Το τέλος της παγκοσμιοποίησης (Φ. 1935)

 

Η Ελλάδα στη νέα οικονομική τάξη μετά τα «πυρά» Τραμπ κατά πάντων μέσω δασμών – Που μας οδηγεί ο εμπορικός πόλεμος

 

 Καθώς οι σαρωτικοί δασμοί του Τραμπ προκαλούν σοκ στις παγκόσμιες αγορές, η Ελλάδα προετοιμάζεται για οικονομικές αναταράξεις - και αναζητά ευκαιρίες μέσα στο χάος.

 Μόλις λίγους μήνες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ εξαπέλυσε ένα κύμα νέων δασμών που απειλούν να βυθίσουν την παγκόσμια οικονομία σε μια νέα εποχή προστατευτισμού. Σε μια κίνηση που άφησε άναυδες τις αγορές και θορύβησε τους εμπορικούς εταίρους σε ολόκληρο τον κόσμο, η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε επιβολή δασμών σε όλες τις κινεζικές εισαγωγές, παράλληλα με σημαντικές αυξήσεις  δασμών σε προϊόντα από το Μεξικό, την Ευρωπαϊκή Ένωση και βασικές χώρες παραγωγής στη Νοτιοανατολική Ασία.

 Οι επιπτώσεις ήταν άμεσες. Τα χρηματιστήρια σε ολόκληρο τον κόσμο βυθίστηκαν σε διορθωτικό έδαφος, με τον S&P 500 να υποχωρεί σε χαμηλό πενταετίας, τους ευρωπαϊκούς δείκτες DAX και FTSE να υφίστανται διψήφιες απώλειες και τις αναδυόμενες αγορές να βλέπουν μαζικές εκροές κεφαλαίων. Οι επενδυτές αναζητούν ασφαλή καταφύγια, ενώ οι αλυσίδες εφοδιασμού - που έχουν ήδη αποδυναμωθεί από έτη γεωπολιτικής έντασης και ανακατατάξεις της εποχής της πανδημίας – λυγίζουν εκ νέου.

 Εν τω μεταξύ, οι παγκόσμιοι εμπορικοί θεσμοί, ήδη αποδυναμωμένοι από πολυετή σκεπτικισμό και πολιτική αντίσταση, δεν φαίνονται κατάλληλα εξοπλισμένοι για να διαχειριστούν την κλίμακα της κρίσης. Καθώς ο ΠΟΕ συγκαλεί έκτακτες συνομιλίες, μικρότερες οικονομίες όπως η Ελλάδα έχουν αφεθεί σε χρησμούς για το τι σημαίνει ένα κατακερματισμένο παγκόσμιο σύστημα για τη δική τους επισφαλή ανάκαμψη.

 Η δεύτερη προεδρία Τραμπ καθιστά ένα πράγμα σαφές: η εποχή της παγκοσμιοποίησης που καθόρισε την τάξη πραγμάτων μετά τον Ψυχρό Πόλεμο βρίσκεται σε πλήρη υποχώρηση. Ο οικουμενισμός έχει δώσει τη θέση του στον εθνικισμό, η αποτελεσματικότητα στην ασφάλεια και η συνεργασία στην αντιπαράθεση. Οι νέοι δασμοί δεν είναι απλώς οικονομικά μέτρα - είναι εργαλεία ιδεολογικού πολέμου, σχεδιασμένα να αναδιαμορφώσουν τη δυναμική της παγκόσμιας ισχύος και να φέρουν τις αλυσίδες εφοδιασμού «στο σπίτι» τους, ανεξαρτήτως κόστους.

 Για μεγάλους εξαγωγείς όπως η Γερμανία, η Κίνα και η Νότια Κορέα, οι επιπτώσεις είναι υπαρξιακές. Αλλά ακόμη και για τα μικρότερα, λιγότερο άμεσα εμπλεκόμενα έθνη, οι επιπτώσεις είναι αναπόφευκτες.

 Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ήδη κατακερματισμένη από εσωτερικές διαφωνίες, πρέπει τώρα να αντιμετωπίσει έναν αναζωπυρωμένο εμπορικό πόλεμο σε δύο μέτωπα: να υπερασπιστεί τις βιομηχανίες της από τους αμερικανικούς δασμούς και να απαντήσει στα κινεζικά αντίποινα. Ενώ οι Βρυξέλλες προετοιμάζουν την αντίδραση, οι επιχειρήσεις σε ολόκληρη την ήπειρο αντιμετωπίζουν μια νέα σκληρή πραγματικότητα.

Οι Έλληνες εξαγωγείς, ιδίως εκείνοι που δραστηριοποιούνται στον τομέα της γεωργίας, των ναυτιλιακών υπηρεσιών, απειλούνται να βρεθούν στριμωγμένοι από το υψηλότερο κόστος, τη χαμηλότερη ζήτηση και την αυξανόμενη αβεβαιότητα. Οι ελληνικές εξαγωγές ελαιολάδου και κρασιού στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, θα μπορούσαν σύντομα να αντιμετωπίσουν ανταποδοτικούς δασμούς σε μια κλιμάκωση μεταξύ της Ουάσιγκτον και της ΕΕ.

 Εν τω μεταξύ, γερμανικές και ολλανδικές επιχειρήσεις - σημαντικοί εμπορικοί εταίροι της Ελλάδας - επανεξετάζουν τα επενδυτικά τους σχέδια και αναστέλλουν την επέκταση της εφοδιαστικής αλυσίδας στη Νότια Ευρώπη.

 Ένας τομέας στον οποίο η Ελλάδα θα μπορούσε να βρει τόσο κόστος όσο και ευκαιρίες είναι η ναυτιλία. Καθώς οι παγκόσμιες εμπορικές διαδρομές αναδιαμορφώνονται, οι ελληνικών συμφερόντων ναυτιλιακές εταιρείες - οι οποίες ελέγχουν έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς στόλους στον κόσμο - μπορεί να επωφεληθούν από τις νέες ευκαιρίες αρμπιτράζ, τις μεγαλύτερες θαλάσσιες διαδρομές και την αυξημένη μεταβλητότητα.

 Αλλά αυτό είναι ένα δίκοπο μαχαίρι. Η αβεβαιότητα γύρω από τους δασμούς έχει ήδη επιβραδύνει τον όγκο του παγκόσμιου εμπορίου. Εάν οι κινεζικές εξαγωγές καταρρεύσουν υπό το βάρος των αμερικανικών δασμών και τα αντίποινα εξαπλωθούν, τα πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου και οι στόλοι εμπορευματοκιβωτίων θα μπορούσαν να δουν μια παρατεταμένη ύφεση.

 Η κυβέρνηση Τραμπ έχει δηλώσει ότι θα μπορούσαν να ακολουθήσουν και άλλοι δασμοί - μεταξύ άλλων για τα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα, τα φαρμακευτικά προϊόντα και τον εξοπλισμό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η Κίνα έχει υποσχεθεί «αποφασιστικά αντίμετρα», συμπεριλαμβανομένης της αναστολής των βασικών εξαγωγών ορυκτών σπάνιων γαιών και δασμών σε αμερικανικά γεωργικά προϊόντα. Οι αναλυτές φοβούνται ότι η κλιμάκωση θα μπορούσε να ξεφύγει από τα οικονομικά και να προκαλέσει ευρύτερα γεωπολιτικά ρήγματα.

 Για την Ελλάδα, η στιγμή απαιτεί προσοχή και δημιουργικότητα. Η κυβέρνηση επιδιώκει στενότερη ευθυγράμμιση με τους εταίρους της ΕΕ για να στηρίξει τις εσωτερικές αγορές. Υπάρχει επίσης αυξανόμενη εγχώρια πίεση για να επιταχυνθεί η βιομηχανική πολιτική και η ψηφιοποίηση, μειώνοντας την εξάρτηση από τα εύθραυστα παγκόσμια δίκτυα.

 Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο αναζωπύρωσε τις δυνάμεις του προστατευτισμού, ανέτρεψε τις αγορές και επιτάχυνε την αργόσυρτη αποδιάρθρωση της παγκόσμιας οικονομικής τάξης. Για την Ελλάδα, η πρόκληση είναι να παραμείνει επιπλέουσα σε μια ασταθή θάλασσα - και ίσως, αν παίξει σωστά τα χαρτιά της, να βρει χώρο για να χαράξει τη δική της πορεία.