Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1842)

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Γνωστά και καθημερινά -53

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης

Γράφοντας το σημερινό άρθρο μου είχα μια εύθυμη διάθεση, όχι ένεκα κάποιου συγκεκριμένου λόγου αλλά μάλλον για να διακωμωδήσω τους πολιτικούς μας, που ομολογουμένως καταβάλουν φιλότιμες προσπάθειες να μας πείσουν πόσο καλοί ηθοποιοί είναι, πόσο καλά, δηλαδή, υποδύονται τους ρόλους που παίζουν ενώπιόν μας. Για να μην παρεξηγηθώ και μη θίξω τις κομματικές προτιμήσεις ενός εκάστου εξ υμών, έχω δηλώσει πολλάκις μέσω της στήλης μου πως δεν συμπαθώ τους σημερινούς πολιτικούς ανεξαιρέτως, επειδή και μόνον δεν λαλούν την αλήθεια. Όταν δε με κοροϊδεύουν μπρος στα μούτρα μου, επειδή μπορούν κι έχουν όλα τα όπλα να το κάνουν, θέλω
να τους φάω το λαρύγγι, γιατί με θεωρούν μειωμένης αντίληψης. Φυσικά, ακριβώς επειδή μπορούν, είναι θρασείς και προκλητικοί.
Σκέφτηκα, λοιπόν, να ετυμολογήσω τα επώνυμα ή κάποια χαρακτηριστικά μικρά ονόματα όσων εκ των κυριωτέρων πολιτικών της εποχής μας μπορέσω, πάντα με μια φιλοπαίγμονα διάθεση.

Ξεκινάω από τον Μητσοτάκη. Μάλλον δύσκολο να βρεις ευφυολόγημα για το επώνυμό του. Μήτσος και Τάκης; Δεν λέει κάτι. Όμως αν πάρω το υποκοριστικό του και το όνομα με το οποίο είναι πιο
γνωστός, ως Κούλης, κάτι θα βγάλω. Το Κούλης (Κυριακούλης) παραπέμπει σε κουλό, άνθρωπο δηλαδή που του λείπει μέλος του σώματος. Ετυμολογείται εκ του κλάω-ώ (=θραύω, τεμαχίζω,
σπάζω, αποκόπτω κ.ά.) και τα σχετικά ρήματα, κολάζω, κολούω, εκ του οποίου το κόλος (=τεμάχιο, αποκοπέν τμήμα) και ο κουλός, με ο>ου. Φυσικά σήμερα, όταν λέμε κάποιον κουλό, αν δεν είναι
πραγματικά ανάπηρος, εννοούμε βλάκα, κάποιον που του λείπει μυαλό. Η συνέχεια δική σας.
Πάμε στον έτερο «ηθοποιό», τον Τσίπρα. Αυτός κι αν έχει εκπαιδευτεί στην …αντιγραφή. Απ’ το δεκαπενταμελές, όπου θήτευσε με …επιτυχία στην αντιγραφή (φαντάζομαι), πέρασε στο
απόλυτο ξεσήκωμα, μη σας πω και … σήκωμα, του Αντρέα, του μεγάλου … τιμονιέρη του πάλαι ποτέ «ενδόξου» και «ορθοδόξου» ΠαΣοΚ. Δεν του έχει αφήσει τίποτα. Άμα κλείσεις τα μάτια και
δεν βλέπεις ποιος μιλάει, θα νομίσεις ότι σηκώθηκε ο Αντρέας. Μα κι αν τον δεις, πάλι το ίδιο θα συμπεράνεις. Τσίπρα ή τσίπουρα λέμε τα απομεινάρια του πατήματος των σταφυλιών. Λέμε όμως και το παραγόμενο ποτό εκ της περαιτέρω συνθλίψεως των στέμφυλων, όπως εί ναι η σωστή ονομασία τους ή σίκερα, κατά την αρχαιότητα. Ας ξεκινήσουμε από τα στέμφυλα. Ετυμολογούνται εκ
του ρήματος στείβω>στέμβω (=πατώ, καταπατώ, τσαλαπατώ, επί ίππων), με β>φ. Τα στέμφυλα, με ε>α, γίνονται σταφύλια. Στην αρχαιότητα σικανία λεγόταν ο σιτοβολώνας, με ρίζα του τον σίτο (σιτανίας >σικανίας, με τ>κ). Εξ αυτού Σικελία (ν>λ), σίκαλις, σίκαλη, σίκερα (λ>ρ) αλλά και Σικάγο (σίτος +άγω), η μεγαλύτερη σιταγορά του κόσμου.
Την μόνη σχέση όλων αυτών που μπορώ να βρω με τον Τσίπρα είναι πως μεθάμε από τα τόσα …αληθινά που μας λέει, που έχουν προκύψει από το επίμονο στύψιμο της αλήθειας.
Ας πάμε τώρα και το υβρίδιο του ΠαΣοΚ, τον άεργο Ανδρουλάκη, του οποίου το επώνυμο
παραπέμπει σε πολύ …άντρα. Κι αν κρίνουμε κι από κάποια υπονοούμενα, που αφήνονται εντέχνως να πλανώνται, σε σχέση με κάποιες ωραίες κυρίες του κόμματος, μπορεί και να ισχύουν. Ας δούμε, λοιπόν, την ετυμολογία του άντρα.
Εκ της πρόθεσης ανά και του επιρρήματος, άνω, που δημιουργήθηκε. Στην ονομαστική κάνει ο ανήρ, γεν. του ανέρος, (η>ε) >ανδρός, με το δ να παρεμβάλλεται μεταξύ ν και ρ, όπως το β μεταξύ μ και ρ (μεσημερία >μεσημβρία). Ο ανήρ δηλώνει αυτόν που έχει την τάση, την ροπή να ανέρχεται, να προοδεύει, να δυναμώνει. Δηλώνει επίσης γενικώς τον άνθρωπο, τον γενναίο, το παλληκάρι, τον σύζυγο. Λέτε, και να μη του το ’χαμε;
Και τώρα ο βαρύς κι ασήκωτος, Βαρουφάκης! Μιλάμε για πολλά κιλά. Ο βαρύς εκ του φάρω >φέρω, με φ>β και εξ αυτού φορέω, φορίον, φόρτος, διότι αναφέρεται κυρίως επί του φερομένου φορτίου. Το αντίθετό του, ο ελαφρύς, εκ του ευφ. ε + επιτ. λα + φέρω, φρέω.
Ο υποφερτός στο βάρος, ο ευκίνητος, ο εύκολος, ο εύπεπτος αλλά και η έλαφος (το ευκίνητο ζώο). Μπα, μόνο ελαφρύς δεν είναι…
Βελόπουλος, εκ του βέλος ή «σφαίρα», στην καθομιλουμένη. Τι να πρωτοπείς γι’ αυτόν; Πώς καταφέρνει σε μία εκπομπή να πουλήσει από ιδιοχείρως υπογεγραμμένα έγγραφα του …Χριστού, βιβλία με το κιλό, αλοιφές για την τριχόπτωση, τελοπόν και να κάνει και πολιτική εκτίμηση των γεγονότων, είναι απορίας άξιο. Το βέλος προέρχεται εκ του ρήματος βάλλω, κι αυτό εκ του βαίνω. Βαίνω >βάνω >βάλνω (ν>λ) > βάλλω (λν>λλ), βέλος (α>ε), με κυρίαρ χες έννοιες το ρίπτω, εκτοξεύω, πέφτω, ωθώ κ. ά.
Και κλείνω με Κουτσούμπα. Ομολογώ πως δεν βρήκα κάτι σχετικό αλλά και μόνον ο ήχος της προφοράς του επωνύμου του μου φέρνει στον νου κάτι ογκώδες. Ιδιαιτέρως η κατάληξη -ού-
μπα θυμίζει τουλούμπα (στρουμπουλούλι γλυκό), κωλοτούμπα (άχαρη για ευτραφείς), τούμπα (το ογκώδες πνευστό)… Στον τόπο μου, όταν θέλουμε να περιγράψουμε έναν άχαρο και πάντως όχι ευκίνητο τον λέμε κ’ τούμπου. Με την ίδια λέξη αποδίδουμε και ένα μεγάλο θόρυβο, που προκαλείται όταν κάτι πέφτει από ψηλά, ο γδούπος. Ε, δεν τον λες και …χαριτωμένο!
Πάντως, αγαπητοί μου, ό,τι και να διαλέξετε να ψηφίσετε, φροντίστε να μην το κάνετε με βαρειά καρδιά. Δεν είναι καλό να αισθάνεστε πως σας κοροϊδεύουν και παρ’ όλα ταύτα να τους επιβραβεύετε. Εσείς θα μετανοιώσετε όχι εκείνοι.
Εκείνοι θα συνεχίσουν να κάνουν το ίδιο, γιατί έτσι έμαθαν, αφού εμείς τους το επιτρέπουμε.
Καλό βόλι…