Η μαγεία της ετυμολογίας /Φ.1798
Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ
|
«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Λέξεις της επικαιρότητας - 100
Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης
Καθηγητής Μουσικής
Και εγένοντο 100!! Η επικαιρότητα μας τροφοδότησε με 100 ετυμολογικά φύλλα και ήρθε η ώρα να επιστρέψουμε στην γνώριμη ενασχόληση της στήλης, το ψάξιμο, δηλαδή, των ριζών σημαντικών λέξεων, αδιακρίτως εποχής ή άλλων γεγονότων.
Για το 100στό φύλλο επικαιρότητας θα σας ξεκινήσω με στενάχωρες λέξεις και θα σας αφήσω με ..χαρούμενες, με αναίσχυντους Έλληνες (;;) πολιτικούς και τα καμώματά τους.
Ο πόλεμος, που μαίνεται για αρκετούς μήνες στην Ουκρανία, αποτελεί από μόνος του μια φρίκη, όπως ασφαλώς και κάθε πόλεμος. Η φρίκη προέρχεται εκ του ηχομιμητικού ρήματος φυσάω-ώ, με θέμα φυσ-, που μετατρέπεται σε φυρ (σ>ρ) και με αντιμετάθεση, φρυ- + ίκω (=έρχομαι). Στην κυριολεξία η λέξη σημαίνει τον ελαφρό κυματισμό της θάλασσας και τον φόβο, την ανατριχίλα που μας προκαλεί, όταν περιμένουμε να φυσήξει πιο δυνατός αέρας και να φουσκώνει την θάλασσα. Φρίκη επίσης σημαίνει τον παγετό, το δριμύ ψύχος.
Στην περίπτωση που αναφερόμαστε, η φρίκη προέρχεται από τους πυραύλους, τις βόμβες, που εκτοξεύονται προς ποικίλους στόχους και τους αναρίθμητους νεκρούς-θύματα που προκαλούν. Ο πύραυλος είναι σύνθετη λέξη εκ του πυρ+αυλός. Και το πυρ ετυμολογείται εκ του φυσ-ώ >φυρ- >πυρ (φ>π), υπό την έννοια πως χρειάζεται φύσημα για να ανάψει και να διατηρηθεί το πυρ, η φωτιά, η οποία, στην περίπτωση του πυραύλου, εξέρχεται εξ ενός αυλού (=κάθε πνευστό όργανο αρχικά, καλαμένιος σωλήνας, φλογέρα, και μετέπειτα απλώς σωλήνας, ανεξαρτήτως διαμετρήματος). Ο αυλός προέρχεται εκ της ηχομιμητικής λέξεως αFήρ >αήρ (εκ του ήχου του αέρα βββ ή φφφ) και επέκεινα εκ των ρημάτων άημι (=πνέω, φυσώ) και αύFω >αύω (=ανάπτω φωτιά).
Ο πόλεμος στην Ουκρανία υποτίθεται πως είναι η αιτία της συνεχιζόμενης οικονομικής και επισιτιστικής κρίσης, που μαστίζει την ανθρωπότητα. Η κρίσις προέρχεται εκ του ρήματος καρτύνω ή κρατύνω (=σκληραίνω, εκτραχύνω) και το εξ αυτού επίσης ρήμα, κρίνω, που συνήθως, αν όχι πάντοτε, αναφέρεται επί πράξεων πολιτικών, που παίρνουν αποφάσεις σκληρές για τους πολίτες, και σημαίνει καταδικάζω, αποφασίζω, εκλέγω, χωρίζω, θεωρώ, ερωτώ, κατηγορώ κλπ.
«Αποφασίζομεν και διατάσσομεν». Έτσι, made in USA, «τίμια» και …δημοκρατικά αποφάσισαν και για το δικαίωμα των γυναικών να κρατήσουν ή όχι μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Η πράξη να την διακόψεις βιαίως λέγεται άμβλωση. Δεν θα σχολιάσω την από πάσης απόψεως επαίσχυντη απόφαση, που στερεί στις γυναίκες να αποφασίσουν οι ίδιες τι θέλουν να κάνουν. Θα μείνω μόνο στο ετυμολογικό μέρος της λέξεως. Η προέλευση της άμβλωσης είναι το σύνθετο ρήμα αμβλίσκω, που σημαίνει προξενώ αποβολή του εμβρύου (βλαστού) και συντίθεται εκ του αρν. μορίου αν + βλαστός, με ν>μ.
Η οικονομική κρίση έχει αντίκτυπο στο εισόδημα των πολιτών. Αυτό ακριβώς το εισόδημα υποχρεούνται να δηλώνουν ετησίως οι πάμπλουτοι εθνοπατέρες μας, αυτοί οι αναίσχυντοι και άφωνοι βολεψάκηδες, που δείχνει την οικονομική τους εικόνα στην κοινωνία, που τους ψηφίζει. Αισχύνη θα πει ντροπή, σεβασμός. Ο αναίσχυντος δεν διαθέτει τίποτε απ’ αυτά. Η λέξη είναι σύνθετη εκ της πρόθεσης ανά, το αι (επιφώνημα αγανάκτησης ή θλίψης) και το σχειν (=απαρέμφατο του έχω) και εννοεί αυτόν που δεν ντρέπεται καθόλου να δηλώνει (αδιευκρίνιστο!!) εισόδημα, ίσο με ενός φουκαρά που μόλις τα βγάζει πέρα.
Αλλά αυτή είναι η εικόνα της ελληνικής πολιτικής. Ακαταδίωκτοι, αναίσχυντοι, απρόσβλητοι, προκλητικοί, θρασύτατοι… Η εικόνα προέρχεται εκ του ρήματος είκω [είδος + ίκω (= έρχομαι) >ειδίκω >είκω (με αποβολή του δ)], που σημαίνει επανέρχομαι στο είδος μου, γίνομαι όμοιος και πάλι.
«Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω» ή αλλοιώς, αυτούς που ψηφίζουμε αυτοί μας αξίζουν…
Για το 100στό φύλλο επικαιρότητας θα σας ξεκινήσω με στενάχωρες λέξεις και θα σας αφήσω με ..χαρούμενες, με αναίσχυντους Έλληνες (;;) πολιτικούς και τα καμώματά τους.
Ο πόλεμος, που μαίνεται για αρκετούς μήνες στην Ουκρανία, αποτελεί από μόνος του μια φρίκη, όπως ασφαλώς και κάθε πόλεμος. Η φρίκη προέρχεται εκ του ηχομιμητικού ρήματος φυσάω-ώ, με θέμα φυσ-, που μετατρέπεται σε φυρ (σ>ρ) και με αντιμετάθεση, φρυ- + ίκω (=έρχομαι). Στην κυριολεξία η λέξη σημαίνει τον ελαφρό κυματισμό της θάλασσας και τον φόβο, την ανατριχίλα που μας προκαλεί, όταν περιμένουμε να φυσήξει πιο δυνατός αέρας και να φουσκώνει την θάλασσα. Φρίκη επίσης σημαίνει τον παγετό, το δριμύ ψύχος.
Στην περίπτωση που αναφερόμαστε, η φρίκη προέρχεται από τους πυραύλους, τις βόμβες, που εκτοξεύονται προς ποικίλους στόχους και τους αναρίθμητους νεκρούς-θύματα που προκαλούν. Ο πύραυλος είναι σύνθετη λέξη εκ του πυρ+αυλός. Και το πυρ ετυμολογείται εκ του φυσ-ώ >φυρ- >πυρ (φ>π), υπό την έννοια πως χρειάζεται φύσημα για να ανάψει και να διατηρηθεί το πυρ, η φωτιά, η οποία, στην περίπτωση του πυραύλου, εξέρχεται εξ ενός αυλού (=κάθε πνευστό όργανο αρχικά, καλαμένιος σωλήνας, φλογέρα, και μετέπειτα απλώς σωλήνας, ανεξαρτήτως διαμετρήματος). Ο αυλός προέρχεται εκ της ηχομιμητικής λέξεως αFήρ >αήρ (εκ του ήχου του αέρα βββ ή φφφ) και επέκεινα εκ των ρημάτων άημι (=πνέω, φυσώ) και αύFω >αύω (=ανάπτω φωτιά).
Ο πόλεμος στην Ουκρανία υποτίθεται πως είναι η αιτία της συνεχιζόμενης οικονομικής και επισιτιστικής κρίσης, που μαστίζει την ανθρωπότητα. Η κρίσις προέρχεται εκ του ρήματος καρτύνω ή κρατύνω (=σκληραίνω, εκτραχύνω) και το εξ αυτού επίσης ρήμα, κρίνω, που συνήθως, αν όχι πάντοτε, αναφέρεται επί πράξεων πολιτικών, που παίρνουν αποφάσεις σκληρές για τους πολίτες, και σημαίνει καταδικάζω, αποφασίζω, εκλέγω, χωρίζω, θεωρώ, ερωτώ, κατηγορώ κλπ.
«Αποφασίζομεν και διατάσσομεν». Έτσι, made in USA, «τίμια» και …δημοκρατικά αποφάσισαν και για το δικαίωμα των γυναικών να κρατήσουν ή όχι μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Η πράξη να την διακόψεις βιαίως λέγεται άμβλωση. Δεν θα σχολιάσω την από πάσης απόψεως επαίσχυντη απόφαση, που στερεί στις γυναίκες να αποφασίσουν οι ίδιες τι θέλουν να κάνουν. Θα μείνω μόνο στο ετυμολογικό μέρος της λέξεως. Η προέλευση της άμβλωσης είναι το σύνθετο ρήμα αμβλίσκω, που σημαίνει προξενώ αποβολή του εμβρύου (βλαστού) και συντίθεται εκ του αρν. μορίου αν + βλαστός, με ν>μ.
Η οικονομική κρίση έχει αντίκτυπο στο εισόδημα των πολιτών. Αυτό ακριβώς το εισόδημα υποχρεούνται να δηλώνουν ετησίως οι πάμπλουτοι εθνοπατέρες μας, αυτοί οι αναίσχυντοι και άφωνοι βολεψάκηδες, που δείχνει την οικονομική τους εικόνα στην κοινωνία, που τους ψηφίζει. Αισχύνη θα πει ντροπή, σεβασμός. Ο αναίσχυντος δεν διαθέτει τίποτε απ’ αυτά. Η λέξη είναι σύνθετη εκ της πρόθεσης ανά, το αι (επιφώνημα αγανάκτησης ή θλίψης) και το σχειν (=απαρέμφατο του έχω) και εννοεί αυτόν που δεν ντρέπεται καθόλου να δηλώνει (αδιευκρίνιστο!!) εισόδημα, ίσο με ενός φουκαρά που μόλις τα βγάζει πέρα.
Αλλά αυτή είναι η εικόνα της ελληνικής πολιτικής. Ακαταδίωκτοι, αναίσχυντοι, απρόσβλητοι, προκλητικοί, θρασύτατοι… Η εικόνα προέρχεται εκ του ρήματος είκω [είδος + ίκω (= έρχομαι) >ειδίκω >είκω (με αποβολή του δ)], που σημαίνει επανέρχομαι στο είδος μου, γίνομαι όμοιος και πάλι.
«Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω» ή αλλοιώς, αυτούς που ψηφίζουμε αυτοί μας αξίζουν…
* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας
Αφήστε ένα σχόλιο