ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 11: ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ (Φ.1829)
Ο διχασμός της ελίτ των Φαναριωτών
Οι Φαναριώτες ήταν μια από τις κοινωνικές ομάδες του ελληνικού έθνους που κατάφερε να αναδειχθεί στον διοικητικό μηχανισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να αποκτήσει δύναμη και χρήμα. Οι επαφές τους με την Ευρώπη καθώς και οι σπουδές τους και η πολυγλωσσία τους, ήταν αρκετές για να καλύψουν ένα διοικητικό κενό στην οθωμανική διοίκηση, ενώ ταυτόχρονα, όντας γύρω από το ελληνορθόδοξο πατριαρχείο, τους έφερε σε θέση να εκλέγουν μέχρι και Πατριάρχη. Ο σουλτάνος τους επέλεγε για οσποδάρους, δηλαδή για ηγεμόνες στις παραδουνάβιες περιοχές, θέση που κράτησαν μέχρι την έναρξη της επανάστασης από τον Υψηλάντη όταν και έχασαν την εμπιστοσύνη του σουλτάνου.
Με το ξέσπασμα της ελληνικής επανάστασης, οι Φαναριώτες διχάστηκαν και είχαν διαφορετική στάση. Από τη μία έβλεπαν ότι διασαλεύεται η τάξη που τους έφερε στην κορυφή της κρατικής διοίκησης και από την άλλη έβλεπαν με καλό μάτι την προοπτική του εκσυγχρονισμού και τη μετεξέλιξης της ελληνικής ηγεμονίας σε ανεξάρτητο κράτος στο οποίο θεωρούσαν οτι θα είχαν δικαιωματικά την ηγεσία.
Κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης, διχάστηκαν ακόμη περισσότερο καθώς έβλεπαν να τίθενται σε κίνδυνο τα προνόμια τους, κάποιοι έμειναν αδιάφοροι και κάποιοι ήρθαν στην Ελλάδα και έδρασαν σε μικρές ομάδες ή ως μεμονωμένα άτομα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, που είχε αμφιλεγόμενο ρόλο στην επανάσταση αλλά κατάφερε να αναρριχηθεί στην κορυφή της εξουσίας.
Εκκλησία- κλήρος Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης η Ορθόδοξη Εκκλησία γίνεται ο ανώτατος εκπρόσωπος του χριστιανικού ποιμνίου κατ επέκταση και των Ελλήνων στην Οθωμανική Περίοδο. Οι Οθωμανοί γνώριζαν την επιρροή και την εξουσία που ασκεί ο κλήρος στο λαό και γι αυτό παραχώρησαν προνόμια στον πατριάρχη που ήταν ο ανώτατος πνευματικός ηγέτης των βαλκάνιων λαών οι οποίοι σταδιακά έχαναν την εθνική τους συνείδηση και αποκτούσαν αυτή του Οθωμανού χριστιανού.
Η Εκκλησία υπήρξε ενοποιητικός παράγοντας για τους υπόδουλους χριστιανούς των Βαλκανίων που στα χρόνια της τουρκοκρατίας η Ιεραρχία της Εκκλησίας γαλούχησε τους Έλληνες όχι ως Έλληνες αλλά ως χριστιανούς. Ο ανώτατος κλήρος δεν έβλεπε με καλό μάτι την εξέγερση των Ελλήνων και παρότι πρωτοστάτησε στη δημιουργία σχολείων ήταν αρνητικός στην μεταλαμπάδευση στον ελλαδικό χώρο των ιδεών και των επιτευγμάτων της Δύσης.
Από την άλλη όμως υπήρχε ένα κομμάτι του κλήρου που έδωσε ακόμη και τη ζωή του για την πνευματική αναγέννηση του γένους και χαρακτηριστικά αναφέρουμε τους Θεόφιλο Καΐρη, Μεθόδιο Ανθρακίτη, Ευγένιο Βούλγαρη, Ιώσηπο Μοισιόδακα, Βενιαμίν τον Λέσβιο, τον Κοσμά τον Αιτωλό και πολλούς άλλους χαμηλόβαθμους κληρικούς. Επίσης η Εκκλησία συμμετείχε ενεργά στον αγώνα αλλά ο ανώτατος κλήρος δεν υποστήριξε ανοιχτά με την επανάσταση, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.
Με το ξέσπασμα της επανάστασης ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο 5ος την καταδίκασε και αφόρισε τον Υψηλάντη και τον Σούτσο, μια κίνηση που ακόμη και σήμερα αποτελεί σημείο τριβής για τους ιστορικούς. Η αιτιολογία ήταν ότι ο Πατριάρχης βλέποντας τις προθέσεις του Σουλτάνου προσπάθησε να αποτρέψει μαζικές σφαγές των χριστιανών. Ωστόσο ένας άλλος πατριάρχης μερικά χρόνια νωρίτερα ο Καλλίνικος είχε αφορίσει τους χριστιανικούς λαούς των Βαλκανίων ζητώντας να καταδίδουν τους αγωνιστές στους Οθωμανούς, ενώ το 1797 πάλι ο Γρηγόριος ο 5ος είχε εκδώσει εγκύκλιο για τη δίωξη του Ρήγα Φεραίου. Δεκαπέντε μέρες μετά την έκδοση της ο Ρήγας συνελήφθη.
Κλέφτες – Αρματολοί
Με το ξέσπασμα της ελληνικής επανάστασης, οι Φαναριώτες διχάστηκαν και είχαν διαφορετική στάση. Από τη μία έβλεπαν ότι διασαλεύεται η τάξη που τους έφερε στην κορυφή της κρατικής διοίκησης και από την άλλη έβλεπαν με καλό μάτι την προοπτική του εκσυγχρονισμού και τη μετεξέλιξης της ελληνικής ηγεμονίας σε ανεξάρτητο κράτος στο οποίο θεωρούσαν οτι θα είχαν δικαιωματικά την ηγεσία.
 |
Άγνωστος, Προσωπογραφία του Φαναριώτη Γεωργίου Κωτσάκη, Εθνική Πινακοθήκη |
Κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης, διχάστηκαν ακόμη περισσότερο καθώς έβλεπαν να τίθενται σε κίνδυνο τα προνόμια τους, κάποιοι έμειναν αδιάφοροι και κάποιοι ήρθαν στην Ελλάδα και έδρασαν σε μικρές ομάδες ή ως μεμονωμένα άτομα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, που είχε αμφιλεγόμενο ρόλο στην επανάσταση αλλά κατάφερε να αναρριχηθεί στην κορυφή της εξουσίας.
Εκκλησία- κλήρος Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης η Ορθόδοξη Εκκλησία γίνεται ο ανώτατος εκπρόσωπος του χριστιανικού ποιμνίου κατ επέκταση και των Ελλήνων στην Οθωμανική Περίοδο. Οι Οθωμανοί γνώριζαν την επιρροή και την εξουσία που ασκεί ο κλήρος στο λαό και γι αυτό παραχώρησαν προνόμια στον πατριάρχη που ήταν ο ανώτατος πνευματικός ηγέτης των βαλκάνιων λαών οι οποίοι σταδιακά έχαναν την εθνική τους συνείδηση και αποκτούσαν αυτή του Οθωμανού χριστιανού.
Η Εκκλησία υπήρξε ενοποιητικός παράγοντας για τους υπόδουλους χριστιανούς των Βαλκανίων που στα χρόνια της τουρκοκρατίας η Ιεραρχία της Εκκλησίας γαλούχησε τους Έλληνες όχι ως Έλληνες αλλά ως χριστιανούς. Ο ανώτατος κλήρος δεν έβλεπε με καλό μάτι την εξέγερση των Ελλήνων και παρότι πρωτοστάτησε στη δημιουργία σχολείων ήταν αρνητικός στην μεταλαμπάδευση στον ελλαδικό χώρο των ιδεών και των επιτευγμάτων της Δύσης.
Από την άλλη όμως υπήρχε ένα κομμάτι του κλήρου που έδωσε ακόμη και τη ζωή του για την πνευματική αναγέννηση του γένους και χαρακτηριστικά αναφέρουμε τους Θεόφιλο Καΐρη, Μεθόδιο Ανθρακίτη, Ευγένιο Βούλγαρη, Ιώσηπο Μοισιόδακα, Βενιαμίν τον Λέσβιο, τον Κοσμά τον Αιτωλό και πολλούς άλλους χαμηλόβαθμους κληρικούς. Επίσης η Εκκλησία συμμετείχε ενεργά στον αγώνα αλλά ο ανώτατος κλήρος δεν υποστήριξε ανοιχτά με την επανάσταση, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.
Με το ξέσπασμα της επανάστασης ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο 5ος την καταδίκασε και αφόρισε τον Υψηλάντη και τον Σούτσο, μια κίνηση που ακόμη και σήμερα αποτελεί σημείο τριβής για τους ιστορικούς. Η αιτιολογία ήταν ότι ο Πατριάρχης βλέποντας τις προθέσεις του Σουλτάνου προσπάθησε να αποτρέψει μαζικές σφαγές των χριστιανών. Ωστόσο ένας άλλος πατριάρχης μερικά χρόνια νωρίτερα ο Καλλίνικος είχε αφορίσει τους χριστιανικούς λαούς των Βαλκανίων ζητώντας να καταδίδουν τους αγωνιστές στους Οθωμανούς, ενώ το 1797 πάλι ο Γρηγόριος ο 5ος είχε εκδώσει εγκύκλιο για τη δίωξη του Ρήγα Φεραίου. Δεκαπέντε μέρες μετά την έκδοση της ο Ρήγας συνελήφθη.
Κλέφτες – Αρματολοί
 |
Θεόδωρος Βρυζάκης, Καραούλι |
Οι κλέφτες μαζί με τους αρματολούς αποτέλεσαν την μόνη στρατιωτική δύναμη της Ελλάδας απέναντι στους Οθωμανούς πριν την επανάσταση και τη «μαγιά της λευτεριάς», όπως έγραψε αργότερα ο Μακρυγιάννης.
Ήταν οι μόνες ομάδες Ελλήνων που είχαν αποκτήσει εμπειρία στα όπλα και στον ανταρτοπόλεμο της εποχής εκείνης και ήταν ιδιαίτερα σκληραγωγημένοι. Οι ομάδες κλεφτών αρχικά δημιουργήθηκαν από ραγιάδες, όχι μόνο χριστιανούς αλλά και μουσουλμάνους ή τουρκαλβανούς, που δεν άντεχαν την καταπίεση, την σκλαβιά, τη βαριά φορολογία και την εξαθλίωση στα χωριά και στα αστικά κέντρα. Όλοι αυτοί βγήκαν στα βουνά φτιάχνοντας μικρές ομάδες. Επιτίθονταν και έκλεβαν Τούρκους, εμπόρους ανεξαρτήτου εθνικότητας, τους φορατζήδες του Σουλτάνου, αλλά και απλούς χωρικούς.
Από τον 18ο αιώνα όμως τα πράγματα άλλαξαν. Φάνηκε ότι οι κλέφτες ήταν ικανοί να δημιουργήσουν προβλήματα στους Οθωμανούς όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλα τα Βαλκάνια κάτι που ενδιέφερε και τους ξένους παράγοντες. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Ρώσοι πρότειναν στον Κατσαντώνη, φημισμένο κλέφτη, να καταταγεί στο ρωσικό στρατό, ενώ ο Καποδίστριας είχε ζητήσει την βοήθειά του όπως και άλλων κλεφτών για την προστασία της Λευκάδας από τον Αλή Πασά.
Απέναντι στου κλέφτες οι Τούρκοι ανέταξαν αρχικά εκτός από τον τακτικό στρατό τους και τους αρματολούς. Επρόκειτο για ένοπλους που είχαν αρμοδιότητα την τήρηση της τάξης στις περιοχές που δεν ήταν πολύ σημαντικές φορολογικά για την οθωμανική διοίκηση.
Στην ουσία επρόκειτο για ομάδες με αστυνομικά καθήκοντα σε περιοχές όπου η οθωμανική κατάκτηση ήταν ημιτελής. Οι αρματολοί βοηθούσαν τους Τούρκους στην δίωξη των κλεφτών. Από τις αρχές του 18ου αιώνα όμως άλλαξαν με την πάροδο του χρόνου κι εδώ τα μέχρι τότε δεδομένα. Υπάρχουν οι πρώτες καταγραφές για αλλαγή στάσης διάφορων ομάδων αρματολών και συνεργασία τους με τους κλέφτες κατά των Τούρκων.
Η Λαϊκή παράδοση με τις ιστορικές της διηγήσεις και τα δημοτικά τραγούδια έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτή τη συνεργασία της κλεφτουργιάς και των αρματολών, που μεγαλούργησαν αργότερα στην Επανάσταση του 1821.
Πηγή: CNN Newsroom – CNN Greece kai Στρατιωτική ιστορία
Ήταν οι μόνες ομάδες Ελλήνων που είχαν αποκτήσει εμπειρία στα όπλα και στον ανταρτοπόλεμο της εποχής εκείνης και ήταν ιδιαίτερα σκληραγωγημένοι. Οι ομάδες κλεφτών αρχικά δημιουργήθηκαν από ραγιάδες, όχι μόνο χριστιανούς αλλά και μουσουλμάνους ή τουρκαλβανούς, που δεν άντεχαν την καταπίεση, την σκλαβιά, τη βαριά φορολογία και την εξαθλίωση στα χωριά και στα αστικά κέντρα. Όλοι αυτοί βγήκαν στα βουνά φτιάχνοντας μικρές ομάδες. Επιτίθονταν και έκλεβαν Τούρκους, εμπόρους ανεξαρτήτου εθνικότητας, τους φορατζήδες του Σουλτάνου, αλλά και απλούς χωρικούς.
Από τον 18ο αιώνα όμως τα πράγματα άλλαξαν. Φάνηκε ότι οι κλέφτες ήταν ικανοί να δημιουργήσουν προβλήματα στους Οθωμανούς όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλα τα Βαλκάνια κάτι που ενδιέφερε και τους ξένους παράγοντες. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Ρώσοι πρότειναν στον Κατσαντώνη, φημισμένο κλέφτη, να καταταγεί στο ρωσικό στρατό, ενώ ο Καποδίστριας είχε ζητήσει την βοήθειά του όπως και άλλων κλεφτών για την προστασία της Λευκάδας από τον Αλή Πασά.
Απέναντι στου κλέφτες οι Τούρκοι ανέταξαν αρχικά εκτός από τον τακτικό στρατό τους και τους αρματολούς. Επρόκειτο για ένοπλους που είχαν αρμοδιότητα την τήρηση της τάξης στις περιοχές που δεν ήταν πολύ σημαντικές φορολογικά για την οθωμανική διοίκηση.
Στην ουσία επρόκειτο για ομάδες με αστυνομικά καθήκοντα σε περιοχές όπου η οθωμανική κατάκτηση ήταν ημιτελής. Οι αρματολοί βοηθούσαν τους Τούρκους στην δίωξη των κλεφτών. Από τις αρχές του 18ου αιώνα όμως άλλαξαν με την πάροδο του χρόνου κι εδώ τα μέχρι τότε δεδομένα. Υπάρχουν οι πρώτες καταγραφές για αλλαγή στάσης διάφορων ομάδων αρματολών και συνεργασία τους με τους κλέφτες κατά των Τούρκων.
Η Λαϊκή παράδοση με τις ιστορικές της διηγήσεις και τα δημοτικά τραγούδια έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτή τη συνεργασία της κλεφτουργιάς και των αρματολών, που μεγαλούργησαν αργότερα στην Επανάσταση του 1821.
Πηγή: CNN Newsroom – CNN Greece kai Στρατιωτική ιστορία
Αφήστε ένα σχόλιο