Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΑΔΕΛΦΗΣ ΣΤΟ '40 (Φ. 1863)

 

 

Υπάρχουν ύψη που δεν τα φτάνουν οι πρόοδοι της τεχνικής, τόποι που δεν πας ούτε με διαστημόπλοιο. Είναι η χώρα της ηθικής. Δηλαδή, της αγάπης. Η αρετή της αφοσίωσης στον πλησίον. «... Αφού δε μπορούμε, δυστυχώς, να σταματήσουμε τον πόλεμο (έγραψε ο Ε.Ν. το 1862 στο βιβλίο του «Μια ανάμνηση από το Σολφερίνο), να μπορούσε τουλάχιστον να υπάρχει μία οργάνωση σε κάθε χώρα, από εθελοντές, με θάρρος και ζήλο, εκπαιδευμένους σε καιρό ειρήνης, άντρες και γυναίκες, που νάχει σα σκοπό της την περίθαλψη των τραυματιών και των ασθενών του πολέμου.., Μια οργάνωση από εθελοντές, πρόσωπα σεβαστά, ιερά, που οι αντίπαλοι να τους σέβονται, να τους διευκολύνουν και να τους υποστηρίζουν στην αποστολή τους... Γιατί ποιο κράτος, ποιος διοικητής στρατιάς, ποια πατρίδα, δε θα θέλει τη βοήθεια των στρατιωτών της σε τέτοιες ώρες...». Κι αλλού: «... Υπάρχουν   μέσα   στον   κόσμο   άτομα   προικισμένα   απ'   το   Θεό   να προσφέρουν...»,  (Και  σήμερα,  σ'   αυτήν την  εποχή  του παραλόγου, υπάρχουν, αλλά δε φωτίζονται). Γι' αυτά τα άτομα τα σεβαστά και ιερά, που του ενέπνευσαν στο Καστιλιόνε της Λομβαρδίας το 1858 την πανύψηλη ιδέα του Ερυθρού Σταυρού, δηλαδή την ιδέα της εθελοντικής προσφοράς και θυσίας, θα μιλήσουμε σήμερα. Για τις αδελφές του '40.

Εάν οι γυναίκες της Πίνδου, στην οριακή εκείνη στιγμή της ιστορίας των Ελλήνων, την 28^η Οκτωβρίου του 1940, μια στιγμή καθόδου και συστράτευσης, αφού σύσσωμη η Ελλάδα απ΄ άκρη σ' άκρη, (δεν υπάρχει στην Ευρώπη άλλο τέτοιο παράδειγμα) αντιμετώπισε τη φοβερή δοκιμασία, φαντάζουν στα μάτια μας τραχιές, γήινες, αντρογυναίκες, κομμάτια από την ίδια τη φύση που τις γέννησε, οι αδελφές νοσοκόμες είναι η ενσάρκωση της στοργής, της τρυφερότητας, της αυτοθυσίας, της ιδέας και του ονείρου. «Στρατιώτες της αγάπης», τις ονομάτισαν, «Λευκούς αγγέλους της χαράς», που όταν μάλιστα προσφέρουν το έργο τους εθελοντικά, τότε αποκτούν μια άλλη διάσταση, πέρα από τα μέτρα του υπολογισμού και της συναλλαγής.

Αλογάριαστη, δραστική και τελεσφόρα είναι η προσφορά του Ε.Ε.Σ. προς όλους του τομείς και σ' όλη τη χώρα κατά τις ώρες εκείνες της φοβερής δοκιμασίας του Έθνους. Έργο βαρυσήμαντο, εθνικό και πατριωτικό. Την πλέον όμως αξιόλογη δράση σημείωσε το τμήμα των αδελφών νοσοκόμων. Καθώς το ένοπλο τμήμα του  μαχόμενου Έθνους,  με τη θυελλώδη κι ασυγκράτητη πατριωτική ορμή του και την ακατάβλητη ανδρεία του γίνεται ασπίδα της ελευθερίας πάνω κει στις χιονισμένες βουνοκορφές και τις άγριες χαράδρες των βορειοηπειρωτικών συνόρων, πραγματοποιώντας την εποποιία του ΟΧΙ, ο Ε.Ε.Σ. κορυφαίος και ακαταγώνιστος παραστάτης κι επίκουρος του Κράτους, συνεπής στην πολυσήμαντη ανθρωπιστική αποστολή του, αντάξιος της καθολικής λαϊκής καθιερώσεως του, σπεύδει να παράσχει στο αγωνιζόμενο Έθνος την αναγκαία και πολύτιμη συνδρομή και αρωγή του. Με την κατάλληλη οργάνωση του, την πλούσια εμπειρία του, την πλήρη κι έγκαιρη προπαρασκευή και προετοιμασία του (από το φθινόπωρο του 1939 με την έκρηξη του β΄ παγκοσμίου πολέμου) με τα αφοσιωμένα ιατρικά στελέχη  του,  την  αυταπάρνηση  των   Διπλωματούχων  κι Εθελοντριών Αδελφών   Νοσοκόμων,   τους   Σαμαρείτες,   τους   Τραυματιοφορείς,   τη συστράτευση ολόκληρου του πολύμορφου εθελοντικού δυναμικού του και την ενθουσιώδη συμπαράσταση της Ελληνικής κοινωνίας, αναδείχτηκε, κατά την περίοδο του 1940-41 (αλλά και μετά, στην Κατοχή) ο αναντικατάστατος βοηθός και συνεργάτης του κράτους στην τιτάνια προσπάθεια του. Την πλέον   όμως   αξιόλογη   δράση   εσημείωσε   το   τμήμα   των   Αδελφών Νοσοκόμων.   Χιλιάδες   διπλωματούχες   κι   εκπαιδευμένες   με   εντατικά μαθήματα  σε  όλη  την  Ελλάδα  εθελόντριες  αδελφές,  έσπευσαν  στην Πρόσκληση του Ε.Ε.Σ. να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους «... αμιλλώμεναι (αναφέρει φυλλάδιο πεπραγμένων του Ε.Ε.Σ.) όπως προκριθούν για τα Νοσοκομεία των Πρόσω...». Κατά εκατοντάδες οι εθελόντριες, με την καθοδήγηση    των    διπλωματούχων    έμπειρων    αδελφών    του    Ε.Ε.Σ. τοποθετήθηκαν στα Στρατιωτικά Νοσοκομεία και σ' εύθετα σημεία του Μετώπου και των Μετόπισθεν, εις Κινητά Χειρουργεία που μεταφέρονταν ανάλογα με τις ανάγκες του στρατεύματος. Ενδεικτικά θ' αναφέρουμε: Α΄ Κινητό Χειρουργείο: Καλαμπάκα (υπό σκηνές, για να καταλάβουμε τις συνθήκες), Αγρίνιο, Άρτα (στο Δημοτικό Σχολείο της πόλης) που νοσηλεύει επί δύο  μήνες  1.700 τραυματίες και παγόπληκτους στρατιώτες, στην Αμφιλοχία  (με  420  κλίνες)  που  αναλαμβάνει   με  κίνδυνο  απ'   τους βομβαρδισμούς, τη διακομιδή (με 4 πλωτά νοσοκομεία, σε διάστημα δύο μηνών) 8.000 τραυματιών σε βαριά κατάσταση. Β' Κινητό Χειρουργείο: Στην Κοζάνη, Καστοριά, Κορυτσά (12/1741) προς συμπλήρωση του εκεί Πρόσκαιρου Στρατιωτικού Νοσοκομείου και νοσηλεύει 1.950 τραυματίες

και   παγόπληκτους,   κι   ύστερα   από   την   κατάρρευση   του   μετώπου» συμπτύσσεται στα Τρίκαλα, Δεμερλή, Γραβια, Άμφισσα,  Αγρίνιο,  για να καταλήξει το νοσηλευτικό προσωπικό (με την κατάληψη της χώρας από τον εχθρό) στο Μεσολόγγι στο εκεί νοσοκομείο...  Επίσης οι νοσηλεύτριες υπηρετούν σε Νοσοκομεία Εκστρατείας του Ε.Ε.Σ. (στο Αγρίνιο σε χώρους των καπναποθηκών Παπαστράτου που νοσηλεύει 2,619 τραυματίες, 1.043 ασθενείς και 1.804 παγόπληκτους στρατιώτες, καθώς και πολίτες Θύματα των εχθρικών βομβαρδισμών. Σε μόνιμα νοσοκομεία διακομιδής τραυματιών και   ασθενών  του   Μετώπου   σε   διάφορες   πόλεις   της  χώρας.   Σε   9 Νοσοκομειακούς Συρμούς, σε τέσσερα πλωτά Νοσοκομεία, στο Σταθμό Πρώτων  Βοηθειών  Αθηνών,  στις  Γωνιές του  τραυμάτισα  και  λοιπές

υγειονομικές   υπηρεσίες   του   στρατεύματος.   Το   Νοσηλευτικό   Τμήμα προσφέρει επίσης τις υπηρεσίες του στα επαρχιακά τμήματα του Ε.Ε.Σ.: Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Κέρκυρα, Λάρισα, Κοζάνη, Βόλο, Σέρρες, Δράμα, Πάτρα, Τρίπολη, Ναύπλιο, Σπάρτη... ο δε ζήλος, η εκπληκτική ψυχραιμία, η αυταπάρνηση, η ακάματη εργασία μέχρις εσχάτων (αδελφές χάθηκαν από υπερκόπωση), η αφοσίωση και ανεξάντλητη στοργή την οποία επιδεικνύουν προς τους τραυματίες, αποδεικνύουν πόσο βαθύτατα είχαν κατανοήσει το πνεύμα του Ερυθρού Στρατού. Τις βλέπουμε σε φωτογραφίες της εποχής εκείνης, μαζί με τους στρατιώτες, δίπλα - δίπλα, στρατιώτες και κείνες, να μεταφέρονται με σιδηροδρομικά βαγόνια, με τις τιμημένες κάτασπρες στολές τους και τις μακριές κάπες τους... Σκυμμένες σε κλίνες ασθενών, ίδιες μάνες και Παναγιές. Και μέσα στις πρώτες, πρώτη η Μεγάλη Αδελφή του Ε.Ε.Σ. Αθηνά Μεσολωρά, που καθοδηγούσε κι επέβλεπε το νοσηλευτικό Έργο στο νοσοκομείο εδώ των Αμπελοκήπων, στα κινητά χειρουργεία, στα Μόνιμα Νοσοκομεία  Πολέμου  του   Ε.Ε.Σ.,  αεικίνητη,  πανταχού  παρούσα,  να νουθετεί, να κατευθύνει, ν΄ αποχαιρετάει συγκινημένη τις ηρωίδες σε αίθουσες κι αποβάθρες... Κι άλλα ονόματα, σεβαστά, ιερά, γνωστά στο πανελλήνιο: Η κ. Ελευθερίου, η δεσποινίς Χουρσόγλου, η Μεσολογγίτισσα δεσποινίς Χρόνη, η δεσποινίς Ψυχαλινού... (και ονόματα ιατρών: Κουρίας, Μακκάς, Λουρίδης, Γαϊτανάκης... που μας προξενούν συγκίνηση μεγάλη, ακατανόητη   ίσως   για   τους   νεώτερους,   εμείς   όμως   βλέποντας   τις ερυθροσταυρίτισσες, εθελόντριες και σπουδάστριες της πανεπιστημιακής βαθμίδος Σχολής» να παρελαύνουν πρώτες στις εθνικές μας γιορτές, στα πρόσωπα τους βλέπουμε όλες τις προηγούμενες» στρατιές ολόκληρες, που κράτησαν   πανύψηλη   την   Ιδέα   του   Ερρίκου   Ντινάν,   αλλά   και   τις συνεχίστριες αυτού του Τργο» και μας παίρνουν τα δάκρυα. Χάρις εις το Νοσηλευτικό Σώμα του  Κ.Κ.Σ.  αντιμΓ.τοιπίστηκαν  ικανοποιητικότατα οι ανάγκες των στρατιωτικών νοσοκομείου και οι τραυματίες και ασθενείς στρατιώτες, οι ηρωικοί υπερασπιστές της Ελληνικής Ελευθερίας, βρήκαν κάθε δυνατή νοσηλεία και περιποίηση. «Το ίδρυμα υμών, απευθύνει ο Πρόεδρος της Κυβέρνησης Αλέξανδρος Κορυζής την 25^η/2/4ί προς τον Πρόεδρον    του    Ε.Ε.Σ.,     εκπληρούν     κατά     τρόπον     υπέροχον    το ανθρωπιστικότατον   έργον   προς   περίθαλψην    και   ανακούφισην   του ανθρωπίνου    πόνου,    έχει    την    κοινήν    αναγνώρισιν    και    εθνικήν ευγνωμοσύνην».

Βλέποντας τον ενθουσιασμό και το ζήλο της αδελφής του '40 στην πρόσκληση της πατρίδας, έχουμε την αίσθηση πως έχουν δεχτεί πρόσκληση σε πανηγύρι. Ήταν όμως χαρά και πανηγύρι ο δρόμος που έπαιρναν; Ας ακούσουμε ελάχιστα αποσπάσματα, συρραμμένα εδώ-εκεί (δε μας παίρνει ο χρόνος) από κάποια ανέκδοτα προσωπικά ημερολόγια, αρχίζοντας από τσ ημερολόγιο της Μαριάνθης Αναγνώστου, ερυθροσταυρίτισσσας αδελφής που έφτασε με την πρώτη αποστολή στην Κορυτσά. (Η Κορυτσά κατελήφθη στις 22/11/40 (Δεν ξέρω που είναι και αν ζουν οι αδελφές αυτές των ημερολογίων).

7 Δεκεμβρίου 1940: Εργαζόμεθα υπεράνθρωπα νύχτα μέρα. Δίχως ύπνο. Τα βράδια καταφτάνουν τραυματίες.

6     Ιανουαρίου 1941:    Ισχυρότατος    βομβαρδισμός.    Οι    τραυματίες καταφτάνουν...

7  Ιανουαρίου 1941 βράδυ: Σειρά οι αδελφές προσπαθούν να βγάλουν τα άρβυλα των παιδιών μας, που καταφτάνουν. Είναι κολλημένα με τις πληγές. 16 Ιανουαρίου: Τσακισμένες σωματικώς και ψυχικώς επιστρέφουμε στις εφτά το βράδυ στο νοσοκομείο, αφού εξεπληρώσαμε ιερότατη αποστολή, αποδίδουσαι φόρον τιμής εις τους αθανάτους ήρωες που έπεσαν υπέρ πατρίδος. Πάνω στο φορτηγό ο παπάς με το Σταυρό. Δίπλα η αδελφή, και πίσω οι αετοί, σκεπασμένοι με τη γαλανόλευκη... Βαρύ το έργο μας, αλλά

Κα ξέρετε μάνες και αδερφάδες, τον τελευταίο ασπασμό τον δώσαμε με Κλον τον ψυχικόν μας πόνο. Κάθε μέρα και μία αδελφή είναι επί του παραπάνω  καθήκοντος.  Τας  ώρας  αναπαύσεως  ετοιμάζουμε  σάβανα...  Τελούμε άπαντα προς τους ήρωες τα χριστιανικά καθήκοντα».  5 Μαρτίου  9  το Βράδυ: Βομβαρδισμός. Όσους μπορούν να μετακινηθούν τους κατεβάζουμε στο υπόγειο.  Οι βαριά μένουν στα κρεβάτια τους. Οπλισμένες με  θάρρος,  από  θάλαμο  σε  θάλαμο,  εμψυχώνουμε τους τραυματίες.

7-9 Απριλίου: Διακομίζονται τραυματίες με γοργό ρυθμό. Είμαστε άυπνες μερόνυχτα και τα νέα είναι άσχημα. Έπεσε η Θεσσαλονίκη. Σιωπούμε για να μην το μάθουν οι τραυματίες. Κλείνουν τα στενά του Ιβάν Μοράβα. Δεν μπορούν να φέρουν τραυματίες. Για τους πολύ βαριά, έγινε σύμβαση να παραδοθούν στο πολιτικό νοσοκομείο της Κορυτσάς. Ετοιμάζονται φορεία. Διαδραματίζονται σκηνές που δεν τις γράφει η πέννα. Μας τραβούν απ' τα φουστάνια...

9 Απριλίου; Συμφορά! Οι δρόμοι έκλεισαν. Θα μείνουμε στις θέσεις μας να δεχτούμε τον εισβολέα Γερμανό με το κεφάλι ψηλά, ψάλλοντας τον Εθνικό Ύμνο.. Πόσο αντέχει η ανθρώπινη ψυχή; Εμείς τη δική μας την κάναμε ατσάλι.

11 Απριλίου: Ανοίγει ο δρόμος του Μοράβα. Οι μωαμεθανοί Αλβανοί κάνουν   πλιάτσικο   στο   νοσοκομείο.   Αρπάζουν   τα   υπάρχοντα   μας. Αποχωρούμε. Κλαίμε καθώς αποχαιρετούμε τους τάφους των ηρώων μας. 14 Απριλίου: Τρίκαλα. Ανοίγουν οι ουρανοί και ξερνούν φωτιά. Από τα κρεβάτια φωνάζουν: Αδελφή!  Αδελφή!  Κατεβάζουμε τους βαριά στο υπόγειο.   Τους  άλλους  τους   βγάζουμε  στα  χαρακώματα.   Γονατιστή, αγκαλιασμένη μαζί τους, σφίγγω στο στήθος μου το σταυρό και επικαλούμαι το Θεό. Οι τοίχοι πέφτουν. Τραυματίζονται ξανά οι τραυματίες μου. Την ίδια ιιέρα: Με κράνη στο κεφάλι, μπροστά στο χειρουργικό τραπέζι, με αγωνία εργαζόμαστε. Έπειτα... δε θυμάμαι. (Τραυματίζεται). Συνέρχομαι στα χαρακώματα. Μου έχουν φορέσει χλαίνη... για να μη δίνω στόχο. Δίπλα μας πέφτουν βόμβες. Παύει ο βομβαρδισμός» Αναζητούμε στα συντρίμμια τα χειρουργικά εργαλεία. Εξουθενωμένες, σερνόμεθα στο καθήκον. 16   Απριλίου:    Κοιμηθήκαμε   στα   υπόγεια   του   Ερυθρού.   Είμαστε ψειριασμένες.

Η συνέχεια του ημερολογίου είναι από το νοσοκομείο Κορίνθου: οι βομβαρδισμοί συνεχίζονται. Η πόλη εκκενώνεται και τα τρόφιμα λείπουν. Ανήμερα του Πάσχα ανατινάσσεται η αμαξοστοιχεια Αθηνών-Πατρών. Οι ακρωτηριασμένοι είναι αμέτρητοι. (Χιλιάδες, γράφει). Οι αδελφές ολομόναχες, χωρίς γιατρό, με .προστάτη το Θεό, επιτελούν το καθήκον αδερφοποιημένες με το θάνατο.

Παραπέρα η αδελφή Αναγνώστου στο ημερολόγιο της αναφέρεται στη δράση της και στη φυγάδευση πατριωτών στη Μέση Ανατολή. «Ο πατέρας μου δεν είχε γιους να στείλει στο μέτωπο, γράφει η Λουκία Μάλτου. Ξεπροβόδισε την αδελφή μου και μένα σαν αδελφές». Και η Λόπη Παπαγεωργίου - Καμάρα: Αλησμόνητες θα μείνουν οι τραγικές στιγμές που κάποια παλικάρια πέθαιναν στα χέρια μας. Μια φορά μάλιστα δε μπόρεσα να κρατήσω τα δάκρυα μου. Πράγμα ανεπίτρεπτο για αδελφή».

Η Ερατώ - Αικατερίνη Μέλλου, εθελόντρια αδελφή του '40, πιστή στη μεγαλόπνοη ιδέα του ανθρωπιστή Ερρίκου Ντυνάν, γράφει στο ημερολόγιο της: 14/3/41: Μας έφεραν ακρωτηριασμένους Ιταλούς. Σήμερα δεν έχουμε ιδιαίτερη πατρίδα. Πατρίδα μας είναι ολόκληρη η ανθρωπότητα και μάνα μας η ανθρωπιά.

Η Μαρία Παπαδοπούλου-Κυριακίδου (διπλωματούχος ερυθροσταυ-ρίτισσα) αναφερόμενη στις αδελφές: Δεν δίστασαν να δώσουν και το αίμα τους για να σωθεί κάποιος πληγωμένος. Και παρακάτω: Θυμάμαι κάποτε που βομβαρδίστηκε το νεκροταφείο την ώρα που ετοιμαζόμασταν να θάψουμε τους νεκρούς. Προέτρεψα τις αδελφές να καλυφθούν ακόμα και μέσα στους τάφους. Καμμία δεν κινήθηκε. Έμειναν όρθιες, δίπλα στα φέρετρα.

«... Τον Απρίλιο του 1941, γράφει ο Ξενοφών Πανταζίδης στην Ιστορία του Ε.Ε.Σ., ένα από τα πλωτά νοσοκομεία μας, που μετέφερε από την Πρέβεζα 350 τραυματίες, αγκυροβόλησε στο Μεσολόγγι. Κοντά του είχε αράξει ένα πετρελαιοκίνητο με φορτίο βενζίνης. Ξαφνικά τα εχθρικά καταδιωκτικά αεροπλάνα, χωρίς να σεβαστούν το σήμα του Ερυθρού Σταυρού, όρμησαν κατά του πλωτού νοσοκομείου. Ο κυβερνήτης του πλωτού νοσοκομείου αείμνηστος πλοίαρχος Δ. Μελετόπουλος, διατάζει τις αδελφές και το πλήρωμα να φύγουν, να καλυφθούν στο κατάλυμα κοντά

στην προκυμαία. Μερικοί βγαίνουν. Οι αδελφές δηλώνουν στον κυβερνήτη ότι δεν εγκαταλείπουν τη θέση τους. Οι βόμβες πέφτουν παντού. Θραύσματα τρυπούν τα πλευρά του πλοίου και τραυματίζουν πάλι τους τραυματίες. Η μηχανή παραγωγής ηλεκτρικού καταστρέφεται και το πλοίο βυθίζεται στο σκοτάδι που διακόπτεται από τις εκρήξεις. Οι 350 τραυματίες φωνάζουν. Οι νέοι τραυματίες βογκούν. Εικόνα κόλασης... και ξαφνικά, στην τραγική αυτή ατμόσφαιρα, μέσα στο σκοτάδι, ακούγονται μελωδικές, ατρόμητες φωνές: Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει, δεν τη σκιάζει φοβέρα καμιά...» Τραγουδούν οι αδελφές... Οι βόγκοι και οι διαμαρτυρίες παύουν. Ο κυβερνήτης στη γέφυρα δακρύζει. Κι από τα στόματα όλων μια φωνή ακούγεται: «Ζήτω η Ελλάδα!» Η     Πέρη     Κωνσταντινίδου-Κυριαζοπούλου:     «Το     βράδυ     εκείνο βομβαρδισμός ισοπέδωσε το νοσοκομείο κι έθαψε μεταξύ των άλλων και 6 αδελφές. Σίγουρα θα αναφέρεται στα Γιάννενα. Γιάννενα: Η Ελλάς αφού ενίκησε κι απώθησε τον Μουσολίνι, δέχεται την επιδρομή των Γερμανών,

Τα αεροπλάνα τους βομβαρδίζουν τα Γιάννενα, δε σέβονται ούτε τα νοσοκομεία. Στο μέγαρο της Παιδαγωγικής Ακαδημίας που εχρησιμοποιείτο ως νοσοκομείο,  ο καθηγητής Κοντιάδης μαζί  με τους βοηθούς του, χειρουργούν συνεχώς τραυματίες. Διατάζει τις αδελφές να κατέβουν στο καταφύγιο. Αυτές αρνούνται. Δεν εγκαταλείπουν τους χειρουργημένους. Οι αδελφές μένουν και ΜΕΝΟΥΝ εκεί για πάντα. Μια βόμβα καταστρέφει την πτέρυγα του χειρουργείου και σκοτώνει τον καθηγητή, τους βοηθούς του και τις αδελφές... Ό,τι απόμεινε από τα σώματα τους έχει ταφή στο νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου στα Γιάννενα. Η μνήμη τους μένει αιώνια. Να φωτίζει τις γενιές των νεωτέρων αδελφών.

2.836 Αδελφές, διπλωματούχες κι εθελόντριες, επιστρατεύτηκαν με την κήρυξη του πολέμου και πλάιι στους λεοντόκαρδους μαχητές της ελευθερίας, με φλογερό πατριωτικό φρόνημα, υψηλόφρονη αυταπάρνηση, επιτέλεσαν την υψηλή αποστολή και διακονία στην περίθαλψη και διάσωση του πάσχοντος συνανθρώπου.

«Την απάντησα τη γυναίκα αυτή, (θα γράψει ο Σπύρος Μελάς) σε πλήθος εκδόσεις, όλων των ηλικιών. Κι αναφερόμενος στην αδελφή των Φοχωρημένων νοσοκομείων της πρώτης ζώνης: Την είδα ν' ανεβαίνει με

την αυτοθυσία της στα ηθικά ύψη των ηρώων, να παγώνει στα χιόνια να ξαγρυπνά στο προσκέφαλο ενός παιδιού του λαού που αγωνίζεται με το θάνατο, κάτω από το βόμβο των εχθρικών αεροπλάνου, να κινδυνεύει κάθε μέρα τη ζωή της... Την απάντησα τη γυναίκα αυτή... Δόξα και καύχημα των Ελληνίδων.. Να υπομένει τη σκληρότητα του πολέμου με μια αντοχή, μια καρτερία και μια γλυκύτητα που θίγει την αγιοσύνη. Είδα να κάνει δικό της το δράμα του βαριά τραυματισμένου, ν* αγωνίζεται με πάθος να τον αποσπάσει από τα νύχια του θανάτου, να δείχνει τρελή χαρά όταν η ζωή αρχίζει να του χαμογελά ή να τον θρηνεί σα δικό της άνθρωπο, αν η μοίρα τον πάρει...

Είδα τέτοιες γυναίκες» Και τις καμάρωνε η ψυχή μου. Και τις έβαλα στη καρδιά μου. Τις θαύμασα σιωπηλά και τις έβαλα, πολλές φορές, πάνω κι απ' τον πολεμιστή. Τώρα, φιλώ μ' ευγνωμοσύνη τα χέρια τους στο όνομα όλου του Έθνους.

Ντίνα Βλάχου Συγγραφέας