Υπεράσπιση της Δημοκρατίας σε καιρούς χαλεπούς… Β΄Μέρος (Φ. 1931)

 

Ο.Λ.: Στο τελευταίο σας βιβλίο «Απολυταρχία Α.Ε.» διερευνάτε το πώς οι απολυταρχίες συνεργάζονται για να υπονομεύσουν τον δημοκρατικό κόσμο και πώς θα πρέπει να οργανωθούμε για να τις νικήσουμε. Όπως λέτε, είναι απαραίτητο οι δημοκρατικές δυνάμεις παγκοσμίως να συνειδητοποιήσουν ότι ο αγώνας για τη διάσωση της δημοκρατίας δεν μπορεί πλέον να είναι εθνικός - πρέπει να γίνει διεθνής. Είναι αυτό εφικτό και πώς μπορούν να πειστούν οι χώρες και οι κοινωνίες να το πράξουν;  

 

 

An. Ap.: Στο βιβλίο μου, υποστηρίζω ότι πρέπει να επανεξετάσουμε τον τρόπο λειτουργίας των διεθνών θεσμών. Πολλοί από τους παλιούς θεσμούς, κυρίως τα Ηνωμένα Έθνη, δεν είναι πλέον κατάλληλοι για τον σύγχρονο κόσμο. Ο ΟΗΕ, ειδικότερα, έχει καταλήξει να είναι αναποτελεσματικός ως θεσμός για την επίλυση παγκόσμιων προβλημάτων. Ως εκ τούτου, ο δημοκρατικός κόσμος οφείλει να οικοδομήσει νέες μορφές συμμαχιών. Αυτή η διαδικασία έχει ήδη αρχίσει, καθώς βλέπουμε Ευρωπαϊκές χώρες να ενώνονται για να υποστηρίξουν την Ουκρανία. Αλλά, αυτοί οι συνασπισμοί μπορούν να είναι πιο δημιουργικοί και χωρίς αποκλεισμούς. Δεν χρειάζεται να περιορίζονται στα Ευρωπαϊκά έθνη ή στα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν χρειάζεται καν να αποτελούνται αποκλειστικά από κράτη. Ισχυρά δημοκρατικά κινήματα υπάρχουν σε μέρη όπως η Βενεζουέλα, η Ρωσία και η Λευκορωσία. Αυτά τα κινήματα θα μπορούσαν να είναι πολύτιμοι σύμμαχοι, συμβάλλοντας στο ίδιο είδος συνασπισμού. Θα πρέπει, επίσης, να επανεξετάσουμε τον σκοπό αυτών των συνασπισμών. Αντί να αποτελούν αόριστες και διευρυμένες οντότητες, θα πρέπει να επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα ζητήματα όπου μπορούν να επιφέρουν ουσιαστικό αντίκτυπο. Για παράδειγμα, στην καταπολέμηση της κλεπτοκρατίας, στη μεταρρύθμιση των νομικών συστημάτων ώστε να αποτρέπεται η απόκρυψη του πλούτου από εγκληματικές δραστηριότητες στα δημοκρατικά τραπεζικά ιδρύματα, καθώς και στην αντιμετώπιση άλλων κρίσιμων παγκόσμιων προκλήσεων. Εστιάζοντας σε συγκεκριμένα ζητήματα, οι ενώσεις αυτές μπορούν να αξιοποιήσουν τη δύναμη των διαφορετικών συμμετεχόντων για την επίλυση προβλημάτων που μας αφορούν όλους. Αυτό, πιστεύω, είναι μέρος της απάντησης για τη δημιουργία ενός πιο αποτελεσματικού και χωρίς αποκλεισμούς διεθνούς πλαισίου. 

 

Ο ρόλος της Δημοσιογραφίας στη διαμόρφωση δράσεων και λύσεων… 

 

Ο.Λ.: Τα οικοσυστήματα των μέσων ενημέρωσης - παραδοσιακά ή ψηφιακά - μπορούν να τροφοδοτήσουν είτε την κοινωνική συνοχή είτε τον κατακερματισμό και την πόλωση. Ποιες ευθύνες έχουν οι δημοσιογράφοι και οι οργανισμοί ΜΜΕ στην πρόληψη της κοινωνικής διάσπασης; 

 

An. Ap.: Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι δημοσιογράφων, ο καθένας με μοναδική ευθύνη. Ορισμένοι δημοσιογράφοι επικεντρώνονται στην αντανάκλαση της πραγματικότητας και τη μετάδοσή της στο κοινό, ώστε οι άνθρωποι σε ένα μέρος του κόσμου να μπορούν να καταλάβουν τι συμβαίνει σε ένα άλλο μέρος ή ακόμη και σε μια διαφορετική πόλη. Αυτός ο τύπος δημοσιογραφίας είναι ζωτικής σημασίας. Ο διαδικτυακός κόσμος δεν μπορεί να υπάρξει από μόνος του- χρειάζεται κάποιον να φέρει και να εξηγήσει την πραγματικότητα. Αυτός είναι ο ζωτικός ρόλος που διαδραματίζει η δημοσιογραφία. Είμαι επίσης ένθερμη υποστηρικτής αυτού που και εσείς επιτελείτε, της Εποικοδομητικής Δημοσιογραφίας ή Δημοσιογραφίας των Λύσεων, η οποία επικεντρώνεται στο να προσφέρει θετικούς, εφαρμόσιμους τρόπους για τους ανθρώπους να εμπλακούν και  να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις. Πρόσφατα, έκανα μια σειρά από podcasts και συζητήσεις με ανθρώπους από τις ΗΠΑ και άλλα μέρη, με επίκεντρο τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στη δημοκρατική διαδικασία. Αν ανησυχούμε για την παρακμή της δημοκρατίας, δεν πρέπει να αισθανόμαστε απλώς ανήσυχοι γι' αυτό – πρέπει να συμμετάσχουμε και να συμβάλουμε στη λύση. Συχνά ξοδεύουμε πολύ χρόνο μιλώντας για προβλήματα, κάνοντας τους ανθρώπους να αισθάνονται φοβισμένοι. Αλλά οφείλουμε επίσης να δίνουμε έμφαση στις λύσεις και να δίνουμε στους ανθρώπους την αίσθηση της ευθύνης. Είναι σημαντικό να πιστεύουν ότι μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Αυτή η αίσθηση ενδυνάμωσης είναι ζωτικής σημασίας για τη διαμόρφωση ενός πιο θετικού μέλλοντος.

 

 

 

Ο.Λ.: Σε περιόδους κρίσης φαίνεται να υπάρχει μια έλξη των πολιτών προς τους αυταρχικούς ηγέτες. Πώς η αποδυνάμωση της εμπλοκής των πολιτών και της εμπιστοσύνης στους θεσμούς δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για την απολυταρχία; 

 

An. Ap.: Οι άνθρωποι συχνά αρχίζουν να προτιμούν τους δικτάτορες, τους ισχυρούς άνδρες ή τους απολυταρχικούς σε στιγμές που νιώθουν φόβο ή όταν το επίπεδο της σύγκρουσης και της ασυμφωνίας γίνεται τόσο συντριπτικό που δεν μπορούν πλέον να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι η παρόρμηση προς τον αυταρχισμό συνδέεται στενά με την αίσθηση της υπερβολικής σύγκρουσης και της υπερβολικής αλλαγής. Ζούμε σε μια εποχή τεράστιου μετασχηματισμού: οικονομικές αλλαγές, δημογραφικές αλλαγές, κοινωνικές αναταραχές και εξελισσόμενα τοπία πληροφοριών. Για πολλούς ανθρώπους, αυτή η συντριπτική αίσθηση μεταβολών είναι υπερβολική για να τη διαχειριστούν και αρχίζουν να αναζητούν τη σταθερότητα, μια απλούστερη εποχή που πιστεύουν ότι υπήρχε στο παρελθόν. Αναζητούν μεμονωμένες, απλουστευτικές εξηγήσεις. Τότε είναι που ο αυταρχισμός γίνεται ελκυστικός. Ιστορικά, οι εμφύλιοι πόλεμοι έχουν συχνά οδηγήσει στην άνοδο αυταρχικών μορφών, για αυτόν ακριβώς τον λόγο. Την τελευταία δεκαετία, η άκρα δεξιά –και κατά διαστήματα η άκρα αριστερά– (το ζείτε αυτό στην χώρα σας) έχουν επιδιώξει να εντείνουν αυτήν την αίσθηση του χάους. Μιλούν γι' αυτό, το διαφημίζουν και προωθούν την πεποίθηση ότι ζούμε σε μια εποχή συνεχούς κρίσης, ακόμη και σε μέρη όπου οι ενδείξεις του χάους είναι  ελάχιστες. Για παράδειγμα, ενώ οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν αντιμετωπίζουν το χάος στην καθημερινότητά τους, πολλοί πείθονται για το αντίθετο μέσω αφηγήσεων που προωθούνται σε podcasts και YouTube κανάλια. Ωφελεί πολλά κινήματα να πείθουν τους ανθρώπους ότι ζουν σε μια κατάσταση διαρκούς κρίσης. Αντίθετα, οι δημοσιογράφοι πρέπει να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην αποτύπωση της πραγματικότητας, προσφέροντας μια πιο σαφή και ολοκληρωμένη κατανόηση των ζητημάτων, ενώ παράλληλα να αναδεικνύουν τρόπους επίλυσης των προβλημάτων – αντί να τα παρουσιάζουν απλώς ως μέρος μιας ακατανίκητης και ανεξέλεγκτης κρίσης. 

 

Ο.Λ.: Θα ήταν σωστό κατά τη γνώμη σας να πούμε ότι ουσιαστικά οι δύο κύριες αιτίες που μας οδήγησαν στην κατάσταση που βιώνουμε σήμερα στη Δύση, στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, είναι ο ακραίος δικαιωματισμός - οι ακραίες μορφές της ατζέντας των woke - και η μετανάστευση; Αυτά δεν έχουν αποτελέσει γόνιμο έδαφος για την καλλιέργεια όλων αυτών των λαϊκιστών, δημαγωγών, αυταρχικών ηγετών που αναδύονται παντού σήμερα; 

 

An. Ap.: Παρατηρούνται δύο διαφορετικά ζητήματα. Πρώτον, υπάρχει ένα γνήσιο μεταναστευτικό πρόβλημα: οι άνθρωποι που φεύγουν από τις ένοπλες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και αλλού φτάνουν σε ευρωπαϊκές χώρες που δεν είναι έτοιμες να τους υποδεχτούν. Αυτές οι χώρες μπορεί να μην διαθέτουν τα κατάλληλα συστήματα ενσωμάτωσης, γεγονός που δημιουργεί μια σύνθετη και θεμιτή πρόκληση. Αυτό είναι ένα πραγματικό ζήτημα που μπορεί να συζητηθεί ορθολογικά από κεντρώους ή mainstream πολιτικούς. Είναι λύση να κλείσουν τα σύνορα ή να βρεθούν τρόποι για την ενσωμάτωση αυτών των νέων αφίξεων; Οι δημοσιογράφοι μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην ανάλυση αυτού του ζητήματος, βοηθώντας το κοινό να κατανοήσει τις ρίζες του και τις πιθανές λύσεις. Το δεύτερο ζήτημα, ωστόσο, αφορά τη δαιμονοποίηση των μεταναστών και την κατασκευή μιας «μυθολογικής» αφήγησης - ότι αποτελούν εχθρούς, σκόπιμα αποσταλμένους για να αποσταθεροποιήσουν, να αλλοιώσουν ή να «δηλητηριάσουν» τις κοινωνίες υποδοχής. Ορισμένα τμήματα της ακροδεξιάς έχουν εκμεταλλευτεί το υπαρκτό μεταναστευτικό ζήτημα για να κατασκευάσουν μια υπερβολική και παραπλανητική κρίση, προωθώντας θεωρίες συνωμοσίας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η «Θεωρία της Μεγάλης Αντικατάστασης», η οποία ισχυρίζεται ότι υπάρχει μια σκόπιμη συνωμοσία για την αντικατάσταση των λευκών πληθυσμών από μη λευκούς, με εβραϊκές ομάδες συχνά να παρουσιάζονται ως οι ενορχηστρωτές αυτής της υποτιθέμενης αλλαγής. Αυτή η θεωρία συνωμοσίας χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την υποκίνηση φόβου, ενισχύοντας μια ψευδή αφήγηση χάους και κοινωνικού διχασμού. Για να είμαστε σαφείς, υπάρχει ένα πραγματικό μεταναστευτικό ζήτημα, αλλά υπάρχει και ένα κατασκευασμένο. Ομοίως, υπάρχει ένα πραγματικό πρόβλημα με τη μισαλλοδοξία σε ορισμένα πολιτιστικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα. Αυτό το ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι ευρέως διαδεδομένο σε όλη την Ευρώπη - σίγουρα όχι στην Πολωνία ή τη Γερμανία, και λιγότερο στην Ελλάδα. Στις ΗΠΑ, περιορίστηκε κυρίως σε μερικά πανεπιστήμια, 

περισσότερο ένα ζήτημα υψηλής διανόησης παρά μαζικό. Η λύση σε αυτό είναι απλή: οι συζητήσεις και ο ανοιχτός διάλογος μπορούν να επιλύσουν αυτά τα ζητήματα. Αλλά για μια ακόμη φορά, υπάρχουν προσπάθειες μυθοποίησης αυτών των προβλημάτων. Η «woke ατζέντα» παρουσιάζεται συχνά ως μια τεράστια, δυσοίωνη δύναμη που απειλεί τον ίδιο τον πολιτισμό - υπονομεύει τους λευκούς, τον ανδρισμό ή κάποια βαθιά ριζωμένη πτυχή της κοινωνίας. Η ακροδεξιά έχει επιτύχει να μετατρέψει ένα πραγματικό, αν και μικρό, ζήτημα σε ένα πολύ μεγαλύτερο, πιο τρομακτικό. Ο στόχος αυτής της τακτικής είναι να πάρει υπαρκτά προβλήματα και να τα ενισχύσει σε υπαρξιακές κρίσεις που απαιτούν ριζικές, σαρωτικές αλλαγές για να επιλυθούν. 

 

Το μέλλον των Δημοκρατιών… 

 

Ο.Λ.: Δεδομένων αυτών των προκλήσεων, βλέπετε κάποια λύση στον ορίζοντα, μια πορεία προς την «αναγέννηση» του πολιτισμού μας ή κινδυνεύουμε από μια βαθύτερη αποπολιτισμοποίηση; Από την τιμωρία της ιστορικής επανάληψης; 

 

An. Ap.: Τίποτα δεν είναι αναπόφευκτο. Δεν είναι εγγυημένο ότι οι δημοκρατίες θα αποτύχουν, ούτε βέβαιο ότι θα αντέξουν. Τελικά, όλα εξαρτώνται από τις πράξεις των ανθρώπων - από το τι επιλέγουν να κάνουν οι πολίτες, ποιον ψηφίζουν, αν ασχολούνται με την πολιτική, αν θέτουν υποψηφιότητα για αξιώματα ή ακόμη και αν ενδιαφέρονται αρκετά ώστε να εμπλακούν στην τοπική διακυβέρνηση. Όλοι μας έχουμε τη δυνατότητα να διαμορφώσουμε το τι θα συμβεί στη συνέχεια. Δεν υπάρχουν αμετάβλητοι νόμοι της ιστορίας που να υπαγορεύουν το μέλλον μας - εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς. 

 

Ο.Λ.: Κλείνοντας, θα θέλατε να μοιραστείτε κάποιο μήνυμα ειδικά για το ελληνικό κοινό; 

 

An. Ap.: Το ελληνικό κοινό έχει βιώσει ένα μεγάλο μερίδιο του χάους τα τελευταία χρόνια, αλλά έχει βγει ισχυρότερο από αυτό. Η Ελλάδα επιστρέφει τώρα σε ουσιαστικές συζητήσεις για τις πραγματικές οικονομικές προκλήσεις και εργάζεται ενεργά για λύσεις. Αυτό είναι εμφανές στην πρόοδο της χώρας σας τα τελευταία χρόνια. Οι Έλληνες έχετε τη δυνατότητα να διαδραματίσετε σημαντικό ρόλο στην Ευρωπαϊκή πολιτική. Είναι λίγο περίεργο, αλλά όταν οι Έλληνες μιλούν για τη Δημοκρατία, ο κόσμος τους ακούει - άλλωστε, αυτοί την εφηύραν, ή τουλάχιστον την Ευρωπαϊκή εκδοχή της. Η Ελλάδα έχει σημαντική επιρροή στην παγκόσμια σκηνή, ιδίως όσον αφορά τη διαμόρφωση των συζητήσεων για τις ιδέες. Θα ήθελα να δω τους Έλληνες να αναλαμβάνουν ακόμη πιο σημαντικό ρόλο σε αυτές τις συζητήσεις. 

 

 

Συντάκτης: Ευάγγελος Κόκκινος, Συντακτική Ομάδα 

Συντάκτης: Ομάδα του Ορθού Λόγου