Η Άλωση της Τριπολιτσάς μέσα από τον ¨Ύμνο εις την Ελευθερίαν¨ του Δ. Σολωμού /Φ.1797
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Γράφει και Επιμελείται ο Θεόδωρος Ν. ΣΑΡΕΛΑΣ
Μαθαίνοντας ιστορικά γεγονότα μέσα από Λογοτεχνικά κείμενα διεγείρεται η συναισθηματική και αισθητική απόλαυση, ενώ παράλληλα τα περιγραφόμενα γεγονότα μπορούμε να τα διασταυρώσουμε και μέσα από ιστοριογράφους της εποχής. Το πρώτο κατόρθωμα του Ελληνικού Αγώνα, η πολιορκία της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821) εξιστορείται από την 35η έως την 74η στροφή του « Ύ μ ν ο υεις την Ελευθερίαν» του Δ. Σολωμού.
Από τις στροφές 35 έως 74 του Ύμνου, λόγω της συγκεκριμένης έκτασης του άρθρου, γίνεται επιλογή αντιπροσωπευτικών στροφών, περιγράφοντας το γεγονός της Άλωσης. Κεντρική ιδέα του είναι η εισβολή του πνεύματος έναντι της ύλης. Με αλλά λόγια, επιθυμεί να προβάλει τη νίκη της πνευματικής ελευθέριας και να την αντιπαραβάλει με την υλική βία των Τούρκων.
35Η στροφή
Από τις στροφές 35 έως 74 του Ύμνου, λόγω της συγκεκριμένης έκτασης του άρθρου, γίνεται επιλογή αντιπροσωπευτικών στροφών, περιγράφοντας το γεγονός της Άλωσης. Κεντρική ιδέα του είναι η εισβολή του πνεύματος έναντι της ύλης. Με αλλά λόγια, επιθυμεί να προβάλει τη νίκη της πνευματικής ελευθέριας και να την αντιπαραβάλει με την υλική βία των Τούρκων.
35Η στροφή
Ἰδού, ἐμπρός σου ὁ τοῖχος στέκει
τῆς ἀθλίας Τριπολιτσᾶς•
τῶρα τρόμου ἀστροπελέκι
νὰ τῆς ρίψῃς πιθυμᾶς
Η Ελευθέρια, ως ποιητική μορφή της επαναστατημένης Ελλάδας, ολοζώντανη και με μεγαλόπρεπο βάδισμα φτάνει στην Τριπολιτσά. Στην Τριπολιτσά έδρευε το διοικητικό κέντρο των Οθωμανών.Εκεί η περιτειχισμένη Τριπολιτσά ορθώνεται εμπρός στην ακράτητη Ορμή της. Στον β’ στίχο της 35ης στροφής, δίδεται ένα γεωγραφικό στίγμα της επικείμενης τότε μάχης. Η Ελευθερία, ως το μόνο πρόσωπο που δρα, σαν άλλο θηρίο που νιώθει να κινδυνεύουν τα παιδιά του, είναι έτοιμο να κατασπαράξει ό,τι βρεθεί μπροστά του από την «επιθυμία», απειλή, να πέσει «του τρόμου αστροπελέκι».
Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Σολωμός με το χαρακτηρισμό της Τριπολιτσάς ως «αθλίας», μας προετοιμάζει για την επικείμενη τρομακτική οργή της Ελευθερίας, για τα μοιραία συνταρακτικά γεγονότα που πρόκειται να επακολουθήσουν.
44Η στροφή
Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Σολωμός με το χαρακτηρισμό της Τριπολιτσάς ως «αθλίας», μας προετοιμάζει για την επικείμενη τρομακτική οργή της Ελευθερίας, για τα μοιραία συνταρακτικά γεγονότα που πρόκειται να επακολουθήσουν.
44Η στροφή
Ἀκούω κούφια τὰ τουφέκια,
ἀκούω σμίξιμο σπαθιῶν,
ἀκούω ξύλα, ἀκούω πελέκια,
ἀκούω τρίξιμο δοντιῶν.
Η έφοδος των Ελλήνων είναι ορμητική. Ο τρομακτικός αντίλαλος της μάχης, το σφυροκόπημα, δίνουν μια, συγκλονιστική ακουστική εικόνα. Η αγριότητα της σύγκρουσης επιτρέπει στους αντιπάλους να μάχονται σώμα με σώμα και οι τουφεκιές να ακούγονται κούφιες, επειδή η μάχη διεξάγεται σώμα με σώμα και οι κάνες αγγίζουν τα κορμιά των πολεμιστών. Τα σπαθιά σμίγουν λυσσαλέα. Στη θανάσιμη πάλη οι Έλληνες μαχητές πιάνουν ξύλα και πελέκια, ενώ τα δόντια τρίζουν από οργή και εκδίκηση. Την ακουστική δραματική εικόνα περιγράφουν οι ιστορικοί: Ιωάννης Φιλήμονας, Μάξιμος Ραϊμπώ και άλλοι.
45Η στροφή
Η έφοδος των Ελλήνων είναι ορμητική. Ο τρομακτικός αντίλαλος της μάχης, το σφυροκόπημα, δίνουν μια, συγκλονιστική ακουστική εικόνα. Η αγριότητα της σύγκρουσης επιτρέπει στους αντιπάλους να μάχονται σώμα με σώμα και οι τουφεκιές να ακούγονται κούφιες, επειδή η μάχη διεξάγεται σώμα με σώμα και οι κάνες αγγίζουν τα κορμιά των πολεμιστών. Τα σπαθιά σμίγουν λυσσαλέα. Στη θανάσιμη πάλη οι Έλληνες μαχητές πιάνουν ξύλα και πελέκια, ενώ τα δόντια τρίζουν από οργή και εκδίκηση. Την ακουστική δραματική εικόνα περιγράφουν οι ιστορικοί: Ιωάννης Φιλήμονας, Μάξιμος Ραϊμπώ και άλλοι.
45Η στροφή
Ἅ, τί νύκτα ἦταν ἐκείνη
ποὺ τὴν τρέμει ὁ λογισμός!
Ἄλλος ὕπνος δὲν ἐγίνει
Ἄλλος ὕπνος δὲν ἐγίνει
πάρεξ θάνατου πικρός.
Αυτή η στροφή δικαιολογεί τη φράση «τρόμου αστροπελέκι». Εκείνη η νύχτα ήταν τόσο συνταρακτική, που την «τρέμει ο λογισμός» του ανθρώπου.
Μέσα στην παγερή σιωπή, που απλώνει η φρικιαστική νύχτα, κρύα ανατριχίλα και δέος κυριεύει την ψυχή. Κανένας ζωντανός δεν κοιμήθηκε εκείνη τη φοβερή νύχτα. Μόνο οι νεκροί. Ο Θάνατος απλώνεται παντού και στον αναγνώστη γεννιέται η εικόνα του Άδη. Μια εικονική αναπαράσταση του Άδη και ηχηρές λέξεις προσθέτουν μια αξεπέραστη δύναμη, έναντι των άλλων στροφών, προκαλώντας έναν μουσικολυρικό κραδασμό. Τον κραδασμό αυτόν αφηγούνται ιστορικοί της εποχής, όπως ο Αμβρόσιος Φραντζής. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι οι νεκροί ήταν τόσοι πολλοί, που οι δρόμοι ήταν στρωμένοι από πτώματα. Όλα αυτά συνέβησαν κάτω από. την ασυγκράτητη ορμή για φόνο και λεηλασία του ένοπλου επαναστατημένου πλήθους των επί 400 χρόνια υπόδουλων.
50Η στροφή
Αυτή η στροφή δικαιολογεί τη φράση «τρόμου αστροπελέκι». Εκείνη η νύχτα ήταν τόσο συνταρακτική, που την «τρέμει ο λογισμός» του ανθρώπου.
Μέσα στην παγερή σιωπή, που απλώνει η φρικιαστική νύχτα, κρύα ανατριχίλα και δέος κυριεύει την ψυχή. Κανένας ζωντανός δεν κοιμήθηκε εκείνη τη φοβερή νύχτα. Μόνο οι νεκροί. Ο Θάνατος απλώνεται παντού και στον αναγνώστη γεννιέται η εικόνα του Άδη. Μια εικονική αναπαράσταση του Άδη και ηχηρές λέξεις προσθέτουν μια αξεπέραστη δύναμη, έναντι των άλλων στροφών, προκαλώντας έναν μουσικολυρικό κραδασμό. Τον κραδασμό αυτόν αφηγούνται ιστορικοί της εποχής, όπως ο Αμβρόσιος Φραντζής. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι οι νεκροί ήταν τόσοι πολλοί, που οι δρόμοι ήταν στρωμένοι από πτώματα. Όλα αυτά συνέβησαν κάτω από. την ασυγκράτητη ορμή για φόνο και λεηλασία του ένοπλου επαναστατημένου πλήθους των επί 400 χρόνια υπόδουλων.
50Η στροφή
Τόσοι, τόσοι ἀνταμωμένοι
ἐπετιοῦντο ἀπὸ τὴ γῆ,
ὅσοι εἴν’ ἄδικα σφαγμένοι
ἀπὸ τούρκικην ὀργή.
Ο ποιητής ξεκινάει την προκείμενη στροφή με την επανάληψη του «τόσοι», θέλοντας να αποκαλύψει το πλήθος των νεκρών Ελλήνων, κάτι που το έχει δηλώσει σε προηγούμενες, αλλά και που θα το δηλώσει και σε επόμενες στροφές. Τονίζει ότι από τα σπλάχνα της αιματοβαμμένης Ελλάδας, αναδύονται τα θύματα της τουρκικής θηριωδίας. Ο μακάβριος αυτός ρεαλισμός των βρικολάκων προκαλεί ανατριχίλα. Ο Δ. Σολωμός δηλώνει ευθέως τους αποτρόπαιους σκοτωμούς σε βάρος των Ελλήνων, Τονίζει την ωμότητα, τα άγρια ένστικτα, την κακόμορφη οργή των Τούρκων.
Στο βωμό της απάνθρωπα φρικτής συμπεριφοράς, είναι αναμενόμενο οι νεκροί να ζητούν εξιλέωση.
Στο πλαίσιο των άδικων σκοτωμών ο Δ. Κόκκινος καταγράφει δύο ατομικά περιστατικά. Το ένα αναφέρεται στον Δηληγιάννη, ο οποίος έβλεπε, μετά το θάνατο του αδερφού του» όλους τους Οθωμανούς της Τρίπολης ένοχους για το έγκλημα αυτό. Το άλλο αναφέρεται σε έναν Έλληνα πολεμιστή, που και εκείνος, αφού είδε νεκρό έναν συγγενή του, όρμησε διψώντας για εκδίκηση. «Έτσι κατά την Άλωση της Τριπολιτσάς ο έρωτας για την πατρίδα μεταβλήθηκε σε πάθος ακράτητο και αυτό παρέσυρε τους Έλληνες στα τραγικότερες πράξεις», δηλώνει και ο Ι. Φιλήμονας.
64Η και 65Η στροφή
Ο ποιητής ξεκινάει την προκείμενη στροφή με την επανάληψη του «τόσοι», θέλοντας να αποκαλύψει το πλήθος των νεκρών Ελλήνων, κάτι που το έχει δηλώσει σε προηγούμενες, αλλά και που θα το δηλώσει και σε επόμενες στροφές. Τονίζει ότι από τα σπλάχνα της αιματοβαμμένης Ελλάδας, αναδύονται τα θύματα της τουρκικής θηριωδίας. Ο μακάβριος αυτός ρεαλισμός των βρικολάκων προκαλεί ανατριχίλα. Ο Δ. Σολωμός δηλώνει ευθέως τους αποτρόπαιους σκοτωμούς σε βάρος των Ελλήνων, Τονίζει την ωμότητα, τα άγρια ένστικτα, την κακόμορφη οργή των Τούρκων.
Στο βωμό της απάνθρωπα φρικτής συμπεριφοράς, είναι αναμενόμενο οι νεκροί να ζητούν εξιλέωση.
Στο πλαίσιο των άδικων σκοτωμών ο Δ. Κόκκινος καταγράφει δύο ατομικά περιστατικά. Το ένα αναφέρεται στον Δηληγιάννη, ο οποίος έβλεπε, μετά το θάνατο του αδερφού του» όλους τους Οθωμανούς της Τρίπολης ένοχους για το έγκλημα αυτό. Το άλλο αναφέρεται σε έναν Έλληνα πολεμιστή, που και εκείνος, αφού είδε νεκρό έναν συγγενή του, όρμησε διψώντας για εκδίκηση. «Έτσι κατά την Άλωση της Τριπολιτσάς ο έρωτας για την πατρίδα μεταβλήθηκε σε πάθος ακράτητο και αυτό παρέσυρε τους Έλληνες στα τραγικότερες πράξεις», δηλώνει και ο Ι. Φιλήμονας.
64Η και 65Η στροφή
Κοιτᾶ χέρια ἀπελπισμένα
πὼς θερίζουνε ζωές!
Χάμου πέφτουνε κομμένα
Χάμου πέφτουνε κομμένα
χέρια, πόδια, κεφαλές,
καὶ παλάσκες καὶ σπαθία
μὲ ὁλοσκόρπιστα μυαλά,
καὶ μὲ ὀλόσχιστα κρανία,
σωθικὰ λαχταριστά.
Ο Σολωμός αποτυπώνει αποτρόπαιες σκηνές από την πολυαίμακτη πολιορκία. Η μανία των αγωνιστών οδηγεί απελπισμένα χέρια να θερίζουν ανθρώπους.
Εικόνες φρικτές, εικόνες κολάσεως, εικόνες διατυπωμένες με ωμότητα και ψυχρό ρεαλισμό, που αποδεικνύουν μέσα από την πολεμική αγριότητα και το πολυάριθμο των νεκρών, το μέγεθος της συμφοράς.
Αυτήν την περιγραφή της κολάσεως περιγράφει και ο Κ, Δηλιγιάννης, σύμφωνα με τον οποίο υπήρχαν μόνο «σφαγές ανδρών» γυναικών και παιδιών και πλήθος από πτώματα στους δρόμους ώστε ήταν αδύνατον να κάνει κανείς ένα βήμα χωρίς να πατήσει σε ανθρώπινο αίμα» Συμπορευόμενος με τη Σολωμική ποίηση και ο Ι. Φιλήμονας καταθέτει ότι« Όλη η επιφάνεια της πόλης μεταβλήθηκε σ’ ένα ψυχρό σφαγείο.,, τα προαύλια και οι λεωφόροι και οι πλατείες καλύφθηκαν από πτώματα και ούτε πεζός, ούτε άλογο πατούσε στο χώμα, αλλά σε πτώματα»
Ο Σολωμός αποτυπώνει αποτρόπαιες σκηνές από την πολυαίμακτη πολιορκία. Η μανία των αγωνιστών οδηγεί απελπισμένα χέρια να θερίζουν ανθρώπους.
Εικόνες φρικτές, εικόνες κολάσεως, εικόνες διατυπωμένες με ωμότητα και ψυχρό ρεαλισμό, που αποδεικνύουν μέσα από την πολεμική αγριότητα και το πολυάριθμο των νεκρών, το μέγεθος της συμφοράς.
Αυτήν την περιγραφή της κολάσεως περιγράφει και ο Κ, Δηλιγιάννης, σύμφωνα με τον οποίο υπήρχαν μόνο «σφαγές ανδρών» γυναικών και παιδιών και πλήθος από πτώματα στους δρόμους ώστε ήταν αδύνατον να κάνει κανείς ένα βήμα χωρίς να πατήσει σε ανθρώπινο αίμα» Συμπορευόμενος με τη Σολωμική ποίηση και ο Ι. Φιλήμονας καταθέτει ότι« Όλη η επιφάνεια της πόλης μεταβλήθηκε σ’ ένα ψυχρό σφαγείο.,, τα προαύλια και οι λεωφόροι και οι πλατείες καλύφθηκαν από πτώματα και ούτε πεζός, ούτε άλογο πατούσε στο χώμα, αλλά σε πτώματα»
74Η στροφή
Ἀπ’ τὰ κόκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
χαῖρε, ὦ χαῖρε, Ἐλευθεριά!
Η αφιερωμένη στην άλωση της Τριπολιτσάς ενότητα κλείνει με τη θαυμάσια αυτή στροφή, όπως συμβαίνει και στις άλλες ενότητες, οι οποίες διαχωρίζονται με διακριτικό γνώρισμα αυτή τη συγκεκριμένη στροφή. Με τη στροφή αυτή ο ποιητής συνδέει το ιστορικό παρελθόν της Ελλάδας με το ιστορικό παρόν. Η Ελευθερία λειτουργεί ως ποιητική/αλληγορική μορφή που ταυτίζεται με την ίδια την Ελλάδα. Η πνοή της λευτεριάς αγγίζει τους Έλληνες με αποτέλεσμα να πλημμυρίζει η ψυχή τους από πατριωτική αγαλλίαση. Η Ελευθερία βγαλμένη από τις θυσίες και τους αγώνες των παλαιών και σύγχρονων Ελλήνων, δίνε την αίσθηση ότι αναστήθηκε. Γι’ αυτό και ο ποιητής τη χαιρετάει με ενθουσιασμό, υπερηφάνεια και ψυχική ανακούφιση.
*Ο κ. Θεόδωρος Σαρέλας, είναι κειμενογράφος
Η αφιερωμένη στην άλωση της Τριπολιτσάς ενότητα κλείνει με τη θαυμάσια αυτή στροφή, όπως συμβαίνει και στις άλλες ενότητες, οι οποίες διαχωρίζονται με διακριτικό γνώρισμα αυτή τη συγκεκριμένη στροφή. Με τη στροφή αυτή ο ποιητής συνδέει το ιστορικό παρελθόν της Ελλάδας με το ιστορικό παρόν. Η Ελευθερία λειτουργεί ως ποιητική/αλληγορική μορφή που ταυτίζεται με την ίδια την Ελλάδα. Η πνοή της λευτεριάς αγγίζει τους Έλληνες με αποτέλεσμα να πλημμυρίζει η ψυχή τους από πατριωτική αγαλλίαση. Η Ελευθερία βγαλμένη από τις θυσίες και τους αγώνες των παλαιών και σύγχρονων Ελλήνων, δίνε την αίσθηση ότι αναστήθηκε. Γι’ αυτό και ο ποιητής τη χαιρετάει με ενθουσιασμό, υπερηφάνεια και ψυχική ανακούφιση.
*Ο κ. Θεόδωρος Σαρέλας, είναι κειμενογράφος
Αφήστε ένα σχόλιο