UNICS - Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ (Φ. 1874)

Από Unics (Δημοσιεύσεις Facebook)

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ

5 Ιανουαρίου 2021 Πνευµατική Ζωή

Πολλοί εἶναι αὐτοί οἱ ὁποῖοι ρωτοῦν ἄν ὁ Μέγας Ἁγιασµός πίνεται, χρησιµοποιεῖται γιά ραντισµό, φυλάσσεται στά σπίτια καί ἄν ἀντικαθιστᾶ τή Θεία Κοινωνία.

Τό κείµενο πού ἀκολουθεῖ, µεταγλωττισµένο στή νεοελληνική, ἀποτελεῖ «εἰδική γνωµοδότηση περί τοῦ θέµατος τοῦ Μεγάλου Ἁγιασµοῦ, δηλ. πῶς λαµβάνεται αὐτός παρά τῶν χριστιανῶν, ἐάν φυλάσσεται καί ἐάν ἀπ’ αὐτόν µεταλαµβάνουν» οἱ πιστοί, συνταχθέν ὑπό τοῦ µακαριστοῦ Μητροπολίτου Πατρῶν κυροῦ Νικοδήµου.

1. Ὑπάρχει διαφορά ἀνάµεσα στό Μεγάλο Ἁγιασµό πού τελεῖται τήν παραµονή τῶν Θεοφανείων καί ἐκεῖνον τῆς κύριας ἡµέρας τῆς ἑορτῆς;

Ὁ Μεγάλος Ἁγιασµός πού τελεῖται τήν παραµονή τῶν Θεοφανείων καί ἀνήµερα τῆς ἑορτῆς εἶναι ἀκριβῶς ὁ ἴδιος. Ἐσφαλµένα κάποιοι θεωροῦν ὅτι δῆθεν τελεῖται τήν παραµονή ὁ «µικρός Ἁγιασµός» καί τήν ἑπόµενη ὁ «Μέγας». Καί στίς δύο περιπτώσεις τελεῖται ὁ Μεγάλος Ἁγιασµός.

Μικρός Ἁγιασµός τελεῖται τήν πρώτη µέρα κάθε µήνα, καθώς καί ἐκτάκτως ὅταν τό ζητοῦν οἱ χριστιανοί σέ διάφορες περιστάσεις (ἐγκαίνια οἰκιῶν, καταστηµάτων καί ἱδρυµάτων, σέ θεµελίωση κτισµάτων κ.λπ.). Ὁ Μεγάλος Ἁγιασµός τελεῖται µόνο δύο φορές τό χρόνο (τήν 5η καί 6η Ἰανουαρίου) στό Ναό.

2. Ποῦ φυλάσσεται ὁ Μέγας Ἁγιασµός καί γιά ποιό λόγο;

Ὁ Μεγάλος Ἁγιασµός φυλάσσεται ὅλο τό χρόνο στό Ναό. Φυλάσσεται ὄχι ἄνευ λόγου. Καί ὁ λόγος δέν εἶναι ἄλλος, παρά γιά νά «µεταλαµβάνεται» ἀπό τούς πιστούς ὑπό ὁρισµένες συνθῆκες καί προϋποθέσεις. Συνηθισµένη εἶναι η περίπτωση πού ἀφορᾶ στούς διατελοῦντες ὑπό ἐπιτίµιο τοῦ Πνευµατικοῦ, πού ἐµποδίζει τή συµµετοχή τους στη θεία Κοινωνία, γιά ὁρισµένο καιρό, καί εἴθισται νά δίδεται σέ αὐτούς, γιά εὐλογία καί παρηγοριά τους, Μέγας Ἁγιασµός. Κανένα κώλυµα δέν ὑφίσταται πρός τοῦτο, ἐφ’ ὅσον µάλιστα βρίσκονται «ἐν µετανοίᾳ καί ἐξοµολογήσει».

Ἀπαραίτητα ὅµως πρέπει νά συνειδητοποιοῦν ὅτι ὁ Μέγας Ἁγιασµός δέν ὑποκαθιστᾶ οὔτε ἀντικαθιστᾶ τή θεία Κοινωνία τοῦ Σώµατος καί τοῦ Αἵµατος τοῦ Χριστοῦ, γιά τήν ὁποία ὀφείλουν µέ τή µετάνοια νά προετοιµάζονται, γιά νά ἀπαλλαγοῦν ἀπό τά κωλύµατα τῆς ἁµαρτίας, ὥστε νά ἀξιωθοῦν νά κοινωνήσουν τό ταχύτερο.

3. Μπορεῖ ὁ Μέγας Ἁγιασµός νά φυλάσσεται στό σπίτι καί νά πίνουν ἀπ’ αὐτόν σέ καιρό ἀσθένειας ἤ γιά ἀποτροπή βασκανίας καί κάθε σατανικῆς ἐνέργειας;

Ἡ ἀπάντηση εἶναι θετική. Παρέχεται ἀπ’ αὐτό τοῦτο τό ἱερό κείµενο τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Μεγάλου Ἁγιασµοῦ, πού προβλέπει «ἵνα πάντες οἱ ἀρυόµενοι καί µεταλαµβάνοντες ἔχοιεν αὐτό (τό ἡγιασµένον ὕδωρ…) πρός ἰατρείαν παθῶν, πρός ἁγιασµόν οἴκων, πρός πᾶσαν ὠφέλειαν ἐπιτήδειον», καί δή καί «δαίµοσιν ὀλέθριον, ταῖς ἐναντίαις δυνάµεσιν ἀπρόσιτον» (πρβλ. καί τή συναφή εὐχή σέ βασκανία• «φυγάδευσαν καί ἀπέλασαν πᾶσαν διαβολικήν ἐνέργειαν, πᾶσαν σατανικήν ἔφοδον καί πᾶσαν ἐπιβουλήν… καί ὀφθαλµῶν βασκανίαν τῶν κακοποιῶν ἀνθρώπων»).

Ἀναντίρρητα χειραγωγεῖται µέ τόν τρόπο αὐτό ὁ πιστός νά ἀποφεύγει ἄλλες διεξόδους («ξόρκια», µαγεῖες καί ἄλλες µεθοδεῖες τοῦ πονηροῦ), καί νά καταφεύγει στά ἔγκυρα «ἁγιάσµατα» τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως εἶναι ὁ Μέγας Ἁγιασµός, ἀλλά καί ὁ «µικρός» λεγόµενος Ἁγιασµός, ὡς συνειδητό µέλος τῆς Ἐκκλησίας, τῆς ταµειούχου τῆς θείας χάριτος, καί µέτοχος τῶν ἁγιαστικῶν της µέσων.

Προϋποτίθεται βέβαια ὅτι στίς οἰκίες ὅπου φυλάσσεται ὁ Μέγας Ἁγιασµός, καί τό καντήλι θά ἀνάβει καί θά καίει ἐπιµελῶς, καί ἡ εὐλάβεια θά ὑπάρχει στά µέλη τῆς οἰκογενείας, τούς συζύγους καί τά παιδιά, καί θά ἀποφεύγεται κάθε αἰτία πού ἀποδιώχνει τή θεία χάρη (ὅπως βλασφηµίες ἤ ἄλλες ἀσχηµοσύνες).

4. Ποιά ἡ σχέση νηστείας καί Μεγάλου Ἁγιασµοῦ;

Ἡ ἱστορική ἀρχή τοῦ Μεγάλου Ἁγιασµοῦ εἶναι ἡ ἑξῆς: Στήν ἀρχαία Ἐκκλησία τήν παραµονή τῶν Θεοφανείων -ὅπως τήν παραµονή τοῦ Πάσχα καί τῆς Πεντηκοστῆς- γινόταν ἡ βάπτιση τῶν Κατηχουµένων, δηλ. τῶν νέων χριστιανῶν. Τά µεσάνυχτα τελοῦνταν ὁ ἁγιασµός τοῦ ὕδατος γιά τήν τελετή τοῦ Βαπτίσµατος•τότε εἰσήχθη ἡ συνήθεια -ὅπως µᾶς πληροφορεῖ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστοµος- οἱ χριστιανοί νά παίρνουν ἀπό τό ἁγιασµένο νερό καί νά πίνουν ἤ νά τό µεταφέρουν στά σπίτια τους γιά εὐλογία καί νά τό διατηροῦν ὁλόκληρο τό χρόνο• «Διά τοῦτο καί ἐν µεσονυκτίῳ κατά τήν ἑορτήν ταύτην ἅπαντες ὑδρευσάµενοι, οἴκαδε τά νάµατα ἀποτίθενται, καί εἰς ἐνιαυτόν ὁλόκληρον φυλάττουσιν» (Λόγος εἰς τό ἅγιον βάπτισµα τοῦ Σωτῆρος• ΡG 49, 366).

Ἀργότερα ὅµως, σέ καιρούς λειτουργικῆς παρακµῆς, ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἁγιασµοῦ ἀποµονώθηκε ἀπό αὐτή τοῦ Βαπτίσµατος, παρόλο πού διατήρησε πολλά στοιχεῖα του. Παρέµεινε ἡ συνήθεια ὥστε οἱ πιστοί νά παίρνουν ἀπό τό ἁγιασµένο νερό «πρός ἁγιασµόν οἴκων», ὅπως ἀναφέρει ἡ καθαγιαστική εὐχή τοῦ Μεγάλου Ἁγιασµοῦ.

Νωρίς ἐπίσης ἐπικράτησε ἡ συνήθεια τῆς νηστείας πρίν ἀπό τήν ἑορτή τῶν Θεοφανείων, γιά δύο λόγους: Πρῶτο, οἱ δύο µεγάλες ἑορτές τῶν Χριστουγέννων καί τῶν Θεοφανείων στήν ἀρχαία Ἐκκλησία ἦταν ἑνωµένες σέ µία, αὐτή τῶν Θεοφανείων ἤ Ἐπιφανείων, πού τελοῦταν τήν 6η Ἰανουαρίου (συνήθεια πού διατηρεῖται στήν Ἀρµενική Ἐκκλησία µέχρι σήµερα) ὅµως ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστοµος (4ος αἰ.) χώρισε τίς δύο γιορτές καί ὅρισε ἡ µέν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ νά γιορτάζεται τήν 25η Δεκεµβρίου, ἡ δέ Βάπτιση καί φανέρωση τῆς ἁγίας Τριάδας τήν 6η Ἰανουαρίου.

Πρίν ἀπό κάθε Δεσποτική ἑορτή προηγοῦνταν νηστεία γιά τήν ψυχική καί σωµατική κάθαρση τῶν πιστῶν. Ἄς θυµηθοῦµε πώς ἡ νηστεία ἔχει µέσα της τό στοιχεῖο τοῦ πένθους γιά τίς ἁµαρτίες. Ἔτσι ὅταν χώρισαν οἱ δύο ἑορτές, ἡ νηστεία πού προηγοῦνταν ἀκολούθησε τήν ἑορτή τῶν Χριστουγέννων• γι’ αὐτό ἡ Ἐκκλησία ὅρισε νά νηστεύουµε µόνο τήν παραµονή τῶν Θεοφανείων σάν προετοιµασία γιά τήν ἑορτή, καί ὄχι περισσότερες ἡµέρες, γιατί βρισκόµαστε σέ ἑορταστική περίοδο, τό ἅγιο Δωδεκαήµερο.

Καί δεύτερο•ἀρχαία συνήθεια ἦταν ἐπίσης αὐτοί πού θά βαπτίζονταν νά νηστεύουν καί µαζί µέ αὐτούς οἱ Ἀνάδοχοι, οἱ συγγενεῖς, ἀλλά καί ἄλλοι χριστιανοί οἱ ὁποῖοι τηροῦσαν ἐθελοντικά νηστεία «ὑπέρ τῶν βαπτιζοµένων». Δέν ἦταν λοιπόν δύσκολο στή συνείδηση τῶν χριστιανῶν νά συνδεθοῦν ἡ πόση τοῦ ἁγιασµοῦ καί ἡ νηστεία, χωρίς νά ὑπάρχει αἰτιώδης σχέση µεταξύ αὐτῶν.

Ἔτσι λοιπόν, µεταφέροντας τό ζήτηµα στή σηµερινή ἐποχή µποροῦµε νά ποῦµε ὅτι οἱ τακτικῶς µεταλαµβάνοντες τῶν ἁγίων Μυστηρίων καί τηροῦντες τίς νηστεῖες τῆς Ἐκκλησίας µας, ὅπως καί τῆς 5ης Ἰανουαρίου, εἶναι ἤδη ἕτοιµοι ὥστε νά πιοῦν ἀπό τό Μεγάλο Ἁγιασµό τῆς 5ης καί 6ης Ἰανουαρίου. Σέ ἄλλη περίπτωση, ἐνδείκνυται νά τελοῦν σχετική νηστεία, ὅπως ὁρίζει σ’ αὐτούς ὁ Πνευµατικός τους.

Τέλος ὅσοι ἐκτάκτως πίνουν ἀπό τό Μεγάλο Ἁγιασµό πού φυλάσσουν στό σπίτι τους, σέ ὧρες ἀσθενειῶν καί κινδύνων κ.λπ., µετά ἤ ἄνευ νηστείας, ἄς µήν ὑστεροῦν στήν πνευµατική νηστεία ἀπέχοντες «ἀπό παντός µολυσµοῦ σαρκός τε καί πνεύµατος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ» (Β΄ Κορ. 7,1).

Πηγή: https://www.imsymis.gr

Κυριάκος Κόκκινος,

Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο,

Συστηµικός Αναλυτής CSAP,

Διαµεσολαβητής, Coach,

Εκπαιδευτής Ενηλίκων