Ο ιστός της αράχνης (Φ.1817)

Άρθρο του   Περικλή Καπνιστή*

Δυό τυχαία περιστατικά σήμερα με οδήγησαν στη γραφή αυτού του κειμένουι: α) όταν ένα παιδάκι που κρατούσε το χέρι της μητέρας του, κατατρόμαξε στη θέα μιας αράχνης και β) όταν κάποιος παίκτης τηλεοπτικού παιχνιδιού ανατρίχιασε ολόκληρος στο άκουσμα και μόνο του ίδιου μικρού αρθρόποδου που ανήκει στην ομοταξία των αραχνιδιών.

Τα δύο γεγονότα με γύρισαν λίγο πίσω, όταν κατά τη διάρκεια ενός καλοκαιρινού περιπάτου μου στο δάσος, παραλίγο να βρεθώ τυλιγμένος καταπρόσωπα με το απλωμένο δίχτυ της αρχιτεκτόνισσας αράχνης, στην αόρατη σχεδόν παγίδα αυτής της μικροσκοπικής μάγισσας.

Στάθηκα για λίγο παρατηρώντας τούτο το αριστούργημα αρχιτεκτονικής, που θα χρειάζονταν υπολογιστές προηγμένου λογισμικού, ανώτερα μαθηματικά και υπερσύγχρονα όργανα για να σχεδιασθεί και υλοποιηθεί από ανθρώπινο χέρι. Η ακρίβεια των γεωμετρικών σχημάτων, η ομοιομορφία και αναλογία διαστάσεων από το κέντρο προς την περιφέρεια και αντίστροφα, κυρίως όμως η προσαρμοστικότητα στις επικρατούσες καιρικές συνθήκες (αέρας, ήλιος κλπ.)έδιναν ακόμα μεγαλύτερη αξία στην τελειότητα του αποτελέσματος.

Η αράχνη λοιπόν, όπως και κάθε αράχνη στη φύση ακολουθώντας το ορμέμφυτο ένστικτο της αυτοσυντήρησης και αναπαραγωγής, κατασκευάζει έναν περίτεχνο ιστό, άξιο παρατήρησης και θαυμασμού. Ε…και;

Θα πει κάποιος. Τόσος ντόρος για μια αραχνοκατασκευή, που στο κάτω-κάτω αν τυλιχτεί στο πρόσωπό σου μπορεί να σου φέρει αηδία και αποστροφή; Κι όμως!!! Υπάρχουν δύο σημαντικοί λόγοι για τους οποίους αξίζει η μελέτη του ιστού της: Ο 1ος έχει να κάνει με την πολιτική και τους νόμους, καθώς επιβεβαιώνεται διαχρονικά η διαπίστωση του Ανάχαρση (6ος π.Χ. αιώνας, για τους νόμους του Σόλωνα) ότι οι νόμοι μοιάζουν με τον ιστό της αράχνης, δηλ. πιάνουν τους αδύναμους και μικρούς αλλά οι δυνατοί και οι πλούσιοι τους σπάζουν. «Μηδέν των αραχνίων διαφέρειν, αλλ’ ως εκείνα τους μεν ασθενείς και λεπτούς των αλισκομένων καθέξειν, υπό δε των δυνατών και πλουσίων διαρραγήσεσθαι». Κι ας βρεθεί κάποιος να πει ότι αυτό δεν συμβαίνει σε κάθε περίοδο της μακρόχρονης πορείας του ανθρώπου. Ο 2ος λόγος είναι τα συμπεράσματα των επιστημόνων τα τελευταία 50 χρόνια:

Η επιστήμη πράγματι προσπαθεί ν’ αποκωδικοποιήσει τα δομικά στοιχεία του ιστού και να τ’ αναπαράγει τεχνητά, μάταια προς το παρόν, συμπεραίνοντας μάλιστα ότι το μετάξι από μια αράχνη είναι πέντε φορές ισχυρότερο από τον χάλυβα, δηλαδή από ατσάλινο σύρμα ίδιου βάρους.

Ο Markus Buehler (καθηγητής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης), δήλωσε πως η δομή ενός ιστού αράχνης θα μπορούσε να οδηγήσει σε καινοτομίες στην κατασκευή, συντήρηση και επισκευή γενικότερα. Ο καθηγητής Fritz Vollrath του τμήματος ζωολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, μελετώντας τις εκπληκτικές ιδιότητες του μεταξιού της αράχνης, πιστεύει πως στο άμεσο μέλλον θα μπορεί να χρησιμεύσει για παρασκευή καρδιακών μοσχευμάτων ή νευρικών κυττάρων. Από τις μελέτες του βρήκε ότι πέραν της ανθεκτικότητος , διαθέτει ευκαμψία και επιδεικνύει προσαρμοστικότητα στο περιβάλλον, ενώ το τάνυσμά του δεν αλλοιώνεται από αλλαγές θερμοκρασίας και υγρασίας, γι’ αυτό και οι ιστοί της παραμένουν άθικτοι στους τάφους των φαραώ.

Άλλοι επιστήμονες υπολόγισαν ότι ένα νήμα υφασμένο από μετάξι αράχνης, στο πάχος ενός μολυβιού, μπορεί να σταματήσει ένα Boeing 747.

Γιατί τα γράφω όλα τούτα θ’ αναρωτηθεί κάποιος αναγνώστης;

1ον Για να παροτρύνω κάποιους αρμόδιους των σχολικών βιβλίων να παρέχουν στα παιδιά περισσότερες πληροφορίες για ότι συναντούν στο περιβάλλον, ώστε να έχουν καλύτερη γνώση και μεγαλύτερη αγάπη γι’ αυτά και 2ον Γιατί μέσα από την διαφορετική προσέγγιση που επιχείρησα για την αράχνη και τον ιστό της, θα διευκολυνθούν όλοι να καταλάβουν αυτό που τόσο εύστοχα σημειώνει ο Πλάτων λέγοντας « Ο Θεός ο Μέγας αεί γεωμετρεί».

*Ο κ. Περικλής Καπνιστής είναι Εκπαιδευτικός από την Κόρινθο.