Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1935)

 

Λέξεις της επικαιρότητος –107

 

 

     Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης*

 

 

 

 

Σκέφθηκα κι αυτήν την εβδομάδα να σας μιλήσω για την πόλη μου, το Μεσολόγγι, το παγκόσμιο σύμβολο Ελευθερίας και Ηρωισμού, την μοναδική Ιερά Πόλη της πατρίδας μας και από τις λίγες παγκοσμίως.

 

Τώρα όμως δεν θα ετυμολογήσω λέξεις αλλά θα σας μιλήσω μέσα από κείμενα, που γράφτηκαν γι’ αυτό το τρομερό γεγονός, της εθελούσιας θυσίας των υπερασπιστών του, χωρίς να βρίσκονται σε καθεστώς οποιουδήποτε εξαναγκασμού. Δεν τους έβαλε δηλ. κάποιος το πιστόλι στον κρόταφο και να μην είχαν εναλλακτική να σώσουν την ζωή τους. Φυσικά και είχαν. Να ενδώσουν στις προτάσεις περί παράδοσής τους στους Τούρκους και να γλυτώσουν σε πρώτη φάση την ζωή τους, γιατί δεν ήταν καθόλου σίγουρο πως οι Τούρκοι δεν θα τους «καθάριζαν», έστω κι αν παραδίδονταν. Δεν το έκαναν όμως και προτίμησαν τον εθελούσιο αλλά ηρωικό θάνατο. Μεγαλείο ψυχής λέγεται αυτό.

 

Ο Αναστάσιος Πολυζωίδης, δημοσιογράφος και αργότερα διαπρεπής δικαστικός, εκφωνώντας πανηγυρικό στο Ναύπλιο, την 4η Αυγούστου του 1825, με δονούμενη από συγκίνηση φωνή, πρότεινε να ονομαστεί Ιερά η πόλις του Μεσολογγίου:

«Εἰς σὲ στρέφω τὸν λόγο μου ἤδη, ὦ πόλις Ἱερὰ τοῦ Μεσολογγίου. Ἱερὰν σὲ ὀνομάζω, καὶ μὲ σέβας βαθύτατον πατῶ νοερῶς σήμερον τὸ ἔδαφός σου... Ἱερὰν σὲ ὀνομάζω, καὶ Ἱερὰ εἶσαι τῷ ὄντι...». Ονομάστηκε επισήμως Ιερά από τον Βασιλιά Γεώργιο τον Β΄, το 1937.

 

Για την Ιερά αυτή Πόλη γράφτηκαν κείμενα και κείμενα! Σταχυολογώ κάποια απ’ αυτά, εκείνα που έχουν μια άλλη δύναμη από τα συνηθισμένα και σας τα προσφέρω, χωρίς δικά μου σχόλια.

 

Τέτοιο χῶμα εἶν’ ἱερό προσκυνητάρι/ καὶ δὲ θέλει πατηθῇ ἀπὸ βάρβαρου ποδάρι

πάρεξ ὅταν χαλαστῇ... (Διον. Σολωμός)

 

Ἤτανε ταμπούρι ἀπὸ χῶμα ἄϋλο, ταμπούρι ἀπ’ τὴ μοῖρα φυλαγμένο, κάστρο στοιχειωμένο μὲ αἷμα, κάστρο ἀχάλαγο κι ἀπ’ τὸ δράκο τὸν καιρὸ (Γιάννης Βλαχογιάννης)

 

Ἄνθρωποι ἁπλοὶ καὶ πρωτόγονοι, ποὺ δίδαξαν τὴν μεγάλη ἀλήθεια πὼς «ὁ ἄνθρωπος τότες ἀξίζει τὴν ἀνθρωπιά του, ὅταν μπορεῖ καὶ ἀποφασίζει νὰ πεθάνει, ἀφοῦ δὲν τὸν ἀφήνουν νὰ ζήσει ἐλεύθερος» (Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος)

 

Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν (στρ. 83-86) Διονυσίου Σολωμοῦ

Στὴ σκιὰ χεροπιασμέναις, /στὴ σκιὰ βλέπω κι ἐγώ

κρινοδάχτυλες παρθένες /ὁποὺ στήνουνε χορό.

 

Στὸ χορὸ γλυκογυρίζουν/ ὡραῖα μάτια ἐρωτικά,

καὶ εἰς τὴν αὔρα κυματίζουν/ μαῦρα, ὁλόχρυσα μαλλιά.

 

Ἡ ψυχή μου ἀναγαλλιάζει/ πῶς ὁ κόρφος καθεμιᾶς

γλυκοβύζαστο ἑτοιμάζει/ γάλα ἀνδρείας κι ἐλευθεριᾶς.

 

Μὲς στὰ χόρτα, τὰ λουλούδια,/ τὸ ποτήρι δὲν βαστῶ·

φιλελεύθερα τραγούδια/ σὰν τὸν Πίνδαρο ἐκφωνῶ

 

Κορμιὰ σκυφτά, μισόγυμνα... ἁρμοὶ καὶ κατακλείδια ἀχνὰ ξεπεταγμένα... μάτια βαθουλά... κούφια κουφάρια ἀπ’ τὴν πεῖνα χορτασμένα, γονατισμένα ἀπ’ τὴ συμφορά. Κι ὅμως δὲν ξέρουν τ’ ἀνοιξιάτικο ξεφάντωμα ποὺ χύνεται τριγύρω... Τίποτα δὲν βάζουνε στὸν νοῦ... Τ’ ἅγιο ψωμάκι μοναχὰ παρακαλᾶνε κάπου λίγο νὰ βρεθῇ... Δὲν νοιώθουν οὔτε κι ἂν ὑπάρχει καὶ χαρὰ κι οὔτε κόσμος ἂν ὑπάρχει... Μονάχα τὸ ψωμί... (Γιάννης Βλαχογιάννης)

 

Ἡ   τελευταῖα νύξ (Γεωργίου Ζαλοκώστα)

Φρίκη καὶ τρόμος ἀπ’ ἐκεῖ ὡς λαῖλαψ μαινομένη/ 

γλῶσσα πυρὸς ὠλίσθησε πρὸς τ’ οὐρανοῦ τὸ δῶμα...

Ὑπὸ τοὺς πόδας πάλλεται ἡ γῆ σαλευομένη∙/καπνὸς παντοῦ καὶ χῶμα.

 

Νεκρῶν παντοῦ ναυάγια, βροντὴ τὴν λίμνην σείει,/ τὸ κῦμα ỏπισθοδρομεῖ,

καὶ βὶᾳ πάλιν καὶ ὁρμῇ/ τὴν πόλιν κατακλείει.

 

Δὲν εἶνε κῦμα, οὐδὲ γῆ, οὐδ’ οὐρανός... ἕν κρᾶμα/ δεινὸν τὴν ὄψιν ἔγιναν τ’ ἀνάστατα στοιχεῖα,

τὰ ράκη τῆς προτοῦ ζωῆς ἐπιπολάζουν κρύα/ εἰς τῆς φθορᾶς τὸ δρᾶμα.

 

Μάτην ζητῶ τὴν ἀκοὴν νὰ φράξω∙ μέγας κλύδων/ χύνει μὲ κρότον πληκτικόν,

θρύμματα ὅπλων καὶ δοκῶν/ καὶ λίθων καὶ σανίδων.

 

Ἀλλ’ ἤδη τῶν πολεμιστῶν τὸ μένος ἐξησθένει./ Ἡσύχασαν αἱ στρατιαί, ἐσίγησαν οἱ κρότοι

Κ’ ἐπῆλθεν ἡ αὐγὴ θολή, θολὴ κ’ αἱματωμένη,/ διώκουσα τὰ σκότη.

Ὁ ἥλιος ἀνέτειλεν εἰς σύννεφα κρυμμένος,/ Ὡσὰν ἀπὸ τὸν πάταγον τῆς μάχης πτοημένος.

 

Ἀλλὰ καθὼς ἐπέρασε τοῦ δρόμου του τὸ τρίτον,/ Ὑάλισε τὸν οὐρανὸν πνοὴ λεπτοῦ ζεφύρου

Καὶ τ’ οὐρανοῦ τὸ στέγασμα ἐφαίνετο πὼς ἦτον/ Ὠκεανὸς σαπφείρου.

Λαμπρὰ τῆς Ἑλληνίδος γῆς ἡ φύσις ἀνεφάνη.../Δικαίως πᾶς τις δι’ αὐτὴν ὡρκίσθη ν’ ἀποθάνῃ.

 

Ὦ κολυμβῆθρα ἱερὰ τοῦ γένους, Μεσολόγγι,/ τὶς ἐκ τῆς τέφρας σὲ γεννᾶ;

Ὅλα σοῦ λάμπουν τὰ βουνά,/ ἡ πεδιάς, οἱ λόγγοι.

 

Το Σ/Κ που μας έρχεται εμείς θα θυμηθούμε τους νεκρούς μας, θ’ ανάψουμε ένα κεράκι και λίγο μοσχολίβανο στην μνήμη τους, θα δακρύσουμε από υπερηφάνεια, που γεννηθήκαμε σ’ αυτά τα αιματοποτισμένα χώματα, θ’ αποτίσουμε φόρο τιμής στους δικούς μας αγιομάρτυρες.

 

Ο Χρήστος Βλαχογιάννης είναι Καθηγητής Μουσικής & Διευθυντής Χορωδιών. Παρατηρήσεις ή ερωτήσεις σας μπορείτε να στέλνετε στο vlaxojohnmes@gmail.com.