Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1845)
«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Την λογική, που μπορεί να εξαγάγει συμπεράσματα, αφού έχει προϋπάρξει παρατήρηση και ανάλυση των δεδομένων. Δηλαδή, με απλά λόγια, για να λειτουργήσει η λογική κάποιου θα πρέπει να έχει δει πρώτα κάτι, αυτό να τον έχει εντυπωσιάσει, ώστε να το παρατηρήσει, να μελετήσει, να συγκρίνει, να εξετάσει, να κατηγοριοποιήσει, να αναλύσει και να βγάλει συμπέρασμα.
Παρατηρείτε, φαντάζομαι, πως όλη αυτή η διαδικασία πηγαίνει κατ’ ευθείαν στον ορισμό τού ανθρώπου, κατά τον μέγιστο Πλάτωνα, ως αυτόν που «ἀναθρεῖ ἅ ὄπωπε», που παρατηρεί με προσοχή αυτά τα οποία βλέπει. Άρα προϋπάρχει η εικόνα, το οπτικό ερέθισμα, το οποίο μεταβιβάζεται στον νου κι αυτός δημιουργεί σκέψη.
Για την ετυμολογία του λόγου είχα κάνει εκτενή αναφορά στο φύλλο 1831/2-3-2023 αλλά θεωρώ σκόπιμο να παραθέσω κάποια απ’ αυτά τα κομμάτια, που θα οδηγήσουν σ’ αυτό που έχω κατά νουν να σχολιάσω στο σημερινό φύλλο.
«Λόγος… λέγεται πολλαχώς∙ …ὁ ἐν διανοίᾳ κείμενος ἄνευ φθόγγου καί φωνῆς… κατά δέ Πλάτωνα, τετραχώς λέγεται λόγος∙ …ἥ τε διάνοια ἄνευ φθόγγου… Διάνοια μέν καί λόγος ταυτόν. Πλήν ὁ μέν ἐντός τῆς ψυχῆς πρός αὑτήν διάλογος ἄνευ φωνῆς γιγνόμενος, τοῦτ' αὐτό ἐπωνομάσθῃ διάνοια».
Ο λόγος, δηλαδή, έχει πολλές αναγνώσεις και έννοιες (πολλαχώς λέγεται). Ο Πλάτων δίνει τέσσερις απ’ αυτές (τετραχώς): Η διάνοια, ο νους, χωρίς ομιλία (φθόγγος). Η διάνοια και ο λόγος είναι το ίδιο, υποστηρίζει ο Πλάτων. Κάνει όμως την διάκριση πως διάνοια είναι ο εσωτερικός διάλογος της ψυχής με τον εαυτό της χωρίς φωνή. Άρα, ο λόγος είναι σκέψη, φωνή, υπολογισμός, αναλογία, ό,τι ακριβώς έχει σχέση με την λογική, χαρακτηριστικό γνώρισμα -επαναλαμβάνω- μόνο των ανθρώπων.
Η ετυμολογία του λόγου. Η ρίζα είναι λα- >λε-, ο ηχομιμητικός φθόγγος της φωνής, λαλαλα…, εξ ου και λάλη, λαλιά, λάλημα, λα-λέω >λα-λέγω >λέγω, με α>ε, λέξις (φράση και γενικώς η ομιλία) και λόγος, με ε>ο.
Και πάμε στο ζητούμενο.
Οι μέρες που ζούμε χαρακτηρίζονται από ένα καταιγισμό πληροφοριών, που δημιουργούν, αν μη τι άλλο, σύγχυση στον εγκέφαλό μας και μια αδιάκοπη λειτουργία του, που δεν είναι καθόλου βέβαιο αν είναι για το καλό του. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα όσα ανέφερα παραπάνω, ο ανθρώπινος νους πρέπει να μπορεί να εξετάζει όλα αυτά τα ερεθίσματα, να τα ταξινομεί, να τα συγκρίνει και να βγάζει ένα συμπέρασμα. Φυσικά, όλων το μυαλό δεν είναι ίδιο ούτε είναι όλοι της ίδιας αντιληπτικής ικανότητας. Άρα, εξαρτάται σε μέγιστο βαθμό, ποιο είναι το «εργαλείο», που πραγματοποιεί -αν πραγματοποιεί- όλες αυτές τις διαδικασίες.
Φανταστείτε τώρα μια εκλογική διαδικασία. Όλοι οι ενδιαφερόμενοι να ψηφιστούν ξεδιπλώνουν τα «προσόντα» τους προς τον λαό και όλοι μα όλοι λένε πως έχουν το μαγικό ραβδί ή την ιδανική συνταγή, αν προτιμάτε, να λύσουν όλα τα ανακύψαντα και χρονίζοντα προβλήματα. Αν δε ο υποψήφιος έχει την «άνεση» να διαφημίζει την πραμάτεια του για πολύ χρόνο και σε πολλά Μέσα, αντιλαμβάνεστε πως αποκτά αυτομάτως ένα πλεονέκτημα έναντι εκείνων που δεν την διαθέτουν ή την διαθέτουν σε μικρότερο βαθμό. Υπάρχουν υποψήφιοι, την ύπαρξη και το όνομα των οποίων μαθαίνουμε στην κάλπη.
Καταλήγοντας, η λογική είναι μία ιδιότητα του νου να επεξεργάζεται πράγματα. Το ρητορικό μου ερώτημα προς όλους μας είναι:
- Ποιοι από το πόπολο κάθονται και σκέφτονται τι και για ποιο λόγο θα ψηφίσουν;
- Ποιοι απ’ αυτούς χρησιμοποιούν την λογική τους, ξέχωρα από προσωπικές συμπάθειες ή εξαρτήσεις;
Και τελικώς, είναι το αποτέλεσμα των εκάστοτε εκλογών αυτό που αντικατοπτρίζει την κοινή λογική, με βάση την μοναδική ικανότητα του ανθρώπου να επεξεργάζεται πράγματα και να ενεργεί έπειτα;
Ο προσωπικός μου προβληματισμός είναι αυτός που με ώθησε να κάνω μια πολιτική ανάλυση σ’ αυτό μου το άρθρο. Ως πολιτικό όμως ον νομίζω πως το δικαιούμαι, έστω και με την επίφαση της ετυμολογικής στήλης, που ούτως ή άλλως απαιτεί οξυμένη συγκριτική σκέψη και τεκμηριωμένη παράθεση άποψης. Λογική, δηλαδή.
Σας ευχαριστώ…
*Ο Χρήστος Βλαχογιάννης είναι
συντ/χος καθηγητής μουσικής και μαέστρος
Αφήστε ένα σχόλιο