UNICSLEGAL - Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗ (1-2 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1824) (Φ. 1836)

Από Unics (Δημοσιεύσεις Facebook)

Κυριάκος Κόκκινος *

Την 1η Απριλίου 1824, στην εκκλησία της Παναγιάς στο Αιτωλικό, γίνεται μια δίκη στην οποία τα σχολικά εγχειρίδια της ιστορίας μας προτιμούν να μην αναφέρονται. Κατηγορούμενος ήταν ένας από τους αγνότερους και σπουδαιότερους αγωνιστές της επανάστασης του 1821, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.
aφού το στρατοδικείο ήταν κατασκευασμένο, πλην η παρουσία 80 οπλισμένων οπαδών του Καραϊσκάκη φόβισε τους δικαστές και αντί για θάνατο επέβαλαν εξορία για τον ήρωα. Τον σήκωσαν τα παλικάρια του και έφυγαν έχοντας προτεταμένα τα καριοφίλια και τις πιστόλες τους, για καλό και για κακό.

Καθώς έβγαινε από την εκκλησία ο Καραϊσκάκης, ανασηκώθηκε απ’ το φορείο και φώναξε στους δικαστές του: «Αδελφοί καπεταναίοι. Αν με καταδικάσατε δικαίως, ο Θεός να μου το στείλει το βόλι εις το κεφάλι ευθύς, αυτού οπού εβγαίνω. Kαι αν αδίκως, να σας το πέμψει εις το ιδικό σας κεφάλι. Εσύ, ορέ Μαυροκορδάτε, την προδοσία μου με την έγραψες εις το χαρτί και εγώ γλήγορα ελπίζω να σου την γράψω εις το μέτωπο σου, διά να φαvεί ποιός είσαι.”

Είχε κατηγορηθεί από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο ότι είχε μυστικές συμφωνίες με τους Τούρκους για να παραδώσει το Μεσολόγγι και τις γύρω περιοχές στον Ομέρ Βρυώνη.

Την επόμενη μέρα καταδικάστηκε ως προδότης και του στέρησαν όλα του τα αξιώματα με εντολή να φύγει από το Αιτωλικό. Ο Ρουμελιώτης οπλαρχηγός διακωμώδησε την δίκη του και φεύγοντας έστειλε αυστηρό μήνυμα στους αντιπάλους του. Η Ιστορική αυτή κόντρα έλαβε τέλος με μια εντυπωσιακή κίνηση του στρατηγού. Έκανε πέρα την αντιπαλότητα και ζήτησε συγνώμη από τους διώκτες του!

Η αφορμή για την ανοιχτή σύγκρουση

Μαυροκορδάτου – Καραϊσκάκη

Ο πολιτικός Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, βρισκόταν στο Μεσολόγγι και μέχρι εκείνη την ώρα δεν είχε εμπλακεί άμεσα στην διαμάχη μεταξύ των πολιτικών (Κωλέττης, Κουντουριώτης) με τους στρατιωτικούς του Μοριά (Κολοκοτρώνης). Παρέμενε πιστός στο κυβερνητικό στρατόπεδο, αλλά προσπαθούσε με την βοήθεια του Λόρδου Βύρωνα, να αποφύγει παρόμοια σύγκρουση στη Δυτική Στερεά.

“Η συμπεριφορά του αθυρόστομου και ατίθασου κλεφταρματολού Γεώργιου Καραϊσκάκη έδωσε στον Μαυροκορδάτο την ευκαιρία που χρειαζόταν να αφοπλίσει όλα τα πιθανά αντικυβερνητικά στοιχεία της περιοχής: να το πετύχει όχι με τη βία αλλά διά του νόμου” υποστηρίζει ο Ρόντρικ Μπίτον, επίτιμος καθηγητής στην Eδρα Κοραή, Σύγχρονης Ελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας, στο King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

Η οργή του Καραϊσκάκη για τον Μαυροκορδάτο ξεχείλισε στις 19 Μαρτίου του 1824. Ο καπετάνιος της Ρούμελης έστειλε ένα ανιψιό του στο Μεσολόγγι για μια υπόθεση, αλλά μετά από διαπληκτισμό με τους ναύτες που τον μετέφεραν, τραυματίστηκε σοβαρά. Ο Καραϊσκάκης σε αντίποινα έστειλε στο Μεσολόγγι 150 άνδρες του, οι οποίοι συνέλαβαν δύο προεστούς και κατέλαβαν το νησάκι Βασιλάδι.

Ο Μαυροκορδάτος εκπροσωπώντας την κυβέρνηση έδρασε ταχύτατα. Κινητοποίησε τους τοπικούς οπλαρχηγούς οι οποίοι λόγω της συγκυρίας είχαν συγκεντρώσει μεγάλη εκστρατευτική δύναμη και ανάγκασαν τον Καραϊσκάκη να παραδώσει τον έλεγχο της πόλης του Μεσολογγίου και να παραδώσει τους αιχμαλωτισμένους προκρίτους.

Το κλίμα έγινε ακόμα πιο βαρύ για τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, όταν η κυβερνητική πλευρά παρουσίασε ως μάρτυρα τον Κώστα Βουλπιώτη, ο οποίος συνελήφθη έχοντας στην κατοχή του επιστολές του Καραϊσκάκη προς τον Ομέρ Βρυώνη, με τις οποίες πρότεινε συνεργασία για την καταστολή της επανάστασης στη Δυτική Ρούμελη. Ο Βουλπιώτης όμως ήταν συγγενής με τον ανταγωνιστή του Καραϊσκάκη, Γιαννάκη Ράγκο και συνεργάτης του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Δηλαδή ήταν ένας αμφισβητούμενος μάρτυρας. Και ο μοναδικός.

Τότε ο Μαυροκορδάτος βρήκε την ευκαιρία και κατηγόρησε ανοιχτά τον Καραϊσκάκη. Έτσι οδηγήθηκε κατηγορούμενος για προδοσία σε μια στημένη δίκη στην εκκλησία της Παναγίας στο Αιτωλικό. Πρόεδρος ορίστηκε ο Μητροπολίτης Άρτας Πορφύριος, ενώ ένορκοι και δικαστές ανέλαβαν στρατιωτικοί και πολιτικοί παράγοντες της Ρούμελης, που υποστήριζαν τον Μαυροκορδάτο.

Η ακροαματική διαδικασία

Ο βασικός κατήγορος του Καραϊσκάκη, Μαυροκορδάτος, είχε μεγάλη αντίθεση μαζί του καθώς ο φαναριώτης πολιτικός προωθούσε συστηματικά τον οπλαρχηγό Γιαννάκη Ράγκο ως διοικητή της Ρούμελης στο αρματολίκι των Αγράφων. Οι δύο άνδρες είχαν μακροχρόνια κόντρα από την εποχή που ο Ράγκος ήταν γραμματικός του περίφημου Βεληγκέκα, πρωτοπαλίκαρου του Αλή πασά, που σκότωσε τελικά ο Καραϊσκάκης. Από τότε δεν σταμάτησαν να συναγωνίζονται για την κυριαρχία του αρματολικιού των Αγράφων.

Μάλιστα κάποια στιγμή ο Ράγκος είχε καταφέρει να επικρατήσει στα λεγόμενα Ευρυτανικά Άγραφα μέχρι τα χωριά του βάλτου στην Αιτωλοακαρνανία. Ο Καραϊσκάκης όμως, που ήταν ο φυσικός ηγέτης της περιοχής, ανέτρεπε πλήρως τα σχέδια για την πρωτοκαθεδρία του Μαυροκορδάτου στη Δυτική Ελλάδα.

Η συνέχεια ήταν απρόβλεπτη για τον Μαυροκορδάτο και τους αντίπαλους του Καραϊσκάκη, καθώς ο αθυρόστομος και αντισυμβατικός οπλαρχηγός μετέτρεψε την δίκη του σε παρωδία. Κι ας ήταν βαριά άρρωστος και μετά βίας μπορούσε να σταθεί στα πόδια του. Την σκηνή περιγράφει γλαφυρά ο αυτόπτης μάρτυρας και ιστορικός του αγώνα Νικόλαος Κασομούλης:

“Εσυσσωρεύθη στο Αιτωλικό όλος ο στρατός. Ο Καραϊσκάκης είχε κληθεί να παρουσιαστεί στο «Κριτήριον» να δικαστεί. Όλοι οπλοφορούσαμεν.

Ο Καραϊσκάκης, υποπτεύων δολοφονίαν τινά, έπεμψεν πρωτύτερα κάμποσους εδικούς του και ευρίσκοντο μέσα, άλλοι δε τον συνώδευαν έως εις την εκκλησίαν.

– Χλωμός απ’ την αρρώστια του κι’ αποστεωμένος, με βαθουλωμένα στις κόγχες μάτια του … στάθηκε στη μέση της εκκλησίας. Οι ψίθυροι σταμάτησαν, κανείς δε μιλούσε. Κάνει ένα γύρω, φιλεί τις άγιες εικόνες, λέει μια προσευχή και στέκεται μπρος στο δεσπότη.

– Την ευχή σου!

Πέστε μου ορθός θα σταθώ ή θα καθήσω;

– Κάθησε, του είπε ο δεσπότης, διότι είσαι ασθενής.

Του έφεραν και εν προσκέφαλον, διότι το έδαφος ήτον πλάκες μάρμαρα, να μη βλαφθή από το ψύχος.

– Στορνάρης Νικόλαος (Επίτροπος): Κύριοι κριταί, αν έχομεν άλλα διδόμενα θετικά να καταδικάσωμεν τον άνθρωπον, καλώς ειδέ, με λόγια οπού είπεν, είναι αληθινόν ότι ημπορεί να είπεν, και περισσότερον ίσως εις ημάς. Μ’ όλον τούτο ο Καραϊσκάκης συνηθίζει να λέγη λόγια πολλά. Τον ηξεύρομεν. Τώρα να ιδούμε αν είναι πράξεις.

– Εκοίταξεν με βλέμμα συμπαθητικόν ο Καραϊσκάκης τον Στουρνάρην.

– Γρηγόρης Λιακατάς (Στρατοδίκης): Ακόμη δεν τελείωσεν η κρίσις, κύριοι, ειδέ, έως αύριον, πόσαις μαρτυρίαις θέλουν έβγει; Πρώτη μέρα είναι αυτή.

– Επικράθη ο Καραϊσκάκης εις την ομιλίαν του Γρηγόρη.

-Καραϊσκάκης: Αν βάλετε θεμέλια εις τα λόγια μου, εκατό ζωές να έχω, δεν γλυτώνω. Πλην ποτέ έργον δεν έκαμα.

– Γαλάνης Μεγαπάνου (Επίτροπος): Βρε, ηξεύρομεν, Καραϊσκάκη, οπού λέγεις όλο λόγια μα διατί να τα λέγεις έτζι; (δηλαδή πρόστυχα)

– Καραϊσκάκης: Το έχω χούϊ, κύριε Πάνο.

– Μεγαπάνος: Μα γιατί να το έχης αυτό το χούι ενώ είσαι 50 χρονών; (42 ήταν)

– Καραϊσκάκης: Αμ’ δεν ημπορώ να το κόψω τώρα κυρ Πάνο. Κι εσύ κυρ – Πάνο, είσαι ογδόντα χρονών, μα το χούι δεν τ’ αφήνεις να γαμής – και δεν με ακούς.

Τούτο λέγοντας ο Καραϊσκάκης, εκτύπησαν τα γέλια όλοι, και οι κριταί και ο λαός, και πήγαν πολλοί να λιποθυμίσουν, καθώς και εγώ ο ίδιος.

– Αφήσατέ το σήμερον, λέγει ο Στουρνάρης. Το καταντήσαμε Τζιορτζίνα (σκηνή γελοιώδη) το κριτήριον και ούτως διελύθησαν.

Οι υπέρ του Καραϊσκάκη άρχισαν πλέον αναφανδόν να φωνάζουν, άλλος ότι αθωώθη, άλλος ότι αποκρίθηκεν εξαίρετα και αποστόμωσεν τους κριτάς.

Άλλος εκθείαζεν το παρουσιαστικόν του, άλλος την ετοιμολογίαν του, ένας και ταις αστειότηταίς του. Άλλος φώναζεν :

– Μωρέ που ματαγίνεται άλλος τέτοιος πουτζιαράς;

Η απόφαση

Η ετυμηγορία του δικαστηρίου χαρακτήριζε τον Καραϊσκάκη ως «επίβουλον της Πατρίδος και προδότην», επειδή βρέθηκαν τεκμήρια ότι είχε διαπραγματευθεί με τον τουρκαλβανό Ομέρ Βρυώνη, με σκοπό να γυρίσει στο παλιό του αξίωμα στα Άγραφα. Ο Καραϊσκάκης «ευρέθηκε ένοχος, ωστόσο, προκειμένου να αποφευχθούν ταραχές στην πόλη, διατάχθηκε να αναχωρήσει, πράγμα που ενδέχεται να συμβεί σήμερα», έγραφε η απόφαση.

Με την απόφαση ο Καραϊσκάκης στερήθηκε όλων των βαθμών και των αξιωμάτων του και διατάχθηκε να αναχωρήσει από το Αιτωλικό. Οι δε πολίτες διατάχθηκαν να αποφεύγουν κάθε επικοινωνία με τον «εχθρό της πατρίδας», εφόσον αυτός «δεν μετανοήσει και προσπέσει στο έλεος των Ελλήνων και ζητήσει συγχώρησιν».

“Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης δεν είχε φερθεί «πατριωτικά» – αλλά τέτοιες πράξεις συμφιλίωσης με τον εχθρό ήταν καθημερινές στις συνθήκες της Ρούμελης εκείνη την εποχή. Αφού δεν κατάφερε ο Καραϊσκάκης να γυρίσει στα Άγραφα υπό την προστασία των Ελλήνων, θα γύριζε υπό την προστασία των Οθωμανών· έτσι ήταν. Το ονόμαζαν "καπάκι”, εξηγεί ο ιστορικός Ρόντρικ Μπίτον. Και διευκρινίζει:

“Η πράξη του Καραϊσκάκη, το γνωστό «καπάκι», ακόμα και η σχετικά επίσημη λέξη «επιβουλή», μεταμορφώθηκε σε «εσχάτη προδοσία». Και με τον τρόπο αυτό ο πιο χαρισματικός οπλαρχηγός της Δυτικής Στερεάς εξορίζεται (προσωρινά, όπως θα αποδείξουν τα πράγματα) από την «πατρίδα». Ουσιαστικά ντροπιάζεται, με αποτέλεσμα κανένας άλλος οπλαρχηγός της περιοχής να μη σκεφτεί να στασιάσει εναντίον της νόμιμης κυβέρνησης”.

Η απάντηση του Καραϊσκάκη

Στην ιστορία πέρασε ο τρόπος με τον οποίο αντέδρασε στην καταδίκη του ο ίδιος ο Καραϊσκάκης. Φεύγοντας στις 3 Μαΐου 1824 από το Αιτωλικό θέλησε να πει μια κουβέντα πρόσωπο με πρόσωπο στον κατήγορό του. Χαρακτηριστικά του είπε: “ο ρε Μαυροκορδάτε εσύ με έγραψες σε ένα χαρτί την κατηγορία, αλλά εγώ θα στη γράψω εδώ, στο κούτελο”. Ο Μαυροκορδάτος αναστατώθηκε και φοβισμένος μπήκε στο σπίτι του.

Διαπιστώνοντας ο Κίτσος Τζαβέλας και οι Σουλιώτες τις πανουργίες του Μαυροκορδάτου και την ψευδομαρτυρία του Βουλπιώτη είπε πως απεδείχθη περίτρανα η αθωότητα του Καραϊσκάκη και να σταματήσουν να το κατατρέχουν. Φοβούμενοι αιματοχυσία οι άνθρωποι του Μαυροκορδάτου δεν προχώρησαν σε έκδοση της απόφασης. Την άλλη όμως μέρα στέρησαν από τον στρατηγό τα αξιώματα και του έδωσαν διορία 48 ωρών να εγκαταλείψει την Ακαρνανία.

Εκείνος κατευθύνθηκε προς τον πόρο της Γουριάς και βλέποντας τον Τσόγκα του είπε πως θα ήταν μεγάλη ευκαιρία να τον ξεπαστρέψουν μέσα στη βάρκα, καθώς θα διάβαινε τον Αχελώο. Διαμοίρασε τα γρόσια του στους πατριώτες που βρίσκονταν εκεί ν' ανάβουν ένα κερί στην Παναγία,

Σαν είδε τον Μαυροκορδάτο του φώναξε:

-Εσύ έγραψες την προδοσία σε χαρτί εγώ όμως θα σου τη γράψω στο μέτωπο.

Στη συνέχεια πήρε το δρόμο για το Λιγκοβίτσι όπου διέμεινε για δύο μέρες.

Σε συνεργασία με τα τούρκικα στρατεύματα, τα στρατεύματα του Μαυροκορδάτου προσπαθούν να τον εξοντώσουν (αδιαφορώντας για την δικαστική απόφαση). Όμως δυστυχώς για κείνους, ο Καραϊσκάκης γίνεται παντού αποδεκτός με μεγάλο ενθουσιασμό και όλοι κατατάσσονται ομαδικά στο δικό του στρατόπεδο.

" Αν ο Καραϊσκάκης έκανε κάτι επιλήψιμο. Εμείς που συνεργαζόμαστε με τους Τούρκους για να τον αφανίσουμε κάνουμε καλά ; Αναρωτιέται ο Κασομούλης που τότε ήταν αντίπαλος του Καραϊσκάκη. Κρίνοντας όμως στη συνέχεια τα έργα του Καραϊσκάκη και την δράση του, τον αποκαλεί "Μέγα" και καταγράφει με κάθε λεπτομέρεια τη δράση του η οποία υπήρξε μοναδική καθώς έσωσε την ελληνική επανάσταση από βέβαιο αφανισμό!

Τελικά μπρος στον κίνδυνο να χαθεί η επανάσταση ο Καραϊσκάκης μετά από τρεις εβδομάδες ζήτησε εγγράφως συγγνώμη από τον Α. Μαυροκορδάτο, που όμως δεν εισακούσθηκε. Στις 25 Ιουνίου 1824 κατέφυγε στο Ναύπλιο όπου η Κυβέρνηση του αναγνώρισε όλους τους βαθμούς και τα αξιώματά του.

Στη συνέχεια διατάχθηκε να εκστρατεύσει στην Ανατολική Στερεά. Η περιοχή των Αγράφων χωρίστηκε σε δύο τμήματα και το μεν ανατολικό αποδόθηκε στον Καραϊσκάκη, το δε δυτικό στον Γιαννάκη Ράγκο.

Στις φωτογραφίες θα δείτε φωτογραφίες του Κασομούλη και του Καραϊσκάκη από τον Καρλ Κρατσάιζεν.