ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΚΡΙΣΗ (Φ. 1847)

27 Μαρτίου: Η σημαία της Επανάστασης υψώνεται στα Σάλωνα 7

Προ της εκρήξεως της επαναστάσεως οι πάντες ειργάζοντο μεν δραστηρίως, αλλά και μετά της απαιτουμένης φρονήσεως· άμα δε έμαθον τα εν Αχαΐα, ο μεν Πανουριάς κατέλαβε την μονήν του Προφήτου Ηλία, προσεκάλεσεν ευθύς υπό την σκέπην των όπλων του τους προύχοντας, συνέστησεν εφορίαν και υπέβαλε τα πάντα, όσον ήτο δυνατόν τότε, εις πειθαρχίαν τινά και κανωνικήν ρύθμισιν· και την 27 Μαρτίου ύψωσεν επισήμως την σημαίαν της επαναστάσεως.

Η Αμφισσα, λέγει ο Φίνλαϋ υπήρξεν η πρώτη πόλις της στερεάς Ελλάδος, η υψώσασα την σημαίαν της επαναστάσεως. Αμα ως έμαθον οι Αμφισσείς τα εν Πάτραις, ο Πανουριάς έπεισε τους προεστούς των Σαλώνων να κηρύξωσι την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος και εξώρκισε τους πάντας ν’ αποσείσωσι τον ζυγόν των Τούρκων. […]

Την 23 Μαρτίου οι Αραχωβίται, άμα μαθόντες εξ ανθρώπων, ελθόντων εξ Ιτέας, ίσως και του Πανουριά, ότι ήρξαντο ήδη ταραχαί εν Πελοποννήσω, θερμουργοί τινές απήλθον εις Ζεμενόν κ’ εφόνευσαν εξ ενέδρας τον ταχυδρόμον και άλλους τινάς· και οι προύχοντες, συνελθόντες έπεμψαν εις Αμφισσαν και εις Λεβαδείαν πεζούς, ίνα μάθωσιν ακριβώς τα περί της επαναστάσεως. Την 24 Μαρτίου ήρξαντο να προπαρασκευάζωνται εις άμυναν, ανήγειραν προμαχώνας τινας κατ’ αντίκρυ του φρουρίου και αλλαχού, ιδίως επί των βράχων Κουτρούλη και Πλούτης και έθηκαν σκοπούς.

Ο δε Πανουριάς τότε αποκλείσας τους Τούρκους εντός του φρουρίου Σαλώνων και πολιορκήσας αυτούς τα και τους εξ Αιγίου ελθόντας, έπεμψεν απανταχού αποσπάσματα ίνα διεγείρωσι τους λαούς εις τα όπλα και φονεύσωσιν όσους δυνατόν πλειοτέρους Τούρκους.

Μεταξύ τούτων τα αποσπάσματά του εφόνευσαν, λέγει ο Τρικούπης, και τον ταχυδρόμον του εκ Σερρών Γιουσούφ Πασσά, ηγεμόνος της Ευβοίας, επανερχόμενον εξ Ιωαννίνων· ανέγνωσαν τα προς τας Τουρκικάς αρχάς γράμματά του, τα διαλαμβάνοντα, ότι φθάσας εις Βραχώριον ο Γιουσούφ και πληροφορηθείς τα εν Πάτραις, διέκοψε την πορείαν του και μετέβαινεν εκεί εις υπεράσπισιν των ομοπίστων. Πέμψας λοιπόν αμέσως ο Πανουριάς τας επιστολάς ταύτας προς τους εν Πάτραις επαναστάτας, κατέστησεν αυτούς προσεκτικούς και ενησχολείτο εις τα του τόπου. Ετεροι δε εκ των εφόρων, έσπευδον, ως είδομεν, αλλαχού, να προτρέψωσι και άλλους, ίνα μιμηθώσι το παράδειγμά των προς επανάστασιν.

Βίοι Παράλληλοι των επί της Αναγεννήσεως της Ελλάδος Διαπρεψάντων Ανδρών, υπό Αναστασίου Ν. Γούδα, τόμ. Η΄: Ηρωες της Ξηράς, Εν Αθήναις, Τύποις Ελληνικής Ανεξαρτησίας, 1876, σσ. 243-245.

27 Μαρτίου: Ελληνικές νίκες στην Καρύταινα

Σταις 27 εσηκώθηκα χαραυγή, με τα χαράματα και άφηκα τους Καρυτινούς καμμιά δεκαπενταριά νομάτους, κι εγώ έπιασα το στενό· την ίδια νύκτα που είμουν εις την Καρύταινα μου ήλθε είδησις από τον Παναγιώτη Γιατρόπουλο, ότι στείλε μας στράτευμα, διατί ημείς δεν εσυναχθήκαμε ακόμα· – παλιανθρωπιά.

Την αυτήν ημέραν ’πού εκίνησα, ήγουν 27, με έφθασε ένας ντεσκερές του μακαρίτου του Μπεϊζαντέ Ηλία, ότι έφθασε με 200 Σπαρτιάταις εις το Λεοντάρι, και του έγραψα, ότι να φθάση γλήγορα, γιατί σήμερο έχομε τουφέκι. Από εκεί οπού του έγραφα έως εις το Λεοντάρι είναι 4 ώραις τραβικταίς, και κατά τύχη έντεσε παλιάνθρωπος ο πεζός και δεν επήγε, που να φθάσουν εις τον πόλεμον· και εγώ επήγα εις το στενό, εις τον άγιο Αθανάσιο.

Την αυγή εξαγνάντησε το στράτευμα το Φαναρίτικο (οι Τούρκοι) μία ώρα αλάργα, και ο τόπος στενός, και φορτώματα, και εκρατούσε 2 ώραις ο μάκρος τους, η σειρά τους· και βλέποντάς μας ευθύς εμβήκαν το τουφέκι ομπροστά διά να πολεμίσουν, και ημείς είχαμε ταμπούρια και επολεμήσαμε 6 ώραις. Οι Σπαρτιάται έκαμαν τότε έναν πόλεμον, που εμιμήθηκαν τον Λεωνίδα· 300 ήτον οι πρώτοι, 1.700 οι Τούρκοι. Από ταις 6 ώραις έσωσαν τα φουσέκιά τους, ελαβώθηκε ο Βοϊδής, ο Δουράκης, εσκοτώθηκαν πέντε, έξη. Εις το μεσημέρι έσωσαν τα φουσέκια· μου λένε το στράτευμα, να τους ανοίξωμεν· – όμως τα Κολιόπουλα ήτον 6 ώραις μακρυά εις το ποτάμι του Ρουφιά, εις χωριό Τζούκα· εφύλαγαν διά τους Λαλαίους· ακούοντας το τουφέκι εκίνησαν πλην δεν έφθασαν (είχαν τετρακόσιους) εις την ώραν αλλ’ έπειτα από μισή ώρα. Οι Τούρκοι εσκοτώθηκαν 15, επολεμούσαν με καρδιά, διότι είχαν το βιότους και ταις γυναίκαις τους. Αν έφθαναν τα Κολιόπουλα, ο Γιωργάκης και ο Δημήτρης ήθελε χαλασθούν οι Τούρκοι.

Επήραν οι Τούρκοι την θέσιν μας· ακούοντας την μπατερία των Κολιαίων εβγήκαν αγνάντια να ιδούν. Βλέπωντας ότι μας έρχεται μεντάτι τότενες οι Σπαρτιάτες επήραν τους λαβωμένους και έμεινα με πολλά ολίγους. Ακούοντας την μπατερία, εφράξαμεν τον τόπον, να μην πέρασουν οι Τούρκοι από το γεφύρι, με 20 ανθρώπους. Εκούναγα το μπαϊράκι διά να με γνωρίσουν τα Κολιόπουλα· είχε πιασθεί ο λαιμός μου από ταις φωναίς της ημέρας. – Οι Τούρκοι βγαίνουν εις βοήθεια από το Κάστρο, διώχνουν εκείνους οπού ήτον στην χώρα. – Κυνηγούμε τους Τούρκους με τα γυναικόπαιδα, 500 ψυχαίς εχάθηκαν εις το ποτάμι της Καρύταινας, μην ειμπορώντας ν’ απεράσουν από το γεφύρι, το οποίον το είχαμε πιασμένο. Οι Ελληνες έπερναν τα ζώα, τα άτια όλα λαβωμένα. Δεν τους εχώραε το Καστράκη, και ήτον απέξω σαν το μελίσσι (η πρώτη νίκη κατά Τούρκων – των Καλαβρύτων πρώτα).

Ημείς τους πολιορκήσαμεν. Μετά το εσπέρας έφθασε και ο Ηλίας Μπεϊζαντές από το Λεοντάρι, σταις 28 ήλθε και ο Κανέλος με 200 Καρυτινούς. Ο Αναγνωσταράς και ο Παπαφλέσσας εκίνησαν διά την Αρκαδία με 500 ανθρώπους. Σαν οι Αρκαδιανοί ήτον φευγάτοι, εγύρισαν και ήλθαν εις την Καρύταινα με 1.000. Σε 2 ημέραις εγινήκαμε 6.000.

ΠΗΓΗ: Διήγησις Συμβάντων της Ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, υπαγόρευσε Θεόδωρος Κωνσταντίνου Κολοκοτρώνης, Αθήνησιν, Τύποις Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σσ. 56-58 και Στρατιωτική ιστορία.