Οι όροι των κοινωνικών δικτύων και η επίδραση τους στην ασφάλεια και συμπεριφορά των χρηστών (Φ. 1933)

 

 

γράφει ο Καραγιάννης Χρήστος*

 

Στο σύγχρονο σχολείο είναι απολύτως απαραίτητο να παρέχεται εκπαίδευση στους μαθητές για την ορθή χρήση των κοινωνικών δικτύων. Οι μαθητές δεν διδάσκονται το ίδιο το αντικείμενο των κοινωνικών δικτύων, δίκτυα τα οποία σήμερα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του κόσμου στον οποίο οι ίδιοι ζουν.

Φυσικά η προστασία των ανηλίκων, είναι ζήτημα πολλών παραγόντων, που περιλαμβάνουν την οικογένεια, το σχολείο, τον κοινωνικό περίγυρο, τα ΜΜΕ και τις εκστρατείες ενημέρωσης είτε από ΜΚΟ, είτε μέσω του κρατικού μηχανισμού. Από έρευνα που έχει γίνει στα πλαίσια του 7ου Πανελληνίου Συνεδρίου με Διεθνή Συμμετοχή «Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» (Μπράτιτσης, Καρασπύρου, Κυρίδης, 2010), έχει φανεί ότι παιδιά που προέρχονται από οικογένειες υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου, έχουν περισσότερους ενδοιασμούς στο να δημοσιεύουν προσωπικά δεδομένα. Αυτή η διαπίστωση, έρχεται να ενισχύσει την πεποίθηση ότι οι γονείς που έχουν χαμηλού επιπέδου μόρφωση, παρουσιάζουν και έλλειμμα στη γνώση του διαδικτύου και πως αυτό λειτουργεί, με αποτέλεσμα η έλλειψη σωστής καθοδήγησης στο σπίτι να αφήνει τα παιδιά «απροστάτευτα» μπροστά στους κινδύνους.

Με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις και μέσα από την διδασκαλία των αντίστοιχων ενοτήτων για το διαδίκτυο και την ασφάλεια στην Α’ και Β’ τάξη στο μάθημα της πληροφορικής του Γυμνασίου, παρατηρήθηκε μεγάλη σύγχυση στους μαθητές/τριες σχετικά με το ποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές κατά την χρήση των κοινωνικών δικτύων και ποιες όχι, όπως και τον τρόπο που αυτές επηρεάζουν την ασφάλειά τους εντός των κοινωνικών δικτύων και όχι μόνο. Έτσι αποφασίστηκε να διεξαχθεί μια ερευνητική εργασία για τους όρους του Facebook στο πλαίσιο του μαθήματος πληροφορικής σε μαθητές/τριες της Γ’ τάξης του Γυμνασίου. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε κατά τα έτη 2016-2023 και το δείγμα αποτελούν 252 μαθητές/τριες 3 σχολείων της Κορινθίας. Η τάξη χωρίστηκε σε ομάδες των 3-4 ατόμων. Κάθε ομάδα ανέλαβε μια ενότητα έρευνας: γενικοί όροι, ασφάλεια, συμπεριφορά.

Σκοπός της ερευνητικής εργασίας ήταν οι μαθητές/τριες να παρουσιάσουν μεταστροφή στις στάσεις και συμπεριφορές τους μετά από την διερεύνηση των όρων χρήσης των κοινωνικών δικτύων.  Επιμέρους στόχος ήταν η υιοθέτηση στάσεων που αυξάνουν την ασφάλεια τους και σωστών συμπεριφορών που τους οδηγούν σε πολιτισμένη χρήση των κοινωνικών δικτύων. 

Τα ερευνητικά ερωτήματα που τέθηκαν μπορούν να ενοποιηθούν σε τρεις άξονες:

1.     Ποιος είναι ο βαθμός εξοικείωσης των μαθητών/τριών με τους γενικούς όρους των κοινωνικών δικτύων;

2.     Πόσο πιστεύουν οι μαθητές/τριες ότι επηρεάζει την ασφάλεια τους η γνώση των όρων ενός κοινωνικού δικτύου;

3.     Πόσο αλλάζει η συμπεριφορά ενός μαθητή/τριας εντός ενός κοινωνικού δικτύου σε σχέση με την πραγματική ζωή;

Για τους σκοπούς της ερευνητικής προσπάθειας εφαρμόστηκε το μοντέλο της έρευνας-δράσης. Για την πραγματοποίηση της έρευνας και την λήψη του δείγματος των απαντήσεων έγινε καταγραφή των απόψεων-αντιλήψεων μαθητών/-τριών με χρήση ανώνυμων ερωτηματολογίων στην αρχή και στο τέλος της ερευνητικής εργασίας και υλοποίηση διδακτικής παρέμβασης.

Ανάλυση-Αποτελέσματα της έρευνας

Μελετώντας λοιπόν τα αποτελέσματα (http://tiny.cc/0nk7vz), καταλήγουμε στα εξής συμπεράσματα::

1.     Οι μαθητές/τριες στην συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν λάθος άποψη για την ηλικία στην οποία τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν την δημιουργία προφίλ.

2.     Ένα ποσοστό μαθητών/τριων 24% πιστεύει ότι αν σβήσουν ένα αρχείο από τον λογαριασμό τους στο Facebook, αυτό θα σβηστεί αμέσως και από τους servers.

3.     Στην ερώτηση αν τα κοινωνικά δίκτυα επιτρέπουν την δημοσίευση προκλητικού σεξουαλικού περιεχομένου, 35% (Μ.Ο.) πιστεύει ότι επιτρέπεται!

4.     Σε ένα ποσοστό 34% απαντούν ότι δεν έχουν πρόβλημα να γίνουν αγενείς εντός του κοινωνικού δικτύου αφού αυτό το «επιτρέπει»!

5.     Μόνο ένα 75% κατανοεί ότι μια δημοσίευση αν κοινοποιηθεί τότε παύουν να έχουν δικαιώματα πάνω της!

6.     Είναι ενημερωμένοι (πάνω από 90%) για το ότι έχουν τον έλεγχο πάνω στα δεδομένα τους σχετικά με το ποιος έχει δικαίωμα να «δει» κάτι που ποστάρουν και ποιος όχι.

7.     Δεν δείχνουν υπερβολική εμπιστοσύνη στην ύπαρξη κωδικού στο προφίλ αφού κατά Μ.Ο. μόνο ένα ποσοστό 33% πιστεύει ότι τους προστατεύει από άλλους.

8.     Σε πολύ υψηλά ποσοστά (> 85%) γνωρίζουν ότι δεν εισάγουμε προσωπικά στοιχεία όπως τηλέφωνο και διεύθυνση στον λογαριασμό.

9.     Σε ποσοστό > 93% δεν απαντούν θετικά σε αιτήματα φιλίας από αγνώστους και δεν εξαρτούν την εικόνα τους από των αριθμό των φίλων που έχουν.

10.   Μόνο ένα ποσοστό 20% θεωρεί σωστό να δημοσιεύει φωτογραφίες με φίλους χωρίς να έχει πάρει την άδεια τους.

11.   Σε ποσοστό 86% κατανοούν ότι μια σημερινή πληροφορία-δημοσίευση μπορεί να τους φέρει σε δύσκολη θέση στην μελλοντική τους ζωή.

12.   Η συντριπτική πλειοψηφία (Μ.Ο. 86%) κατανοούν ότι η απρεπής συμπεριφορά εντός ενός κοινωνικού δικτύου είναι αναγνωρίσιμη από περισσότερα άτομα απ’ ότι στην καθημερινή ζωή.

13.   Μόνο ένα 12% θεωρεί την γνώμη των «φίλων» του σημαντικότερη από την γνώμη της οικογένειας του.

14.   Ένα ποσοστό 55% θεωρεί ότι επιτρέπεται να έχει ψεύτικα προφίλ.

15.   Σε ποσοστό 69,2% οι μαθητές/τριες εμπιστεύονται Καθόλου-Λίγο-Μέτρια το κοινωνικό δίκτυο που ακολουθούνε.

17.   Κατά ένα σημαντικά μεγάλο ποσοστό 93% δεν αισθάνονται την ανάγκη να αναζητήσουν στα κοινωνικά δίκτυα φιλίες καθώς τους ικανοποιούν οι φιλίες στην πραγματική ζωή που ήδη έχουν.

Συμπεράσματα

Μελετώντας τα διαγράμματα (http://tiny.cc/0nk7vz) που αποτυπώνουν την μεταστροφή των στάσεων και γνώσεων των μαθητών μπορούμε να καταλήξουμε στα παρακάτω συμπεράσματα:

•      Στην συντριπτική πλειοψηφία των ερωτήσεων οι μαθητές/τριες παρουσίασαν θετική μεταστροφή της άποψής τους.

•      Διαπιστώθηκε ότι σχεδόν κανένας δεν είχε διαβάσει τους όρους χρήσης του Facebook στην αρχή κάθε έρευνας. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την περιέργεια τους να καταλάβουν σε ποιο πλαίσιο κανόνων έδωσαν την συγκατάθεση τους την στιγμή που δημιούργησαν τον λογαριασμό τους, τους ώθησε να εργαστούν με περισσότερη όρεξη.

•      Η μελέτη των κοινωνικών δικτύων αποτέλεσε κάτι νέο στην εκπαιδευτική διαδικασία και οι μαθητές/τριες συμμετείχαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι το αντιλαμβάνονται σαν το δικό τους «πεδίο δράσης». Η ταυτόχρονη χρήση ομαδοσυνεργατικών εργαλείων αυξάνει το ενδιαφέρον τους καθώς αποκλίνει από την συνηθισμένη προσέγγιση των μαθημάτων του σχολείου και τους ενεργοποιεί να συμμετάσχουν περισσότερο.

•      Τις χρονιές που πραγματοποιήθηκε η έρευνα μέσω τηλεκπαίδευσης, παρατηρούμε ότι η σύγχρονη εκπαιδευτική διαδικασία δεν επηρέασε τον βαθμό ενασχόλησης των μαθητών/τριών με τα εκπαιδευτικά ερωτήματα καθώς τα ποσοστά του τελικού ερωτηματολογίου είναι ιδιαίτερα υψηλά!

•      Δεν υπήρξε μεγάλη αλλαγή στα αρχικά ευρήματα της έρευνας μεταξύ των 2 επαρχιακών σχολείων και του σχολείου της πρωτεύουσας του νομού. Αντίθετα παρατηρούνται μεγαλύτερα τελικά ποσοστά επίτευξης στόχων στα επαρχιακά σχολεία λόγω του μικρότερου αριθμού των μαθητών/τριων στην τάξη και της αποτελεσματικότερης διάχυσης της νέας γνώσης!

 

*Ο Καραγιάννης Χρήστος είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Η/Υ, Καθηγητής Πληροφορικής - Διευθυντής Γυμνασίου Νεμέας