Είναι οι επιδοτήσεις καυστήρων ορυκτού αερίου επιλέξιμες στο νέο ΕΣΠΑ; (Φ. 1872)

 

 

Βλάσης Οικονόμου – Institute for European Energy and Climate Policy 

 

Με την ολοκλήρωση του πακέτου των Ευρωπαϊκών Οδηγιών στα πλαίσια του Fit-for-55, η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε τον οδικό χάρτη για την μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων εντός του 2024-2030 με την πλήρη απομάκρυνσή τους έως το 2050. Στα πλαίσια αυτά, τα κράτη υπέβαλαν τα αναθεωρημένα Εθνικά Σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), τα οποία ορίζουν και τους ενδιάμεσους στόχους, με την τελική υποβολή τους τον επόμενο χρόνο. Η Ελλάδα έχει θέσει τις κατευθυντήριες γραμμές της κλιματικής της προσπάθειας μέσω του Κλιματικού Νόμου, του Εθνικού της Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα και τα επιμέρους σχέδια όπως το RepowerEU, την εθνική στρατηγική για την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας και άλλα.

Στα πλαίσια αυτά, οι επεκτάσεις δικτύων διανομής φυσικού αερίου για τη θέρμανση κατοικιών έχουν αποτελέσει κομβική πολιτική της χώρας, παρά τις διάφορες επιστημονικές και οικονομικές φωνές που αναδεικνύουν ότι πρέπει να υπάρχει οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα σε τέτοιες επενδύσεις. Η Ελλάδα, παράλληλα με τους νέους στόχους, χρησιμοποιεί κομμάτι των χρημάτων του ΕΣΠΑ 2014-2020 (με τον κανόνα ν+3), χρηματοδοτώντας το ακόλουθο μέτρο πολιτικής που δεν συνάδει άμεσα με τους στόχους της νέας περιόδου. Ανακοινώθηκε έτσι η επιδότηση με το πρόγραμμα ΥΠΕΝ/ΕΣΠΑΕΝ/18394/317/20.2.2023 «Αντικατάσταση συστημάτων θέρμανσης με συστήματα φυσικού αερίου στην Τρίπολη και στην Κόρινθο» τις συνδέσεις ορυκτού αερίου στις δύο πόλεις για την καταπολέμηση της ενεργειακής ένδειας (με αποδέκτες αποκλειστικά νοικοκυριά σε ενεργειακή ένδεια), του οποίου η αρχική πρόσκληση είχε γίνει στις αρχές του έτους. Παρόλα αυτά όμως, δεν μπόρεσε να απορροφηθεί στα πλαίσια του προηγούμενου ΕΣΠΑ 2014-2020 με έτος λήξης τις 31/12/2023. Σε συνέχεια αυτού, ανακοινώθηκε πρόσφατα ότι θα δοθεί «παράταση υποβολής δικαιολογητικών στη δράση αντικατάστασης συστημάτων θέρμανσης με συστήματα φυσικού αερίου σε Τρίπολη και Κόρινθο» έως τις 31/05/2024, χρηματοδοτόντας τα έτσι στην νέα προγραμματική περίοδο 2021-2027.

Όπως είχε αναδειχθεί και σε προηγούμενες μελέτες, η επένδυση αυτή δεν είναι συμφέρουσα από οικονομική ούτε απο κοινωνική πλευρά (με βάση και την νέα Οδηγία Ενεργειακής Απόδοσης 2023), ενώ το αντίστοιχο ποσό θα ήταν προτιμότερο να δωθεί για την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών των ευάλωτων νοικοκυριών που στοχεύονται. Επίσης, με βάση το πρόγραμμα «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή» ΠΕΚΑ 2021-2027 στο πλαίσιο του στόχου πολιτικής 2 του ΕΣΠΑ 2021-2027, σαν βασικός στόχος είναι η προώθηση ενεργειακής μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας και ΑΠΕ, στο οποίο δυνητικά θα εντασσόταν η δράση προώθησης καυστήρων αερίου, η τελευταία δεν συνάδει με τον βασικό αυτό στόχο. Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της Προτεραιότητας 1 «Ενεργειακή απόδοση, προώθηση ΑΠΕ και ενεργειακή υποδομή», το πρόγραμμα θα υποστηρίξει επενδύσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης νοικοκυριών, δημόσιων κτιρίων και ΜΜΕ όπου πουθενά δε διαφαίνεται η προώθηση αλλαγής καυστήρων πετρελαίου σε ορυκτό αέριο. Αντίστοιχα και στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πελοποννήσου (ΠΕΠ 2021-2027) δεν υπάρχουν αντίστοιχες τέτοιες δράσεις καθότι συνάδει με τους άξονες του ΕΣΠΑ 2021-2027. Τέλος, ακόμα και στα εννιά μέτρα που προτείνονται για την καταπολέμηση της ενεργειακής ένδειας στο ΕΣΕΚ (2023) δίνεται έμφαση στην ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών και ανάπτυξη ΑΠΕ για την κάλυψη των αναγκών της, και δεν διαφαίνεται προώθηση του ορυκτού αερίου.

Δεδομένων λοιπόν των πολιτικών προτεραιοτήτων και των στρατηγικών της Ελλάδας, θα είχε ενδιαφέρον να αναλυθεί πώς μια δράση του ΕΣΠΑ 2014-2020 για αλλαγή καυστήρων πετρελαίου σε φυσικό αέριο μεταφέρεται στην προγραμματική περίοδο 2021-2027, όπου οι στόχοι ειναι διαφορετικοί και δεν συνάδουν με την στρατηγική αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας. Ενδεχομένως θα ήταν προτιμότερο αυτοί οι πόροι από ένα πρόγραμμα που δεν κατάφερε να υλοποιηθεί μέσα στην προθεσμία του 2023, να δωθούν σε στοχευμένα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης ευάλωτων νοικοκυριών στις περιοχές αυτές για να αντιμετωπιστεί διαρθρωτικά το φαινόμενο αυτό.