Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1903)
Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ
Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης*
Συνέχεια των όσων σχολίασα στο προηγούμενο φύλλο ως προς το απύθμενο θράσος των κυβερνώντων. Όχι μόνο αγνοούν την λαϊκή θέληση αλλά και λοιδορούν συνάμα κάθε φωνή που τους κατηγορεί, δια μέσου των αδίστακτων και εμετικών καναλιών, τα οποία έχουν «μπουκώσει» με άφθονο κρατικό (δικό μας, δηλαδή) χρήμα. Προκειμένου, λοιπόν, να κάνουν ό,τι έχουν σχεδιάσει, δεν ορρωδούν προ ουδενός, μετέρχονται ό,τι κόλπο μπορείς να φανταστείς, αρκεί να μην τους πάρουμε χαμπάρι εγκαίρως και τους χαλάσουμε τα σχέδια.
Το ρήμα λοιδορέω-ώ είναι σύνθετο, εκ του λόγος >λόγιος + δέρω (=δέρνω, χτυπώ). Λογιδέρω, και με ε>ο, >λοιδορέω, που σημαίνει δέρνω δια λόγων, υβρίζω, προπηλακίζω, κακολογώ κάποιον. «Κερατάδες και ζημιωμένοι», δηλαδή, κατά την λαϊκή έκφραση. Τους στέλνουμε στην Βουλή να μας εκπροσωπούν και να υπηρετούν τα συμφέροντά μας, αλλά αυτοί νοιάζονται μόνο για την δική τους (πλουσιοπάροχη) επιβίωση, στην υγεία των κορόιδων, κι όταν διαμαρτυρόμαστε, μας λοιδορούν, μας καθυβρίζουν, «μας την λένε» κανονικά, πως τάχα δεν καταλαβαίνουμε το μεγαλείο της σκέψης και των σχεδίων τους.
Ας δούμε και την ετυμολογία και σημασία του ρήματος ορρωδώ.
Στο Λεξικό Σουΐδα διαβάζουμε «ὀρρωδεῖ φοβεῖται. κυρίως μὲν ὀρρωδεῖν ἐπὶ τοῦ τῶν ἀλόγων δέους, πεποίηται δὲ παρὰ τὸ σείοντα τὴν οὐρὰν δηλοῦν τὸ δέος, ἢ παρὰ τὸ ἐγκρύπτειν τῷ μέρει τούτῳ τὰ αἰδοῖα κατὰ τὴν τοῦ δέους διάθεσιν, ἢ ὅτι τῶν φοβουμένων εἴωθεν ὁ ὄρρος πρῶτος ἱδροῦν. ἔστι δὲ τὸ ὀρρωδεῖν ἀπὸ τοῦ ὄρρου, ὃ ἐστι μεσοπύγιον τῆς περιστερᾶς∙ ἔστι γὰρ τρομερὸν τὸ μέρος... ὀρρωδία φόβος, ἐκ τοῦ ὄρρου, ὃ ἐστι μέρος της πυγῆς ὁ καλούμενος ταῦρος...». Ο όρρος όμως προέρχεται εκ του ρήματος όρνυμι (ρίζα ερ-, αείρω >αίρω >άρσις, με ε>ο), που σημαίνει εξεγείρω, σηκώνω, ξεσηκώνω, κινώ, παρορμώ, και μάλιστα εκ του μέλλοντος του ρήματος, όρσω, με ρσ>ρρ. Ιδίας ετυμολογίας είναι και η ουρά, η οποία εγείρεται για να διώξει τα έντομα. Άρα, μένουμε στην σημασία του ορρωδώ ως φοβούμαι. Και δεν ορρωδώ, δεν φοβούμαι.
Τρομερή εντύπωση κάνει η λεπτομέρεια της σημασίας, που περιγράφεται στο εν λόγω Λεξικό. Ο όρρος είναι το σημείο που ιδρώνει πρώτο, όταν φοβάσαι, και βρίσκεται -γενικώς το λέω, προσπαθώντας να συμπυκνώσω τις περιγραφόμενες έννοιες- κοντά στα γεννητικά όργανα, στα οπίσθια, στους γλουτούς. Πράγματι, σκεφθείτε, όταν φοβάστε απότομα από κάτι, ποιο μέρος ερεθίζεται-ιδρώνει πρώτο και πού βρίσκεται; Άρα, οι πολιτικοί μας …ορρωδούν, αλλά δεν το δείχνουν, γιατί «παίζουν στο δικό τους γήπεδο».
Η λέξη ταύρος, εκτός από αρσενικός βους σημαίνει και το γυναικείο αιδοίο.
Λέει ένα προεπαναστατικό τραγούδι του Κων/νου Κοκκινάκη:
Ὢ λιγυρὸν καὶ κοπτερὸν σπαθί μου
Κι ἐσὺ τουφέκι φλογερόν, πουλί μου
Ἐσεῖς τὸν Τοῦρκο σφάξατε
Τὸν τύραννο σπαράξατε
Ν’ ἀναστηθεῖ ἡ πατρίς μου...
Εκείνο το «λιγυρόν» (λιγύς) προέρχεται εκ του λέγω, με ε>ι, και κυριολεκτικώς σημαίνει τον ευκρινή, τον συριστικό, τον οξύ ήχο, αλλά μεταφορικώς, όπως στο παρατιθέμενο τραγούδι, σημαίνει το μυτερό, το διατρητικό σπαθί, εκτός από κοφτερό.
Αγαπητοί μου, για να μη χάσουμε την ηρεμία μας, με τα τόσα συνταρακτικά που συμβαίνουν γύρω μας, προτείνω ως φάρμακο τον γέλωτα, το γέλιο, που καθαρίζει τις πίκρες και ξεθολώνει το μυαλό.
Ας δούμε κι αυτού την ετυμολογία.
Η ρίζα του είναι το ρήμα γάνυμαι, προερχόμενο κι αυτό όμως εκ του χαίρω, με χ>γ και ρίζα χα- >γα- >γάομαι >γάνομαι >γάνυμαι, με ο>υ, και σημαίνει χαίρομαι για κάτι. Εκ του γάνυμαι ο γάνος (=η χαρά) και με α>ε και ν>λ, το γελάω και ο γέλως.
«Χαμογελάτε, είναι μεταδοτικό», έλεγε ένας εύστοχος τίτλος, μιας από τις πρώτες γελοίες-ελαφρές εκπομπές της τηλεόρασης (τι κρίμα!), με πρωταγωνιστή και παρουσιαστή τον γνωστό «σοβαρό» τηλεμαϊντανό.
Εμείς όμως κρατάμε μόνο το σύνθημα, για να μη μαυρίσει η ψυχή μας.
Χαμογελάτε, γελάτε, λοιπόν, με την ψυχή σας. Είναι το πλέον ακίνδυνο και χρήσιμο φάρμακο. Δοκιμασμένο…!!
Ο Χρήστος Βλαχογιάννης είναι Καθηγητής Μουσικής & Διευθυντής Χορωδιών
Αφήστε ένα σχόλιο