χρόνια, δεν θα σταματήσουν και οι «λέξεις της επικαιρότητος» να αποτελούν τροφή για τις «προσεγγίσεις» μας.

Σπάσαμε και το φράγμα των 80 δημοσιεύσεων και προχωράμε…

Γεμάτος θυμό με τα μίσθαρνα και διεφθαρμένα ενεργούμενα που κυβερνούν τον κόσμο, μία μόνο εικόνα μου ’ρχεται στο μυαλό: Να δω πίσω από τα σίδερα όλους αυτούς, που παίζουν με την ζωή μας, με πολυετείς καθείρξεις ο καθένας τους.

Τρεις οι λέξεις που προκύπτουν από την παραπάνω πρόταση: Μίσθαρνος , διεφθαρμένος και κάθειρξη .

Μίσθαρνος είναι αυτός που προσπορίζεται όφελος από τον ρόλο τού μεσάζοντα, αυτός που μισθοδοτείται από κάποιον για να κάνει ένα έργο. Η λέξη είναι σύνθετη εκ του μισθός + άρνυμαι (εκτεταμένος τύπος του αίρομαι και σημαίνει παίρνω κάτι για μένα ή για άλλον, αποκτώ, καρπούμαι). Ο μισθός έχει προκύψει από την λέξη μεσιτεία>μιστεία , με ε>ι , μιστεία>μισθός , με τ>θ και σημαίνει το συμφωνημένο ποσό μεταξύ δύο πλευρών.

Ο διεφθαρμένος είναι παθητική μετοχή του διαφθείρομαι , το οποίο προκύπτει εκ της πρόθεσης διά+φθείρομαι . Το φθείρω έχει προέλθει εκ της ένωσης της πρόθεσης επί και του ρήματος τείρω (=τρίβω ή θλίβω με δύναμη, ταλαιπωρώ, βασανίζω, εξαντλώ, καταπονώ). Ε-πί ( π>φ ) + τείρω ( τ>θ ) > φθείρω . Διεφθαρμένος , λοιπόν, για να το αναγάγουμε στην σημερινή πραγματικότητα, είναι αυτός που έχει «ποτιστεί», που έχει διαπεραστεί ( διά ) να φέρει εις πέρας την βρώμικη αποστολή του, να φθείρει, δηλαδή (όπως υπέστη προηγουμένως ο ίδιος από τα αφεντικά του), για λογαριασμό τους. Εκείνο το «διά» όλα τα λεφτά, αγαπητοί μου, που δείχνει πόσο αδίστακτοι είναι οι διεφθαρμένοι!

Και τι πρέπει σ’ όλους αυτούς; Πολυετής κάθειρξη . Εδώ να δείτε ρίζα! Το ρήμα είναι το έργω ή είργω ή έργνυμι , του οποίου φαίνεται πως η αρχική σημασία ήταν αποτρέπω κάποιον από το να κάνει κάτι, είτε εμποδίζοντας είτε εγκλείοντάς τον. Χαρακτηριστική είναι η προστακτική είργου (=παύσε, στάσου). Οι υπόλοιποι χρόνοι όμως του ρήματος είναι ίδιοι μ’ αυτούς του ρήματος έρδω (παρακείμενος έ-ορ-γα , άρω+άγω , με α>ο>ε και γ>δ ), που σημαίνει πράττω αλλά και τελώ θυσίες, αποτρέποντας μ’ αυτόν τον τρόπο καταστροφές και κάθε τι που προέρχεται από τους θεούς. Από τον αρχαιότατο τύπο εέργω , και την μεσολάβηση του F , προήλθε το είργω ( εFέργω>είργω ) με δασεία και επομένως και η ειρκτή (=ο τόπος όπου εκτίεται μια ποινή, η φυλακή). Εφ’ όσον δε προηγείται η πρόθεση κατά ( κατά+ειρκτή ) και η ειρκτή δασύνεται, το τ τρέπεται σε θ κι έτσι έχουμε την κάθειρξη , που σημαίνει τον εγκλεισμό στον χώρο έκτισης της ποινής, που κυριολεκτικώς σημαίνει την απόλυτη ( κατά ) παρεμπόδιση της εξόδου. Η εκδίκηση (της κατάργησης) των πνευμάτων είναι να ξεχωρίζεις δύο διαφορετικά πράγματα μόνον από το νόημα, ενώ χρησιμοποιείς το ίδιο ρήμα. Είργω , με ψιλή, σημαίνει εμποδίζω την είσοδο, ενώ με δασεία, όπως αυτό που συζητάμε τώρα, εμποδίζω την έξοδο.

Κι όλοι αυτοί οι «ακαταδίωκτοι» (παγκόσμια ελληνική πατέντα), όπως καταλαβαίνετε, παίζουν με τον φόβο μας μην αρρωστήσουμε από έναν αόρατο και αρκούντως ακαθόριστο εχθρό και μας εκβιάζουν απροκάλυπτα να προβούμε σε ιατρικές πράξεις παρά την θέλησή μας. Ενδιαφέρονται τάχα για την υγεία μας! Επιθυμούν διακαώς να παραμείνουμε υγιείς! Τι συγκινητικό, στ’ αλήθεια! Ο υγιής , στον Όμηρο, σήμαινε τον σωτήριο. Πρόκειται περί σύνθετης λέξεως, που προκύπτει από την ένωση των θεμάτων δύο ρημάτων, του άγ-ω και του ιά-ομαι (=γιατρεύω), με τροπή του α>υ . Και κάτι που ίσως δεν γνωρίζετε ή δεν σας πάει στο μυαλό: Συνώνυμο του υγιής στην καθομιλουμένη είναι ο γερός, που ουσιαστικά πρόκειται για την λέξη υγιηρός , με το ιη να αντικαθίσταται εκ του ε .

Υγιαίνετε, λοιπόν, όλοι σας και προσοχή στους …ακαταδίωκτους!!

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας