Η Γυναίκα και η θέση της στην κοινωνία (Φ. 1858)

 

 

 

Γράφει και Επιμελείται ο: ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ν. ΣΑΡΕΛΑΣ

 Η γυναίκα, ζωτικό μέλος του κοινωνικού οργανισμού μέσα στον οποίο ζει, όπως και ο άντρας, και υποταγ­μένη, αλλά πραγματικά ελεύθερη, σε αναγκαίους κοινωνιοκρατικούς σκοπούς έχει κάθε δικαίωμα να συμμε­τέχει ενεργά στην πορεία της κοινωνίας. Και όχι μόνο το δι­καιούται, αλλά είναι απαραίτητη η συμβολή της στην κοινω­νική εξέλιξη λόγω της ιδιαίτερης μορφής της σημερινής κοινωνίας. Σήμερα, που η τεχνική και η τεχνολογία αναπτύσσονται

με ραγδαίο ρυθμό, που η διαφοροποίηση ανάμεσα στα ε­παγγέλματα είναι έντονη και η εξειδίκευση φοβερή, απαι­τούνται όλο και περισσότεροι άνθρωποι για την επάνδρωση οικονομικών ή άλλων επιχειρήσεων. Και βέβαια έτσι ανοί­γεται και στο γυναικείο πληθυσμό ένας ευρύς ορίζοντας για οικονομική δραστηριότητα, η οποία θα έχει ως επακόλουθο την πλήρη οικονομική τους ανεξαρτησία. Άλλωστε από την εποχή ακόμη της βιομηχανικής επανάστασης η οικονομική ανεξαρτησία, που οι γυναίκες μπορούσαν να αποκτήσουν από την προσωπική τους εργασία, έδωσε την πρώτη ώθη­ση για τη δυναμική διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους.

Η κοινωνία, όμως, παρά τον εκσυγχρονισμό της σήμερα και την αλλαγή του τρόπου αντιμετώπισης των δυο φύλων, εξακολουθεί να κάνει σαφή διάκριση μεταξύ γυναικείων και ανδρικών ρόλων και συνεχίζει να προβάλλει διαφορετικά πρότυπα για τα δυο φύλα. Σύμφωνα με το κυρίαρχο κοινω­νικό πρότυπο ο ρόλος της γυναίκας εστιάζεται περισσότε­ρο στην οικογενειακή παρά στην επαγγελματική ζωή. Η κοι­νωνία τη θέλει περισσότερο καλή σύζυγο και στοργική μη­τέρα παρά επιτυχημένη επαγγελματία.

Οι ιστορικοί δέχονται πως η δομή των πρώτων κοινωνιών ήταν μητριαρχικη, το διάστημα όμως χρονικά ήταν ελάχιστο κι επακολούθησε μια μακραίωνη φάση πατριαρχίας, που τα κατάλοιπα της φτάνουν μέχρι τις ημέρες μας. Αν ανατρέξει κανείς στην ιστορία των λαών, θα διαπιστώσει πως σ' όλα τα μήκη και τα πλάτη μέσα στα όρια του τότε γνωστού κό­σμου η θέση της γυναίκας υπήρξε μειονεκτική σε σχέση με τον άνδρα. Μάλιστα ορισμένοι αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Αριστοτέλης, παραδέχονταν την ανισότητα των δυο φύλων και θέλησαν να υποστηρίξουν την άποψη πως το αρσενικό είναι από τη φύση του ηγεμονικότερο από το θηλυκό (Το γαρ άρρεν φύσει του θήλεος ηγεμονικότερον: Αριστοτέλης, Πολιτικά). Κοινωνικά υποδεέστερη, θα λέγαμε, δεν απο­λάμβανε κανένα δικαίωμα και υπάρχουν περιπτώσεις που οι ίδιες οι μητέρες θανάτωναν τα θηλυκά βρέφη για να α­ποφύγουν τις άθλιες βιοτικές συνθήκες που οι ίδιες καρτε­ρικά υπέμεναν. Η Νεοελληνική Λογοτεχνία μας παραπέμπει στο έργο του μεγάλου διηγηματογράφου μας ΑλέξανδρουΠαπαδιαμάντη: Φόνισσα.

Μετά από ένα μεσαίωνα σκοταδιστικό σε όλα τα επίπεδα, κατά συνέπεια καταπιεστικό και απάνθρωπο για το γυναι­κείο παράγοντα, παρουσιάστηκε μια τάση φιλελευθερισμού και ανθρωπισμού που άγγιξε και το γυναικείο ζήτημα. Στο­χαστές, φιλόσοφοι, όπως ο Βολτέρος, ο Ντιντερό, ο Μερ-σιέ, τάχθηκαν υπέρ του γυναικείου εξανθρωπισμού και συ­νάντησαν έντονες αντιρρήσεις από το πλέγμα συντηρητι­σμού και θρησκοληψίας που ταλάνιζε τις βυθισμένες στο η-μίφως κοινωνίες. Χρειάστηκε ν' απαλλαγεί η ανθρωπότητα από δεισιδαιμονίες, να ωριμάσει πνευματικά ώστε να δε­χτεί την ισοτιμία της γυναίκας, αφού προηγούμενα την είχε καταξιώσει συνειδησιακά.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως τα πρώτα της εξελικτι­κά βήματα έγιναν μετά την αναγέννηση, με τα πρώτα πνευ­ματικά σκιρτήματα που ακολούθησαν τον ανθρωπισμό και το Διαφωτισμό.

Όσο όμως κι αν ανταποκρίθηκε η θέση της και με την θεώρηση του οικογενειακού δικαίου, υπολανθάνουν οι κοινωνικές προκαταλήψεις, ίσως λόγω των ανατολίτικης προέλευσης ιδεολογικών καταλοίπων, και δυονεοαίνουν ουσιαστικά την εξέλιξη της στον κοινωνικό στίβο. Γι' αυ­τό το λόγο ειδικά στον τόπο μας ο διεκδικητικός αγώνας των γυναικών υπήρξε οξύτερος και εντονότερος και πέ­ρα από το στόχο της νομικής, πολιτικής και κοινωνικής διάκρισης αποσκοπούσε στην διερεύνηση συνείδησης των ίδιων των γυναικών. Προείχε άμεσα να συνειδητοποι­ήσουν οι γυναίκες την αυτονομία και αυτοτέλεια τους, ώ­στε ν' αποκτήσουν κοινωνική ευθύνη και να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους σ' όλους τους χώρους και τα επίπε­δα ζωής. Η ευαισθησία, το πρακτικό πνεύμα και η διορα­τικότητα της δίνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην κοινωνική ζωή και όχι μόνο σήμερα. Υπάρχουν περίοδοι στην παγκό­σμια ιστορία που γυναίκες ηγερίες κινούσαν τα νήματα της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, πίσω από κάποιον άν­δρα. Η Ασπασία, η Θεοδώρα, η Ιωσηφίνα οριοθέτησαν ε­ποχές. Η γυναίκα ως.αθάνατη αγαπημένη σφράγισε πολι­τισμούς. Τα μεγάλα έργα του πνεύματος την είχαν ως ο-δηγητικό άστρο: Ιλιάδα - Ελένη, Οδύσσεια - Πηνελόπη, Φάουστ - Μαργαρίτα.

Χωρίς να αγνοηθεί η σημαντική πρόοδος που έγινε στον τόπο μας, μετά τον τελευταίο πόλεμο ιδιαίτερα, η κοινωνι­κή αντίληψη με πάρα πολλούς τρόπους δείχνει την υπερο­χή του αντρικού φύλου και μάλιστα στην ελληνική επαρχία.

Έχει διαπιστωθεί ότι τα κορίτσια σε σύγκριση προς τα α­γόρια ωθούνται στην επιλογή των σπουδών τους περισσό­τερο από κίνητρα που σχετίζονται με την κοινωνική προ­σφορά και την προσωπική καλλιέργεια, ενώ τα αγόρια κι­νούνται περισσότερο από ωφελιμιστικά κίνητρα (απόκτηση χρημάτων, εξουσίας κ.α.), αφού ο πρωταρχικός ρόλος τουάνδρα μέσα στην οικογένεια εξακολουθεί να είναι εκείνος του "προστάτη" και του "προμηθευτή" των απαραίτητων, για την οικογένεια, αγαθών.

Για τους παραπάνω λόγους το ιδανικό της επαγγελματι­κής επιτυχίας και της απόκτησης υλικών αγαθών δεν φαί­νεται να έχει για τη γυναίκα την ίδια βαρύτητα σε σύγκριση "προς εκείνη που συνήθως έχει για τον άντρα. Γί αυτό και η επιλογή επαγγέλματος από τις γυναίκες στρέφεται προς ορισμένες ασχολίες που εναρμονίζονται πιο πολύ προς την κοινωνική αντίληψη για τη φύση και την αποστολή της γυ­ναίκας, όπως είναι π.χ. η εκπαίδευση ή η παροχή κοινωνι­κών υπηρεσιών.

Οι παραδοσιακές θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε αρσενικά υποκείμενα, με αποτέλεσμα να δίνουν μικρή σημασία στο γεγονός ότι για τις γυναίκες η διαδικασία της ανάπτυξης τους κατά τη διάρκεια της ζωής τους είναι πιο σύνθετη από αυτή των αν­δρών, λόγω των ποικίλων υποχρεώσεων τους στο σπίτι και στη δουλειά, της μητρότητας καθώς και λόγω των συνε­πειών που έχει η διαπαιδαγώγηση τους στις στάσεις, στις

Μολονότι, τις δυο τελευταίες δεκαετίες έγιναν διάφορες προσπάθειες πολλά υποσχόμενες, για τη διατύπωση μιας πλήρους θεωρίας επαγγελματικής ανάπτυξης των γυναι­κών, εν τούτοις καμία δεν έχει κατορθώσει να λάβει υπόψη της την ποικιλία των παραμέτρων που επηρεάζουν την ε­παγγελματική ανάπτυξη των γυναικών. Υπάρχουν τα στερε­ότυπα και οι προκαταλήψεις που δεν έχουν εκλείψει και χρειάζεται ριζική αλλαγή νοοτροπίας για να μπορέσει ου­σιαστικά να εξισωθεί με τον άντρα.

"Ο μισογυνισμός δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας ρατσι­σμός, ο πιο καθολικός, ο πιο βαθύς και ο πιο ύπουλος των ρατσισμών ο πιο αξιοπρεπής και ο πιο εύκολος να εφαρμό­σει κανείς".

Κοινωνίες που στηρίζονται στην ισόμετρη μεταχείριση των δυο φύλων και παρέχουν ίσες ευκαιρίες διάκρισης σπι γυναίκα δημιουργούν τις προοπτικές για μια ανθρωπότητα πραγματικά ελεύθερη, πραγματικά ανθρώπινη. Και δεν θα ήταν υπερβολή, αν λέγαμε, πως ο δείκτης της πολιτισμικής εξέλιξης μιας κοινωνίας και ο συντελεστής ωριμότητας της είναι κατευθείαν ανάλογος με τη θέση της γυναίκας οτο συγκεκριμένο κοινωνικό σύστημα.

Επιβεβαιώνεται, λοιπόν, απόλυτα η ρήση του Καρλ Μαρξ πως "η κοινωνική πρόοδος μπορεί να μετρηθεί από τη θέ-. ση της γυναίκας σε μια εποχή".

Αξίζει, λοιπόν, ως κοινωνία να δείχνουμε στη γυναίκα, αυτό το γλυκό και μαγευτικό θαύμα της φύσης όπου φέρνει την καινούργια ζωή στον κόσμο, τον αμέριστο σεβασμό μας, θαυμασμό και αγάπη μας και να είμαστε σίγουροι ότι εκεί­νη θα βρει τρόπο για να μας το ανταποδώσει!

 

Γράφει ο Σαρέλας Θεόδωρος , κειμενογράφος από τους Αγ. Θεοδώρους