Το δόγμα Kaloy κι εμείς (Φ. 1873)

* Γράφει ο Κώστας Τζαναβάρας

«Η εκάστοτε φιλοσοφική ενατένιση, στη μονομέρειά της ή στη γενικότητά της, καθορίζει την κοίτη που ακολουθεί ο ρους της Ιστορίας των ανθρώπων, είτε αυτοί το ξέρουν είτε όχι.» Αυτή η θεμελιώδης φιλοσοφική αρχή, έχει διατυπωθεί από τον αείμνηστο συμπολίτη μας Δρα Φιλοσοφίας Νίκο Καλογερόπουλο (1924-2015), στο βιβλίο του "ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΚΕΨΗ" (εκδ. ΚΥΡΟΜΑΝΟΣ 2007, σελ.13).

Γνωστός στη δεύτερη πατρίδα του Ελβετία ως Nicolas Kaloy, είχε ασχοληθεί με κορυφαία ζητήματα της Φιλοσοφίας και της ανθρωπότητας. Το ως άνω δόγμα, μάλιστα, μπορεί να χαρακτηρισθεί δόγμα δογμάτων, καθώς αφορά την θεμελιώδη φιλοσοφική αρχή οποιασδήποτε ιδεολογίας.

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΔΟΓΜΑΤΟΣ KALOY είναι η κυριαρχία του πνεύματος στην ανθρώπινη Ιστορία. Και θα πρέπει να προσέξουμε ότι αναφέρεται στην "εκάστοτε φιλοσοφική ενατένιση", ανεξάρτητα από την δικαίωσή της επί της ουσίας. Ισχύει το δόγμα, δηλαδή, είτε αυτή η ενατένιση είναι καλή είτε όχι.

Από την άλλη, η στιβαρή αυτή θέση αντιτάσσεται απέναντι στα γνωστά περί κυριαρχίας της ύλης.

ΥΠΟ ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ, ο Νίκος Καλογερόπουλος είχε ευθέως καυτηριάσει την κρατούσα ενατένιση της εποχής μας. Θεωρούσε ότι κυριαρχεί η "φιλοσοφία" των τηλεοπτικών αστέρων, αυτών που παίρνουν τις συνεντεύξεις, κατευθύνουν τις πολιτικές συζητήσεις, εκφωνούν τις ειδήσεις.

Θύμιζε τακτικά, μάλιστα, την ταινία-αριστούργημα του μεσοπολέμου "Πολίτης Καίην". Ο πρωταγωνιστής, μεγιστάνας του τύπου, ερωτάται "Τί θα πει ο κόσμος;" Και απαντά πλήρης αλαζονείας: "Ο κόσμος θα πει αυτό που θα του πούμε εμείς να πει".

ΤΟ ΣΥΝΕΧΟΜΕΝΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ ΤΕΛΕΙΩΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ: ποιά σοβαρή φιλοσοφική ενατένιση θα μπορούσε, ή θα έπρεπε, να καθορίζει τον ρου της Σύγχρονης Ιστορίας, σύμφωνα με το δόγμα Kaloy;

Εξ ίσου αβίαστη, φρονώ, είναι και η απάντηση: ΟΧΙ κάποια που απέτυχε. Δεν θα μπορούσε να καθορίζει τον ρου της Σύγχρονης Ιστορίας λ.χ. ο Πλατωνισμός, ενώ δεν απέτρεψε την κυριαρχία της "φιλοσοφίας" των τηλεοπτικών αστέρων.

Κάπως έτσι, ο εδώ συλλογισμός, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι μεγάλες φιλοσοφικές ενατενίσεις του παρελθόντος δεν ανταποκρίθηκαν στις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας μας. Και εμφανώς δεν μπορεί η αρχαία φιλοσοφία να δώσει πλήρεις απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της εποχής του διαδικτύου και της Τεχνητής Νοημοσύνης. Τουλάχιστον, χωρίς εκτεταμένες τροποποιήσεις και συμπληρώσεις.

ΤΕΛΕΙΩΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ και το πλέον κρίσιμο ερώτημα: πώς θα ξεχωρίσει η σύγχρονη φιλοσοφική ενατένιση που θα καθορίσει την κοίτη που θα ακολουθήσει ο ρους της Σύγχρονης Ιστορίας των ανθρώπων; Θα την καθορίσει το κράτος; οι πολιτικοί; η Ακαδημία και τα πανεπιστήμια; η τηλεόραση και τα μεγάλα συμφέροντα; ο όχλος, μήπως, και οι δημοσκοπήσεις; η "κουτσή μαρία" και οι αξιοθρήνητες συλλογικότητές της;

Τί από όλα αυτά μπορεί να σκεδάσει τα "σημάδια παλιμβαρβαρισμού", κατά την εύστοχη διατύπωση του καθηγητή Φιλοσοφίας κ. Χρήστου Γιανναρά; "Εκούσια και πανηγυρικά ετοιμάζουμε καινούργιο είδος ανθρώπου, άγευστου μητρικής στοργής και πατρικής βοήθειας, εκ προοιμίου θύματος της εγωπάθειας και της ακοινωνησίας", συνεχίζει (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 24.12.23). Ποιός αντιτάσσει κάτι ισχυρότερο; ποιος προτείνει νόημα για τον άνθρωπο και την κοινωνία; ποιός προβάλλει αντιπρόταση, χωρίς να γίνεται καταγέλαστος;

ΤΙΠΟΤΑ ΑΠΟ ΟΛΑ ΑΥΤΑ. Είναι τέτοια η "θερμοκρασία" που ανεβάζει αυτή ειδικά η κρίση, ώστε τίποτα το ψεύτικο δεν μπορεί να επιβληθεί από οποιοδήποτε σύστημα. Όσο ισχυρό και να [νομίζει ότι] είναι...

Θα επικρατήσει, πολύ απλά, ένα από τα εξής δύο. Ή κάτι πέρα από τα ανθρώπινα, μαζί και η τύχη. Ή μία νέα ιδεολογία που θα σαρώσει όλη την ψευτιά του σημερινού συστήματος. Μία ιδεολογία που θα ξεχωρίσει "σαν τη μύγα μεσα στο γάλα" από την αξία της, από την ευστοχία των λύσεων, από τις χειροπιαστές αποδείξεις.

"Ιδού η Ρόδος";

Κόρινθος 2 Ιανουαρίου 2024

Κώστας Τζαναβάρας

σύμβουλος μηχανικός - συγγραφέας