Η μαγεία της ετυμολογίας /Φ.1813
Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ
|
«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Γνωστά και καθημερινά - 25
Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης
Καθηγητής Μουσικής
Και πάλι σήμερα, αγαπητοί αναγνώστες, θα ασχοληθώ με την γλώσσα μας αλλά με κάποιες πολύ ιδιαίτερες περιπτώσεις, μοναδικές στην ιστορία των γλωσσών παγκοσμίως. Και προσέξτε, μόνον για το γράμμα Α!
Ένας πολύ καλός τρόπος να περιπαίζεις και να γελοιοποιείς τους κομίζοντας αρλούμπες, περί δήθεν καταγωγής τού αλφαβήτου εκ των Φοινίκων, είναι να τους θέτεις ερωτήματα, στα οποία οι ...φωτισμένες θεωρίες τους αδυνατούν να απαντήσουν. Πιθανώς, θα έχετε ακούσει την άποψη που επισήμως κρατεί και στο Ελληνικό(!!) κράτος, θεμελιωμένη από κάτι μεγαλόσχημους καθηγητάδες (που έχουν εκδώσει περισπούδαστα λεξικά της Δημοτικής, με Παοκτζήδες, Βουλγάρους κλπ.), που λέει πως το Α, το πρώτο γράμμα σε όλες σχεδόν τις γλώσσες τού πλανήτη Γη, έχει προκύψει από τον συμβολισμό τής κεφαλής βοδιού(!!!) ανεστραμμένης και προφέρεται Άλεφ. Η ίδια θεωρία κάνει λόγο για ανακάλυψη μόνον συμφώνων από τους Φοίνικες. Τα φωνήεντα, λένε, τα ανακάλυψαν οι Έλληνες, αφού πήραν, «δανείστηκαν» τα σύμφωνα από τον λαό, που δεν έχει αφήσει ούτε ένα αγαλματίδιο στην παγκόσμια κοινότητα για να τους θαυμάζει.
Ερώτηση 1η, προς τις αυθεντίες: Υπάρχει λέξη στο λεξιλόγιο των γλωσσών ολόκληρου του πλανήτη μας που να αρχίζει από τρία(!!!) Α; Μη μου πείτε τρία βοϊδοκέφαλα στην σειρά ανεστραμμένα. Ανατρέχοντας στο Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, του Δ. Δημητράκου, βρίσκουμε το επίθετο αάατος, με μακρά την παραλήγουσα αλλά και με βραχεία. Στο παράδειγμα της πρώτης περίπτωσης υπάρχει εδάφιο από την «Ιλιάδα» (Ξ 27): «Αάατον Στυγός ύδωρ», με την υποσημείωση πως «εις ό ορκιζόμενος θεός δεν ηδύνατο να παραβή τον όρκον του». Σ’ αυτό της δεύτερης, εδάφιο από την «Οδύσεια» (Χ 5): «Άεθλος αάατος εκτετέλεσται», με την έννοια του επιβλαβής, δυσχερής. Το αντίστοιχο ρήμα «αάω» (παθητικό «αάομαι») σημαίνει βλάπτω, φθείρω τον νου, αφαιρώ την διανοητική διαύγεια και δια του ύπνου ή οίνου πλανώ, εξαπατώ, συναντάται δε κι αυτό στην εξαιρετική «Οδύσσεια» (Λ 61). Η προσωποποιημένη θεά, που «τους πάντας αάται» είναι η Άτη, εκπροσωπεί την υπό του θείου εμβληθείσα μανία, την διασάλευση των φρενών, ιδιαίτερα αυτή που οδηγεί στον όλεθρο του εκμανέντος.
Εκπληκτικές είναι επίσης οι τόσες σημασίες τού εν λόγω γράμματος μόνου ή κατά διπλασιασμό. Το Α με ψιλή και περισπωμένη είναι επιφώνημα δηλωτικό ποικίλων συγκινήσεων, λέει ξανά ο «Δημητράκος». Το λεξικό Σουίδα ομιλεί για δύο Α στην σειρά, πως είναι «Παρ’ Αριστοφάνει επίρρημα μετ’ εκπλήξεως και παρακελεύσεως… κατά διαίρεσιν αναγνωστέον και ψιλωτέον αμφότερα», με τον σαφή διαχωρισμό πως πρέπει, δηλαδή, να διαβαστούν ξεχωριστά, ειδάλλως δεν θα εξυπηρετούσαν σε τίποτε οι δύο οξείες. Όταν δηλώνουν έκπληξη ψιλούνται και όταν δηλώνουν θαυμασμό δασύνονται και περισπώνται. Δύο σύγχρονα παραδείγματα θα διαφωτίσουν καλύτερα τις δύο περιπτώσεις: «Ά, μπράβο, ά, έτσι είναι σωστό», δηλωτικό της έκπληξης και της επιβραβεύσεως συνάμα. Επίσης αποτελεί την ρίζα του σημερινού χαχαχα και είναι και επιφώνημα γελαστικό. Στο έτερο παράδειγμα θα μπορούσαμε να πούμε «Ά, τι ωραίο που είναι αυτό το κτήριο», κάτι που δηλώνει θαυμασμό. Τέλος, στην αιολική διάλεκτο «άα» λεγόταν η ηώς, το ξημέρωμα.
Να πούμε τώρα και για το αχώριστο μόριο Α και τις σημασίες του:
1. Με την έννοια του στερητικού, του αποφατικού ή του αρνητικού: αβαθής, αθάνατος, άφωνος, άβατος κλπ.
2. Με την έννοια του αθροιστικού: αθρόος, άπαξ, άπας, απλούς, ακόλουθος κλπ.
3. Με την έννοια του επιτατικού: άβιος αντί πολύβιος, άξυλος αντί πολύξυλος, ατενής, αχανής κλπ.
4. Ως προθεματικό ή κατά πλεονασμό: απάρθενα αντί παρθένα, αβδέλλα αντί βδέλλα, αμασκάλη αντί μασχάλη, ανάμα αντί νάμα κλπ.
Δεν ξέρω αν προλάβατε να μετρήσετε πόσα …βόδια παρήλασαν από μπροστά σας. Και πρόκειται μόνο για το πρώτο γράμμα του Ελληνικού -κι όχι του Φοινικικού- Αλφαβήτου.
Μια καλή ερώτηση για τους κομίζοντας και διατυμπανίζοντας «το κλέος το φοινικικόν» είναι να μας πουν εάν γνωρίζουν λέξεις που να έχουν μόνο φωνήεντα και πώς μπορούμε να τις αποδώσουμε με το φοινικικό αλφάβητο; Ας πούμε, Ωά, οία, ιείη, είη, οίοι, Ηοίαι και πολλές άλλες λέξεις.
Τέλος, δύο ενδεικτικά παραδείγματα, μιας και μιλάμε για «εξέλιξη» της γλώσσας, με την κατάργηση των πνευμάτων και την υιοθέτηση του μονοτονικού. Πώς θα τονίσουμε την ώρα (του ρολογιού) και πώς θα ξεχωρίζει από την ώρα (φροντίδα, εξ ου και θυρωρός); Ψιλοδύσκολο. Αμ, το όρος (βουνό) πώς θα ξεχωρίζει από τον όρο (προϋπόθεση); Και υποτίθεται πως όλα αυτά προάγουν την σκέψη και καλλιεργούν το πνεύμα. Μόνο αλογία και χαμηλή νοημοσύνη, φρονώ, πως παράγουν. Σκεφτείτε να υιοθετηθεί και το ατονικό σύστημα! Θα είμαστε ο μοναδικός λαός στην γη που δεν θα μπορούμε να συνεννοηθούμε μεταξύ μας. Μη γένοιτο…!!
Ένας πολύ καλός τρόπος να περιπαίζεις και να γελοιοποιείς τους κομίζοντας αρλούμπες, περί δήθεν καταγωγής τού αλφαβήτου εκ των Φοινίκων, είναι να τους θέτεις ερωτήματα, στα οποία οι ...φωτισμένες θεωρίες τους αδυνατούν να απαντήσουν. Πιθανώς, θα έχετε ακούσει την άποψη που επισήμως κρατεί και στο Ελληνικό(!!) κράτος, θεμελιωμένη από κάτι μεγαλόσχημους καθηγητάδες (που έχουν εκδώσει περισπούδαστα λεξικά της Δημοτικής, με Παοκτζήδες, Βουλγάρους κλπ.), που λέει πως το Α, το πρώτο γράμμα σε όλες σχεδόν τις γλώσσες τού πλανήτη Γη, έχει προκύψει από τον συμβολισμό τής κεφαλής βοδιού(!!!) ανεστραμμένης και προφέρεται Άλεφ. Η ίδια θεωρία κάνει λόγο για ανακάλυψη μόνον συμφώνων από τους Φοίνικες. Τα φωνήεντα, λένε, τα ανακάλυψαν οι Έλληνες, αφού πήραν, «δανείστηκαν» τα σύμφωνα από τον λαό, που δεν έχει αφήσει ούτε ένα αγαλματίδιο στην παγκόσμια κοινότητα για να τους θαυμάζει.
Ερώτηση 1η, προς τις αυθεντίες: Υπάρχει λέξη στο λεξιλόγιο των γλωσσών ολόκληρου του πλανήτη μας που να αρχίζει από τρία(!!!) Α; Μη μου πείτε τρία βοϊδοκέφαλα στην σειρά ανεστραμμένα. Ανατρέχοντας στο Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, του Δ. Δημητράκου, βρίσκουμε το επίθετο αάατος, με μακρά την παραλήγουσα αλλά και με βραχεία. Στο παράδειγμα της πρώτης περίπτωσης υπάρχει εδάφιο από την «Ιλιάδα» (Ξ 27): «Αάατον Στυγός ύδωρ», με την υποσημείωση πως «εις ό ορκιζόμενος θεός δεν ηδύνατο να παραβή τον όρκον του». Σ’ αυτό της δεύτερης, εδάφιο από την «Οδύσεια» (Χ 5): «Άεθλος αάατος εκτετέλεσται», με την έννοια του επιβλαβής, δυσχερής. Το αντίστοιχο ρήμα «αάω» (παθητικό «αάομαι») σημαίνει βλάπτω, φθείρω τον νου, αφαιρώ την διανοητική διαύγεια και δια του ύπνου ή οίνου πλανώ, εξαπατώ, συναντάται δε κι αυτό στην εξαιρετική «Οδύσσεια» (Λ 61). Η προσωποποιημένη θεά, που «τους πάντας αάται» είναι η Άτη, εκπροσωπεί την υπό του θείου εμβληθείσα μανία, την διασάλευση των φρενών, ιδιαίτερα αυτή που οδηγεί στον όλεθρο του εκμανέντος.
Εκπληκτικές είναι επίσης οι τόσες σημασίες τού εν λόγω γράμματος μόνου ή κατά διπλασιασμό. Το Α με ψιλή και περισπωμένη είναι επιφώνημα δηλωτικό ποικίλων συγκινήσεων, λέει ξανά ο «Δημητράκος». Το λεξικό Σουίδα ομιλεί για δύο Α στην σειρά, πως είναι «Παρ’ Αριστοφάνει επίρρημα μετ’ εκπλήξεως και παρακελεύσεως… κατά διαίρεσιν αναγνωστέον και ψιλωτέον αμφότερα», με τον σαφή διαχωρισμό πως πρέπει, δηλαδή, να διαβαστούν ξεχωριστά, ειδάλλως δεν θα εξυπηρετούσαν σε τίποτε οι δύο οξείες. Όταν δηλώνουν έκπληξη ψιλούνται και όταν δηλώνουν θαυμασμό δασύνονται και περισπώνται. Δύο σύγχρονα παραδείγματα θα διαφωτίσουν καλύτερα τις δύο περιπτώσεις: «Ά, μπράβο, ά, έτσι είναι σωστό», δηλωτικό της έκπληξης και της επιβραβεύσεως συνάμα. Επίσης αποτελεί την ρίζα του σημερινού χαχαχα και είναι και επιφώνημα γελαστικό. Στο έτερο παράδειγμα θα μπορούσαμε να πούμε «Ά, τι ωραίο που είναι αυτό το κτήριο», κάτι που δηλώνει θαυμασμό. Τέλος, στην αιολική διάλεκτο «άα» λεγόταν η ηώς, το ξημέρωμα.
Να πούμε τώρα και για το αχώριστο μόριο Α και τις σημασίες του:
1. Με την έννοια του στερητικού, του αποφατικού ή του αρνητικού: αβαθής, αθάνατος, άφωνος, άβατος κλπ.
2. Με την έννοια του αθροιστικού: αθρόος, άπαξ, άπας, απλούς, ακόλουθος κλπ.
3. Με την έννοια του επιτατικού: άβιος αντί πολύβιος, άξυλος αντί πολύξυλος, ατενής, αχανής κλπ.
4. Ως προθεματικό ή κατά πλεονασμό: απάρθενα αντί παρθένα, αβδέλλα αντί βδέλλα, αμασκάλη αντί μασχάλη, ανάμα αντί νάμα κλπ.
Δεν ξέρω αν προλάβατε να μετρήσετε πόσα …βόδια παρήλασαν από μπροστά σας. Και πρόκειται μόνο για το πρώτο γράμμα του Ελληνικού -κι όχι του Φοινικικού- Αλφαβήτου.
Μια καλή ερώτηση για τους κομίζοντας και διατυμπανίζοντας «το κλέος το φοινικικόν» είναι να μας πουν εάν γνωρίζουν λέξεις που να έχουν μόνο φωνήεντα και πώς μπορούμε να τις αποδώσουμε με το φοινικικό αλφάβητο; Ας πούμε, Ωά, οία, ιείη, είη, οίοι, Ηοίαι και πολλές άλλες λέξεις.
Τέλος, δύο ενδεικτικά παραδείγματα, μιας και μιλάμε για «εξέλιξη» της γλώσσας, με την κατάργηση των πνευμάτων και την υιοθέτηση του μονοτονικού. Πώς θα τονίσουμε την ώρα (του ρολογιού) και πώς θα ξεχωρίζει από την ώρα (φροντίδα, εξ ου και θυρωρός); Ψιλοδύσκολο. Αμ, το όρος (βουνό) πώς θα ξεχωρίζει από τον όρο (προϋπόθεση); Και υποτίθεται πως όλα αυτά προάγουν την σκέψη και καλλιεργούν το πνεύμα. Μόνο αλογία και χαμηλή νοημοσύνη, φρονώ, πως παράγουν. Σκεφτείτε να υιοθετηθεί και το ατονικό σύστημα! Θα είμαστε ο μοναδικός λαός στην γη που δεν θα μπορούμε να συνεννοηθούμε μεταξύ μας. Μη γένοιτο…!!
* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής και Διευθυντής Χορωδιών
Αφήστε ένα σχόλιο