UNICS - Το ενδιαφέρον πείραμα του σπηλαίου των κλεφτών (Φ. 1859)
Το ενδιαφέρον πείραμα του σπηλαίου των κλεφτών - Κοινωνική Ψυχολογία, Προκαταλήψεις, Ομάδες, Θεωρία Συγκρούσεων και υπερβάσεις τους!
Το πείραμα του σπηλαίου των κλεφτών είναι ένα από τα πιο κλασικά στον τομέα της κοινωνικής ψυχολογίας. Διεξήχθη το 1945 με πρωτοβουλία των Muzafer Sherif και Carolyn Sherif, καθηγητών του Πανεπιστημίου της Οκλαχόμα (ΗΠΑ). Σκοπός του ήταν να προσδιορίσει τα κλειδιά που θα μας επιτρέψουν να κατανοήσουμε καλύτερα τις κοινωνικές προκαταλήψεις, τη λειτουργία των ομάδων, τις συγκρούσεις που αυτές προκαλούν και τις προύποθέσεις υπέρβασής τους.
Το όλο πείραμα επικεντρώθηκε στην έννοια της "ομάδας", προσπαθώντας να απεικονίσει το πώς σχηματίζεται η αντίληψη ότι ανήκουμε σε μια συγκεκριμένη ομάδα, πώς διαμορφώνονται οι σχέσεις μέσα σε αυτήν και πώς μια συλλογικότητα σχετίζεται με άλλες.
"Οι προκαταλήψεις είναι πεποιθήσεις προ-παρατήρησης".
-José Ingenieros-
Αρχικός σκοπός να ερευνηθεί το πώς εμφανίζεται ή εντείνεται η σύγκρουση μεταξύ δύο ομάδων. Όταν υπάρχουν δύο ή περισσότερες ομάδες, στις οποίες τα μέλη τους έχουν αναπτύξει μια ισχυρή αίσθηση ότι ανήκουν στη δική τους ομάδα, φαίνεται ότι αθτή η αίσθηση του ανήκειν προκαλεί ταυτόχρονα και σε πρώτη φάση την απόρριψη των άλλων ομάδων, ειδικά με ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά, τα οποία τείνουν να εντείνονται. Αυτό όμως μπορεί να αντιστραφεί.
Ας δούμε πώς πραγματοποιήθηκε αυτή η ενδιαφέρουσα μελέτη.
Το πείραμα της σπηλιάς των κλεφτών
Για να διεξαγάγουν τη μελέτη, οι ερευνητές επέλεξαν 22 αγόρια ηλικίας 11 ετών. Όλα ήταν "κανονικά" παιδιά. Αυτό σημαίνει ότι δεν είχαν ιστορία κακής συμπεριφοράς, προέρχονταν από σταθερές οικογένειες και είχαν καλή σχολική απόδοση. Όλα ήταν μεσαίας τάξης και κανένα από αυτά δεν γνώριζε ότι ήταν μέρος ενός πειράματος.
Αφού έκαναν την επιλογή, τα παιδιά χωρίστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες. Στη συνέχεια παρακολούθησαν μία καλοκαιρινή κατασκήνωση σε μια περιοχή της Οκλαχόμα, γνωστή ως το κρατικό πάρκο διαρρήξεων. Οι δύο ομάδες κατασκήνωσαν σε πολύ απομακρυσμένες περιοχές η μία από την άλλη . Κανένα από τα παιδιά δεν γνώριζε ότι υπήρχε άλλη ομάδα.
Το πείραμα των κλεφτών των σπηλιών χωρίστηκε σε τρεις φάσεις: Στην πρώτη, οι ερευνητές προσπάθησαν να τονώσουν την αίσθηση ότι καθένας ανήκει στην ομάδα του. Η δεύτερη ήταν η φάση τριβής, στην οποία
δημιουργήθηκαν καταστάσεις συγκρούσεων μεταξύ των ομάδων. Η τελική φάση ήταν η ολοκλήρωση, στην οποία οι ερευνητές θα προσπαθούσαν να επιλύσουν τις συγκρούσεις και οι διαφορές που είχαν προκύψει να θεραπευθούν.
Συμμετοχή και σύγκρουση
Κατά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας αναπτύχθηκαν δραστηριότητες για την ενίσχυση των εσωτερικών σχέσεων σε κάθε ομάδα. Τα αγόρια έκαναν βόλτες μαζί, πήγαινααν στην πισίνα ως ομάδα και έκαναν διαφορετικές ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Κάθε ομάδα κλήθηκε να επιλέξει ένα όνομα και μια σημαία.
Σε αυτό το πρώτο στάδιο παρατηρήθηκε ότι τα μέλη κάθε ομάδας ταυτίζονταν με την ομάδα τους και ανέπτυσσαν μια ισχυρή αίσθηση ότι ανήκουν σε αυτήν. Μέσα σε λίγες μέρες εμφανίστηκαν ιεραρχίες και διάφοροι εσωτερικοί ρόλοι. Οι σχέσεις μεταξύ των μελών μειώθηκαν σταδιακά σε κάθε στρατόπεδο.
Στη δεύτερη εβδομάδα γνωστοποίησαν την ύπαρξη της άλλης ομάδας. Από την αρχή, κάθε ομάδα ήταν αμυντική και ανταγωνιστική εναντίον της άλλης. Τα εμπόδια ήταν εμφανή. Τα ίδια τα παιδιά ζήτησαν από τους ερευνητές να διεξάγουν ανταγωνιστικές δραστηριότητες μεταξύ των δύο ομάδων. Το έκαναν και πρόσφεραν ακόμη και ένα βραβείο στον νικητή.
Από τότε η εχθρότητα αυξήθηκε αισθητά. Οι τριβές ήταν συχνές, σε σημείο όπου αρνούνταν να τρώνε μαζί στον ίδιο τόπο. Η αμοιβαία απόρριψη αυξήθηκε τόσο πολύ, ώστε οι ερευνητές αποφάσισαν να θέσουν τέρμα στη φάση αυτή νωρίτερα από ό,τι είχαν σκεφτεί, φοβούμενοι ότι η κατάσταση της αντιπαράθεσης θα γινόταν ανέλεγκτη.
Οι υπεύθυνοι για το πείραμα στο σπήλαιο των κλεφτών απέδειξαν ότι το αίσθημα του ανήκειν και των προκαταλήψεων εναντίον άλλων πηγαίνει χέρι-χέρι. Συνειδητοποίησαν επίσης πόσο εύκολο ήταν να αυξηθεί το αίσθημα της ανικανότητας σε μια ομάδα και να δημιουργηθεί μίσος προς άλλες ομάδες.
Η δύναμη των κοινών στόχων
Στην τελική φάση οι ερευνητές επινόησαν δραστηριότητες, που απαιτούσαν τη συνεργασία και των δύο ομάδων. Έτσι δημιούργησαν διάφορα πλασματικά προβλήματα. Είπαν ότι τα αποθέματα νερού τελείωσαν εξαιτίας κάποιων βανδάλων (κοινού εχθρού). Έπρεπε να επιλύσουν έτσι το κοινό πρόβλημα επιβίωσης. Για να επιτευχθεί αυτό, και οι δύο ομάδες συνεργάστηκαν.
Αργότερα τους είπαν ότι θα τους έδειχναν μια ταινία, ιδέα που άρεσε σε όλους, αλλά θα έπρεπε να πληρώσουν γι' αυτό ένα σημαντικό ποσό. Καμία όμως από τις ομάδες δεν μπόρεσε να συγκεντρώσει το απαιτούμενο ποσό και και έτσι πάλι έπρεπε να συνεργαστούν για να επιτύχουν τον κοινό στόχο.
Μετά την επίλυση πολλών προβλημάτων μαζί, η αμοιβαία αντιπάθεια εξαφανίστηκε. Τόσο πολύ ώστε κατά τη διάρκεια της επιστροφής και οι δύο ομάδες να ζητήσουν να πάνε στο ίδιο λεωφορείο. Όταν σταμάτησαν να ξεκουραστούν, η ομάδα των "Κουνουπιών" χρησιμοποίησε τα χρήματα που κέρδισε στο διαγωνισμό για να αγοράσει αναψυκτικά για όλα τα παιδιά.
Οι ερευνητές από το σπήλαιο των κλεφτών κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η δημιουργία κοινών προβλημάτων και, με τη σειρά τους, οι κοινές επιδιώξεις ήταν ένας τρόπος επίλυσης των συγκρούσεων μεταξύ των ομάδων. Οι ερευνητές διατύπωσαν τη "ρεαλιστική θεωρία συγκρούσεων". Σε αυτήν υποδεικνύουν ότι η κοινή επίλυση ενός κοινού προβλήματος προκαλεί την εξαφάνιση των προκαταλήψεων, που μειώνονται σιγά-σιγά μέχρι να εξαφανιστούν.
Ίσως κάτι μας λέει αυτή η μελέτη για το ουσιαστικό νόημα των συχνών προβλημάτων, κρίσεων, θεομηνιών, πολέμων κλπ, που χτυπούν ανελέητα μία ανθρωπότητα, που ξεχνά τα μαθήματα του παρελθόντος της;
Κυριάκος Κόκκινος,
Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο, Συστημικός Αναλυτής CSAP, Διαμεσολαβητής, Coach, Εκπαιδευτής Ενηλίκων
Αφήστε ένα σχόλιο