ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΚΡΙΣΗ (Φ. 1851)

28 Μαρτίου: Πολιορκία κάστρου Μονεμβασιάς

Η άλωση του φρουρίου της Μονεμβασιάς από τους Ελληνες. Χρωμολιθογραφία του Αλ. Ησαΐα, 1839 (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα)

Εις δε Μονεμβασίαν αφού Μανιάται υπό τους Ντσανετάκην Γρηγοράκην Πιεράκον και Γρηγοράκον, εφάνησαν από της 28 Μαρτίου περί την Μονεμβασίαν, την επιούσαν ήλθον επίσης εκείσε και 250 Τζάκονες εκ Πραστού υπό τους Γ. Μιχαλάκην και Θ. Γούλελον. Οθεν οι εις τα πέριξ χωρία διεσπαρμένοι Τούρκοι συνήχθησαν εν φρουρίω· εισήλθον δ’ εν αυτώ και 50-60 οικογένειαι Μπαρδουνιωτών χάριν ασφαλείας, ως είρηται. Των δ’ εν Μονεμβασία Τούρκων, οι πλείστοι ήσαν πτωχοί, εξωμόται οι πλείους, εργαζόμενοι την γην ως και οι χριστιανοί, και την Οθωμανικήν γλώσσαν μη γνωρίζοντες πλην ολίγων τυπικών λέξεων· και η πενία των κατήντησε παροιμιώδης· διότι ελέγετο ότι ενός μπινισίου (επενδύτου) και ενός καβουκίου (πίλου) και αυτών πεπαλαιωμένων, ως στολής αναγκαίας προς παράταξιν ή συνάθροισίν τινα των αγάδων ήσαν πλείονές τινες συνιδιοκτήται και ελάμβανον αυτά αλληλοδιαδόχως και κατά σειράν, ο δε ενδυόμενος δι’ αυτών επορεύετο εις το ντσαμί, είτα και εις το καφενείον την Παρασκευήν, διά να αγαδευθή (φανή ότι είναι αγάς)· και τούτο μεν σαρκαστικόν, αλλ’ οπωσδήποτε οι εν Μονεμβασία Τούρκοι συνέζων ειρηνικώς και εν ισότητι κατά τα άλλα με τους χριστιανούς εις τον κοινωνικόν και ιδιωτικόν των βίον.
Μ’ όλον τούτο, ιδόντες και αυτοί την τοιαύτην ένοπλον συνάθροισιν και εξέγερσιν των ραγιάδων, διά να κάμωσι και αυτοί επίδειξιν ότι είναι αγάδες, οπλισθέντες ημέραν τινά έως 450, και διαιρεθέντες εις τρία, εξήλθον μέχρι Συκιάς, Αγίου Νικολάου και Φοινικίου, και απετάθησαν εις τους κατοίκους συμβουλευτικώς περί ειρηνεύσεως και ησυχίας δι’ υποταγής εις την Σουλτανικήν εξουσίαν· αλλ’ οι Ελληνες τούς απεδίωξαν προτρεπτικώς και επί τέλους τους εκτύπησαν, και εφόνευσαν τότε εξ αυτών και επλήγωσαν 7· αλλά και αυτοί επιστρέφοντες εις το φρούριον συνέλαβον τινας Ελληνας καθ’ οδόν ως αιχμαλώτους. Εισελθόντες δε, κατέστρεψαν την γέφυραν, δι’ ης ωσεί νησιώται απεσπασμένοι της στερεάς, εκοινώνουν δι’ αυτής. Ουχ’ ήτον δε με τους εντός της Μονεμβασίας γείτονάς των χριστιανούς συνέζων εν ειρήνη οικογενειακή ασφαλείς όντες εν τω φρουρίω άλλως· δεν προμηθεύθησαν όμως και από τροφάς αναλόγους, άνευ των οποίων η ασφάλεια ήτο πρόσκαιρος, καταναλίσκοντες δ’ ας είχον ησύχαζον ελπίζοντες ταχείαν εμφάνισιν θαλασσίας Σουλτανικής δυνάμεως προς εφοδίασιν του φρουρίου, καθ’ ας εκ Ναυπλίου ελάμβανον επιστολάς ενθαρρυντικάς και επελπιστικάς.
Περί δε τα μέσα Μαΐου λαβόντες εκείθεν και επιστολάς χαροποιάς περί της ελεύσεως, πορείας και των ευτυχών κατορθωμάτων του Κεχαγιάμπεη, και ενθουσιασθέντες διενοήθησαν να πράξουν και αυτοί λόγου τι άξιον. Οθεν 140 επίλεκτοι εξελθόντες την 18 Μαΐου νυκτός, κατέλαβον την παλαιάν ονεμβασίαν, ίνα επιπέσωσιν και αυτοί αίφνης εκ των οπισθίων κατά των πολιορκητών, εξέλθωσι δε αι οι εν τω φρουρίω κατά μέτωπον, βάλωσιν ούτω αυτούς μεταξύ δύω πυρών και κατωρθώσωσιν ούτω την της πολιορκίας διάλυσιν. Αλλ’ οι πολιορκηταί προειδοποιηθέντες, απέκλεισαν εκεί τους 140, και τους ηνάγκασαν να παραδοθώσι αμαχητί, και ως αιχμάλωτοι να διασκορπισθώσιν εις τα χωρία. Ηλθον δε και πλοία εκ Σπετζών τρία εις πολιορκίαν του φρουρίου διά θαλάσσης, τα των Γ. Πάνου, Η. Θερμισιώτου και Γ. Κλίσια και ένα εκ Γυθείου, το του Μπουζουναρά. Τότε δα οι σχυρώτεροι, ή αξιωματικοί εκ των Τούρκων, εσκέφθησαν και περί οικονομίας των τροφών. Οθεν λαβόντες αυτοί ας είχαν, ανέβησαν και εκλείσθησαν με αυτάς εις την ακρόπολιν, απαγορεύσαντες εις τους ενδεείς και στερουμένους τούτων Τούρκους την εις την ακρόπολιν είσοδον. Εμελέτησαν δε να φέρωσιν εν αυτή και κρατήσωσιν ως ομήρους και τους των χριστιανών εγκριτωτέρους, ή και διά να τους φονεύσωσιν ως ούτοι υπώπτευσαν. Οθεν συνεννοηθέντες οι τε χριστιανοί και Τούρκοι, οι εν τη πόλει, ανταλλάξαντες υποσχέσεις αμοιβαίας περί ασφαλείας οπωσδήποτε και αν αποβώσι τα ράγματα, διά των εν τω λαώ ισχυρών Τούρκων, εματαίωσαν το σχέδιον των πρώτων, κατορθώσαντες να άρωσι το εμπόδιον της εις την α- κρόπολιν εισόδου, καταστήσαντες αυτήν εις πάντας τους Τούρκους κοινήν· ούτω δε πάλιν κοινώς καταναλίσκοντες τας τροφάς και καταναλισκόμενοι, πεφάσισαν κατά Ιούνιον να παραδώσωσιν εαυτούς και το φρούριον».

Πηγές: Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενεσίας ή ο Ιερός των Ελλήνων Αγών, υπό Μ. Οικονόμου του εκ Δημητσάνης, Γραμμ. του Γεν. Αρχ. της Πελοποννήσου, Εν Αθήναις, Εκ του Τυπογραφείου Θ. Παπαλεξανδρή, 1873, σ.σ. 161-163.και Στρατιωτική Ιστορία.