Μήπως βρισκόμαστε τελικά συνεχώς σε λάθος ράγες; (Φ. 1833)

 

Γράφει ο Αλεξάνδρος Π. Κωστάρας

Η πρόσφατη τραγωδία των Τεμπών που στοίχισε την ζωή σε δεκάδες, νέους ως επί το πλείστον, ανθρώπους, ήταν αποτέλεσμα της κίνησης των συγκρουσθέντων συρμών σε λάθος ράγες. Εάν η μοιραία επιβατική αμαξοστοιχία δεν εισήρχετο στην τροχιά της εμπορικής, δεν θα θρηνούσαμε σήμερα την απώλεια τόσων συνανθρώπων μας. Το σιδηροδομικό δυστύχημα στην, όμορφη κατά τα άλλα, αλλά στοιχειωμένη πια κοιλάδα των Τεμπών έρχεται να προστεθεί στα δύο άλλα που προηγήθηκαν αυτού και έλαβαν χώρα πριν από μερικά χρόνια στο οδικό δίκτυο της ίδιας περιοχής. Ακόμη όμως κι’ αν απομακρυνθούμε από την «κοιλάδα των θρήνων», θα δούμε ότι οι λάθος «ράγες» του εθνικού μας «συρμού» μάς ωδήγησαν και σε άλλα σημεία της «διαδρομής» του σε τραγωδίες, όπως συνέβη π.χ. στην Μάνδρα της Αττικής το 2016 ή στο Μάτι το 2018. Αποδεικνύεται έτσι ότι η τραγωδία δεν είναι πια μόνο σκηνική διδαχή στην χώρα που την εγέννησε, αλλά πολύ συχνά και  οδυνηρό εθνικό βίωμα. Το άσχημο, δυστυχώς, είναι ότι οι προηγούμενες τραγωδίες που βιώσαμε δεν μάς αφυπνίζουν έγκαιρα από τον λήθαργο, για να αποτρέψουμε τις επόμενες. «Ξυπνάμε» πάντα μετά το «μπαμ». Τότε διαπιστώνουμε ότι ο «συρμός» μας εκινείτο σε λάθος «ράγες». Είναι όμως αργά, διότι «τα γενόμενα ουκ απογίγνονται». Οι ζωές των αδικοχαμένων συνανθρώπων μας δεν μπορούν να επανέλθουν σε αυτόν τον ψεύτικο και μάταιο κόσμο.  Είναι κοινή πια η διαπίστωση ότι εκείνοι, στους οποίους αναθέσαμε με την ψήφο μας την «πλοήγηση» του εθνικού μας «συρμού», δεν μπορούν  να προστατεύσουν αποτελεσματικά το σπουδαιότερο αγαθό που τους εμπιστευθήκαμε: την ζωή μας. Από την άποψη αυτή συνιστά μεγάλη αφέλεια να περιμένουμε από αυτούς τους ανίκανους «πλοηγούς» να έχουν αντιληφθεί ότι ο εθνικός μας «συρμός» κινείται σε λάθος «ράγες» και σε πολλά άλλα ζητήματα, τα οποία επηρεάζουν την επιβίωση του Έθνους, όπως είναι λ.χ. η λαθρομετανάστευση και το δημογραφικό πρόβλημα. Θα ξυπνήσουμε και εδώ, ως συνήθως, μετά το «μπάμ». Αφού σπάσουν τα «φράγματα» από τους τεράστιους όγκους των εκατομμυρίων λαθρομεταναστών που έχουν σωρευθεί σε αυτά ή αφού διαπιστώσουμε ότι ο εθνικός «συρμός» έμεινε τελικά χωρίς επιβάτες! Εφιαλτικά σενάρια το ίδιο βασανιστικά με την σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών.

Ας έλθουμε όμως εγγύτερα σε αυτήν, για να διατυπώσουμε εδώ μερικές σκέψεις. Είναι κατ’ αρχάς αδιανόητο εν έτει 2023 να μη μπορούμε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να εξασφαλίσουμε την αβλαβή κυκλοφορία των λίγων συρμών που διαθέτει η χώρα. Για όλα φταίει, είπαν πολλοί, η μη λειτουργία του συστήματος τηλεδιοίκησης των τραίνων, το οποίο είχε μεν αγορασθεί από το 2004, αλλά δεν ετέθη ποτέ σε λειτουργία εξ αιτίας των κωλυμάτων που έθεταν οι φατρίες των εργολάβων. Η διαπίστωση αυτή αναδεικνύει ασφαλώς την διαχρονική πολιτική και όχι μόνον ευθύνη όλων ανεξαιρέτως των Κυβερνήσεων που είχαν στην διάθεσή τους το σύστημα τηλεδιοίκησης των τραίνων, αλλά δεν φρόντισαν να το θέσουν σε λειτουργία, δεν οδηγεί όμως αυτή άνευ ετέρου στο συμπέρασμα ότι η ασφάλεια των Ελληνικών Σιδηροδρόμων ήταν αναπόδραστα αφημένη στην ανεξέλεγκτη ενέργεια ενός ανθρώπου, που ευρίσκετο μπροστά από το χειροκίνητο σύστημα λειτουργίας των σιδηροδρόμων. Η έλλειψη της τηλεδιοίκησης θα μπορούσε να αναπληρωθεί με κάτι πολύ απλό που εναρμονίζεται πλήρως με την λογική του χειροκίνητου συστήματος λειτουργίας των τραίνων: Δίπλα από κάθε σταθμάρχη θα έπρεπε να προβλέπεται θεσμικά η τοποθέτηση και ενός άλλου υπαλλήλου του ΟΣΕ, χωρίς αυτός να ήταν κατ’ ανάγκην δεύτερος σταθμάρχης (θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν ένας κλειδούχος), ώστε να επιβεβαιώνει κάθε φορά άμεσα την ορθότητα ή μη της σχετικής υπηρεσιακής ενεργείας του σταθμάρχη. Και εμπνεόμενος από την θυμοσοφία του Δημήτρη Ψαθά να ανακαλεί τον πταίσαντα στην τάξη: «Ξύπνα, Βασίλη! Ξέρεις, που στέλνεις τους ανθρώπους με αυτό που έκανες»; Με τον τρόπο αυτό στο πλαίσιο  του χειροκίνητου συστήματος λειτουργίας των τραίνων η έλλειψη της τηλεδιοίκησης δεν θα μπορούσε να οδηγήσει σε σιδηροδρομικές τραγωδίες, διότι το λάθος ή η ανεπάρκεια του ενός θα ανασκευάζετο από τον έλεγχο και την εγρήγορση του άλλου. 

 Αλλά και έτσι όπως ενήργησε μόνος του ο μοιραίος σταθμάρχης θα έπρεπε να κάνει άμεσα αυτοέλεγχο της σχετικής ενεργείας του, ώστε να εξαλείψει την πιθανότητα λάθους, το οποίο είναι συνυφασμένο με την ανθρώπινη φύση, όπως μάς βεβαιώνει το γνωστό αρχαίο γνωμικό που διακηρύσσει ότι «το πλανάσθαι ανθρώπινον». Το γνωμικό αυτό ωστόσο έχει και μία ακόμη φράση (την οποία συχνά παραβλέπουμε) που μας λέει: «...το εμμένειν όμως εις την πλάνην αίσχιστον». Το τμήμα αυτό του σχετικού γνωμικού δεν καλύπτει μόνο την διαπιστωμένη πλάνη κάποιου. Εμπεριέχει, εμμέσως πλην σαφώς, και την προτροπή προς όλους μας να επανεξετάζουμε τις πράξεις μας, για να βεβαιωθούμε ότι είναι απηλλαγμένες από λάθη. Εδώ μια πράξη της αριθμητικής κάνουμε στο χαρτί και μολονότι είμαστε βέβαιοι ότι την κάναμε σωστά προβαίνουμε στην επαλήθευσή της, για να σιγουρευθούμε για την ορθότητα αυτής. Τι ώφειλε λοιπόν να κάνει ο συγκεκριμένος σταθμάρχης, όταν οι ενέργειές του έθεταν σε κίνδυνο την ζωή εκατοντάδων επιβατών; Είναι ζήτημα πείρας, είπαν κάποιοι, την έλλειψη της οποίας του καταλογίζουν. Δεν είναι αποφασιστικό στοιχείο αυτό. Κάτι άλλο, πολύ σπουδαιότερο, έλειπε από τον συγκεκριμένο σταθμάρχη, που εάν υπήρχε και την  έλλειψη της πείρας θα αναπλήρωνε, αλλά και την τραγωδία των Τεμπών θα απέτρεπε: Του έλειπε η συναίσθηση της ευθύνης που πρέπει να έχουν όσοι βρίσκονται σε  ευαίσθητα πόστα, από τα οποία κρέμονται πολλές ανθρώπινες ζωές. Οι επιβατικές αμαξοστοιχίες δεν μεταφέρουν ζώα. Ανθρώπινες ψυχές μεταφέρουν. Ώφειλε λοιπόν ο μοιραίος σταθμάρχης της Λάρισας να ξεχάσει την προηγούμενη ιδιότητα του τσοπάνη που είχε και να λειτουργήσει ως υπεύθυνος υπάλληλος των σιδηροδρόμων, του οποίου μοναδική έγνοια πρέπει να είναι η πάση θυσία ασφαλής διακίνηση των επιβατών, ώστε να μη δοθεί η δυνατότητα στον χάρο, που ταξιδεύει μαζί τους σε όλες τις αμαξοστοιχίες, να τούς επιστρέψει στους οικείους τους μέσα σε κουτιά  κομματιασμένους ή καρβουνιασμένους.

Πρέπει να υπογραμμισθεί με έμφαση εδώ ότι το σύστημα τηλεδιοίκησης είναι ασφαλώς η άριστη λύση του προβλήματος της κυκλοφορίας των τραίνων, η έλλειψή του όμως θα έπρεπε να υποχρεώσει τους αρμοδίους του ΟΣΕ να αναζητήσουν και να εφαρμόσουν άμεσα άλλες  ασφαλιστικές δικλείδες από εκείνες που υπάρχουν και στο πλαίσιο λειτουργίας του χειροκίνητου συστήματος ελέγχου της κυκλοφορίας των τραίνων. Στο μυαλό μου έρχεται μια λύση που την βιώνουμε όλοι εμπειρικά από την κυκλοφορία των αυτοκινήτων σύγχρονης τεχνολογίας, τα οποία   είναι εξοπλισμένα με αισθητήρες οπισθοπορείας, που σε προειδοποιούν οπτικά και ηχητικά ότι πλησιάζεις σε κάποιο αντικείμενο, στο οποίο θα προσκρούσεις, εάν δεν φροντίσεις να φρενάρεις. Διερωτώμαι, γιατί ανάλογα ηλεκτρονικά συστήματα, που δεν είναι απαραίτητο να λειτουργούν στο πλαίσιο της τηλεδιοίκησης των σιδηροδρόμων, δεν θα μπορούσαν να είχαν τοποθετηθεί σε όλους ανεξαιρέτως τους συρμούς, ώστε να προειδοποιούν σε μια λογική απόσταση ασφαλείας τους μηχανοδηγούς των αμαξοστοιχιών, για να λάβουν τα μέτρα τους; Θα μπορούσαν μάλιστα με μια πιο βελτιωμένη τεχνολογία να συνδέονται με ένα μηχανισμό αυτόματης ακινητοποίησης των συρμών μετά από κάποια δευτερόλεπτα από την στιγμή εντοπισμού του προβλήματος από τους αισθητήρες των τραίνων. Γιατί όλοι οι διαχρονικά υπεύθυνοι για την ανασφάλεια των τραίνων δεν φρόντισαν να λάβουν τα μέτρα ασφαλείας που υπαγορεύει ο κοινός νους, αλλά προσπαθούν τώρα να βρουν άλλοθι πίσω από την έλλειψη του συστήματος τηλεδιοίκησης σπεκουλάροντας μάλιστα ορισμένοι εναντίον του πολιτικού τους αντιπάλου ενόψει των επικειμένων εκλογών; Μπορεί η «βόμβα» της ανασφάλειας των τραίνων να «έσκασε» στα χέρια του κ. Μητσοτάκη, έρχεται όμως από πολύ μακρυά και τα «θραύσματά» της εγγίζουν τις τρεις τουλάχιστον τελευταίες Κυβερνήσεις.       

Ύστερα από την τραγωδία των Τεμπών είναι επιτακτική η ανάγκη να συνεργασθούν όλες οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας, για να διαμορφώσουν άμεσα ένα απολύτως ασφαλές δίκτυο λειτουργίας των τραίνων. Αλλιώς, είναι προτιμότερο να το κλείσουν  το «μαγαζί». Φθάνει πια. Στερέψανε τα δάκρυα. Η ελληνική κοινωνία δεν αντέχει άλλο να βλέπει τα τραίνα να μεταφορφώνονται σε νεκροφόρες των παιδιών της, που τα εμπιστεύονται.

  

Αλεξάνδρου Π. Κωστάρα

Ομότιμου Καθηγητή Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Θράκης