Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1914)

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Γνωστά και καθημερινά –119

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης*

Βασκική γλώσσα – Μέρος 1^ο

Με αφορμή τις τραγικές εικόνες που βλέπουμε στην Ισπανία, ένεκα της …κλιματικής κρίσης (μια βολική δικαιολογία για τα πάντα, ιδιαιτέρως αν έχεις την δυνατότητα να την προκαλέσεις), σκέφτηκα να κάνω αναφορά στην Ιβηρική Χερσόνησο και στον περήφανο λαό που κατοικεί εκεί, τους Βάσκους, μέσω δύο αφιερωμάτων. Μέσα από πηγές επιστημόνων τού ίδιου αυτού λαού, θα φανεί η τρομερή συνάφεια και σχέση τής γλώσσας τους με την ελληνική. Αυτό θα γίνει μέσα από ακλόνητα παραδείγματα, που αποδεικνύουν του λόγου το αληθές και που υπάρχουν κυρίως στα συγγραφικά πονήματα ενός πολύ σπουδαίου Βάσκου ελληνιστή και καθηγητή, του αείμνηστου, Federico Krutwig Sagredo, Πρυτάνεως της Βασιλικής Ακαδημίας τών Βάσκων (Decano de la Real Academia Vasca).

Έχει υποστηριχθεί κατά καιρούς ότι οι Βάσκοι έφθασαν στην Ιβηρική χερσόνησο πεζή, έχοντας ξεκινήσει ή έχοντας διαβεί από την Κριμαία. Πολύ πιθανόν, αφού το ρήμα βάσκω σημαίνει βαίνω, βαδίζω (Όμηρος: «βάσκε, ἴθι, Ἴρις ταχεῖα...»). Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι οι Βάσκοι είναι Πελασγοί (Δωριείς - Κρήτες), οι οποίοι μετανάστευσαν προς την σημερινή Ισπανία δια της θαλασσίας οδού, όταν οι Κρήτες «ἐθαλαττοκράτουν». Και αυτό είναι εξ ίσου πιθανόν. 'Ίσως να είναι σωστές και οι δύο εκδοχές, αφού έτσι κι αλλοιώς πρόκειται για Πελασγούς μονίμως ευρισκομένους εν μετακινήσει, και όχι για «μυστηριώδη»

φυλή, όπως πολλοί εθνολόγοι συνηθίζουν να αποκαλούν τον υπερήφανο αυτόν λαό, ο οποίος

κατοικεί από αρχαιοτάτων χρόνων στην Ιβηρία.

Επιστήμονες όπως οι Ρauli, Ηommel, Reinach Kretshmer, υποθέτουν ότι αρχέγονο

Πελασγικό έθνος, συγγενές προς τους Ετρούσκους και πιθανόν προς τους Βάσκους, χρησιμοποιούσε «ἕν καὶ τὸ αὐτὸν γλωσσικὸν ἰδίωμα».

Ο Ιωάννης Πασσάς (Εγκυκλοπαίδεια του Ήλιου) και στον τόμο «Αληθινή Προϊστορία» έχει εκφράσει την άποψη ότι «κατὰ πᾶσαν πιθανότητα οἱ Βάσκοι εἶναι φυλὴ προελθοῦσα ἀπὸ τὴν ἐπιμειξίαν ὁμάδος τῶν συνοδῶν τοῦ Ἡρακλέους, ποὺ παρέμειναν εἰς τὴν περιοχήν, ἐνισχυθεῖσαν ἀπὸ πανάρχαιους Κρῆτες οἱ ὁποῖοι ἦλθαν ἀργότερον εἰς τὸν χῶρον αὐτόν...».

Ο Federico Sagredo, έχει διατυπώσει παρόμοιες απόψεις:

«Οἱ Ἕλληνες καὶ οἱ Βάσκωνες ἔχομεν ἐν κοινῷ πράγματα, ὥστε ἡ ἑλληνικὴ γλῶττα ἡ ἀρχαιοτάτη τῶν ἐν Εὐρώπῃ γεγραμμένων γλωττῶν ἐστίν... Ἡμεῖς οἱ Βάσκωνες, Ἰάονες τοῦ Ἀτλαντικοῦ Ὠκεανοῦ, σοὶ Ἑλλάδι Χαίρειν λέγομεν...

Ὁ ἑλληνικὸς πολιτισμὸς τὴν εὐρωπαϊκὴν ψυχὴν ἐποίησεν... Ἡμῖν τοῖς Βασκοῦσι, τῶν ἀκτῶν τοῦ Ἀτλαντικοῦ, αἱ μέγισται μερίδες τῆς ἡμετέρας ἐθνικῆς οὐσίας, ἡ βασκωνικὴ γλῶττα ἐστί. Πᾶσαι αἱ εὐρωπαϊκαὶ γλῶτται ἔχουσι πλέον ἢ 50% τοῦ ἑαυτῶν λεξιλογίου ἐκ τῆς ἑλληνικῆς κλασικῆς γλώττης ἠρημένον καὶ οὔτωσί ἐστιν ἐν πάσαις ταῖς γλώσσαις... Αὗται αἱ λέξεις ὑπάρχουσι ἐν τῇ βασκωνικῇ γλώττῃ ὅπως καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις, ἀλλὰ ἡ βασκωνικὴ γλῶττα ἔχει ἄλλας λέξεις, αἱ οὐκ ἦλθον ἡμῖν μετὰ τῆς ἑλληνικῆς παιδείας, οὔτε ἐκ τῶν τεχνῶν, οὐδὲ διὰ τῆς λατινικῆς γλώττης, οὐδὲ διὰ τῆς χριστιανικῆς θρησκείας, ἀλλὰ αὐταὶ αἱ πανάρχαιαι λέξεις λαλοῦσι περὶ μιᾶς ἀρχαίας συγγενείας. Διότι αὐταὶ αἱ λέξεις οὐκ εἰσὶν ἐκ τοῦ στελέχους τῶν "ἰνδοευρωπαϊκῶν γλωττῶν" ἀλλὰ πρότεραι».

Για να μην μακρύνω με ιστορίες, μπαίνω κατ’ ευθείαν σε λέξεις της Βασκικής και στις ελληνικές τους ρίζες, πάντα κατά την άποψη του Βάσκου Καθηγητή.

Ξεκινώ με τα Διονύσια.

«Αὐτὰς τὰς ἑορτὰς ἐν ὅλῃ τῇ Εὐρώπῃ ἐγνώκασι οἱ λαοί, καὶ ἐν Βασκωνίᾳ οἱ γεωργοὶ ἔγνωσαν, καὶ ἔτι καὶ νυνὶ γιγνώσκουσιν. Ἡ Ἐκκλησία ἡ καθολικὴ αἰεὶ ἐβούλευεν αὐτὰς ἀφανίσαι, ἀλλὰ ἀδύνατον ἢν τοῦτο ποιεῖν. Ἀντεκήρυξε τοίνυν ταύτας τὰς ἑορτὰς θρησκείαν τοῦ Σατὰν εἶναι. Διὰ τοῦτο τὸ ὄνομα αὐτῶν βασκωνιστὶ ΑΚΗΕLΑRRΕ ὅν, ἰσπανιστὶ AQUELARRE ἰσοδύναμον ἐγίγνετο τῇ διαβολικῇ πράξει. Ἀλλὰ ἐν ἀρχῇ αὐταὶ αἱ ἑορταὶ μόνον ἦσαν ὡς αἱ "Διονύσια" τῆς Ἑλλάδος. Καὶ τοῦτο δῆλὸν ἐστιν ἐὰν ὁρῶμεν ὅτι βασκωνιστὶ "AKHER" τράγος ἐστί, καὶ τὸ δεύτερον μέρος ταύτης τῆς λέξεως, τὸ LΑRRΕ, οὐκ ἔστι ὡς συχνάκις ἀκούομεν ὁ λειμὼν ἢ ὁ ἀγρός, ἀλλὰ LARRE ὡς ἑλληνιστὶ λάλη ἐστίν, οὕτως ἡ λέξις ΑΚΗΕLΑRRΕ "ὁ λῆρος (ἡ λάλη) τοῦ τράγου" γίγνεται... Ἑλληνιστὶ τὸ αὐτὸ ἢν ἡ τραγῳδία =ἡ ᾠδὴ τοῦ τράγου. Βασκωνιστὶ ἡ λέξις LΕLΟ, λῆρος καὶ μωρὸς τυγχάνει οὖσα, ὠσαύτως καὶ ὁ ἄνθρωπος ἀφροσύνας λαλῶν τε καὶ ποιῶν, ὦσπερ ἅμα τούτῳ γὲ στίχος καὶ ᾠδὴ ἔστίν».

Τὸ ὄνομα Ἀριάδνη βασκωνιστὶ σημαίνει ari, hari =λίνον, νῆμα, κλωστὴρ καὶ οὕτως Ariane ἢ Ariana "ἡ κόρη τοῦ λίνου" =ἡ κόρη τοῦ νήματος =τοῦ κλωστῆρος ἀνάλογόν ἐστι. Δηλαδὴ ἀναφέρεται εἰς τὸν "μίτον" (=νῆμα) τῆς Ἀριάδνης.

Ἡ λέξις ΙΝDΑ, ΙΝΤΗΑ, ἐν μεταφράσει ἀτραπός, ὁδὸς ἔστιν. Διὰ τοῦτο τὸ ὄνομα Κόρινθος ἐν μεταφράσει "ἀτραπός τοῦ βουνοῦ" ἂν εἴῃ. (σ.σ. Ἐκ τοῦ δωρ. ἦνθον =ἦλθον).

Βασκωνιστὶ ἡ Εὐκτικὴ πέπρακται μετὰ τῆς λέξεως ait, ἑλληνιστὶ εἴθε, αἶθε (Ὁμήρου)».

Το ψωμί στα βασικά είναι ARTO, ARTHO (άρτος), το τολμά-ω > ATOLMA-tu, το σιτάρι, ο σίτος > ZITU, ο αργός > ARGI, η εσχάρα > ESKARA-tza, το λάφυρο > LAPHUR (=κλέφτης), το βουνό > MUNO και MUNHO, η κάρα, το κεφάλι > GARA, η θάλασσα > TALATSA, το σάρωμα > SARAMA, ο σίδηρος (δωρ. σίδαρος) > ZIDAR, η Σελήνη > HILANE, η οικία (το τέγος, σ-τέγη) > TEGI, ο τύπος ήλθον, του έρχομαι > ELDu, ο μέλας > BEL, BELTZ, η Γη, Γαία > GAI, GAIA (=ύλη), ο Fέραξ-Ιέραξ > BERA-tz.